Holzfällen. Eine Erregung - Thomas Bernhard (1984)

Verschijnt in april bij IJzer in vertaling als Houthakker.

Opgenomen in de Schwob leesclub voor de mooiste vergeten klassiekers:

Schwob leest u door het jaar

18 juni dus

Een bijzonder sobere vormgeving heeft het boek. Een geheel zwart boekomslag met de titel Houthakken in cursief en centraal in het midden. De lettergrote van de titel is van de zelfde grote als de tekst in het boek waar de belangrijkste woorden en zinnen ook in cursief gedrukt staan. Het is een benadering die bij Thomas Bernard past, maar het getuigt van grote moed om een boek op deze manier vorm te geven. Je zou ook kunnen kiezen voor een foto met het getormenteerde hoofd van de auteur op de cover (commercieel gezien interessanter). Binnenin staat dan de volledige titel: Houthakken. Een afrekening

De roman heeft geen hoofdstukindeling, maar is een lange monoloog van de ik-figuur die alleen maar Thomas Bernhard zelf kan zijn en die vanuit een stoel (een oorfauteuil) een gezelschap kunstenaars observeert tijdens een zogenaamd kunstzinnig avondmaal. Hij blikt terug in het verleden en bekijkt vol verachting wat er van iedereen is terecht gekomen en daarbij spaart hij zichzelf niet:

Jij hebt alleen maar een geveinsd leven, geen waarachtig leven geleefd, alleen maar een geveinsd bestaan, geen werkelijk, alles wat jou betreft en alles wat je bent, is altijd alleen maar geveinsd, niet werkelijk en niet waarachtig geweest.

De Burgacteur die het middelpunt van het gezelschap is en die door Thomas Bernard wordt beschreven als een oninteressante op de zenuwen werkende figuur, komt uiteindelijk en mede door de drank tot een uitspraak die iedereen in de kern van zijn bestaan raakt:

Het bos ingaan, diep het bos in, zei de Burgacteur, je helemaal aan het bos overgeven, dat is het altijd geweest, de gedachte niets anders dan zelf natuur zijn. Bos bomen, houthakken, dat is het altijd geweest, zei hij plotseling geagiteerd en hij wilde nu onherroepelijk vertrekken.

bos, bomen en houthakken

5*

Wat een heerlijke flow heeft dit boek. Lange zinnen, geen hoofdstukmarkeringen, geen alinea's, enkel een koortsachtige, doordenderende beschrijving van een walgelijke avond in een walgelijke stad met walgelijke mensen, de verteller incluis (of was het een mooie avond, in een mooie stad, met de beste mensen?).

Ik heb regelmatig moeten lachen om het fulmineren van de verteller, maar ook zijn eigen houding ten opzichte van de avond is erg interessant. Hij vindt zichzelf net zo walgelijk als de mensen waarmee hij de avond beleeft; de zelfhaat die hij beschrijft om het aannemen van de uitnodiging van mensen die hij al ruim twintig jaar tot in het merg van zijn botten haat is erg vermakelijk.

De herinneringen van de verteller over zijn relatie tot de personen in de jaren vijftig en hoe hij daar nu op terugkijkt vond ik erg boeiend. Bovendien vond ik de ommekeer van de Burgacteur heel erg fijn, het luidde op een heel fijne manier het einde van het boek in, waarin alles ondersteboven gehaald wordt.

Dit boek was een enorme pageturner voor mij (binnen 24 uur gelezen) en ik heb erg genoten van de manier waarop het geschreven is. Ja, die Bernhard kan wel wat.

Uitgeverij Ijzer komt in oktober met een vertaling van Der Untergeher uit 1983:

De onderspitdelver - Uitgeverij IJzer - uitgeverij-ijzer.nl

Hoe overleef je een boek van 250 blz zonder enige alinea en bestaande uit het eindeloze gekanker van een man die in een “oorfauteuil” zittende zich vol wijn zit te gieten en het “kunstzinnige” gezelschap waarin hij verzeild is geraakt, zit te kraken? Dat viel enorm mee!
Zijn kritiek op het Weense en Oostenrijkse culturele milieu mag dan een eerste laag zijn in het boek, veel belangrijker vond ik de grondige haat en weerzin tegenover al wat niet authentiek is in mensen en samenleving. De aanleiding van de bijeenkomst is veelzeggend: een vrouw uit het culturele milieu heeft zichzelf omgebracht omdat zij niet in die aanstellerij kon leven. En toch is er op het einde nog enige kentering in het zicht…
Fantastisch geschreven, een meesterwerk!

Ik ben onuitstaanbaar en weerzinwekkend.
U ook.
Onuitstaanbaar en weerzinwekkend.
Maar we houden van elkaar.
We houden van elkaar.