Der Verschollene - Franz Kafka (1927)

De minste van de drie romans van Kafka. Nog steeds erg goed, maar minder vervreemdend dan het Slot en Het Proces. 4*

Ik vind dit ook de minste, op een aardig grote afstand van de rest. Ik vond de incompleetheid erg vervelend en het verhaal zelf was niet zo meeslepend als bij het slot en het proces.
Dit ik het makkelijkst leesbare Kafka boek vind ik trouwens.

Geweldige roman van Kafka, met onvergetelijke (typisch Kafkaëske) fragmenten. Karl's nachtelijke speurtocht in het grote landhuis, zijn ontslag in Hotel Occidental, en de belevenissen in het huis van Brunelda bijvoorbeeld.

Dit laatstgenoemde fragment/hoofdstuk vond ik het meest beklemmend en daarmee ook het hoogtepunt van het boek. Met name het moment waarop Karl aanvankelijk denkt dat hij gewoon weg kan lopen als het hem niet bevalt in het huis, en vervolgens tot de ontdekking komt dat dit helemaal niet gaat.



Waar het me bij zijn andere romans niet stoorde, vond ik de incompleetheid bij Der Verschollene inderdaad ook erg storend.

Met name de sprong van het moment dat Karl in het huis bij Brunelda opgesloten zit, naar het moment dat hij opeens weer op straat loopt (het laatste hoofdstuk).

Toch weer een geweldige leeservaring dit. Iéts minder dan zijn andere twee romans (die ik op 5* heb beoordeeld), dus daarom 4,5* voor deze.

Vond het een intrigerende roman, hoewel de minste van Kafka. Het verblijf van Rossman met de schurken en dame was tenenkrommend, ja haast tergend in de wanhopigheid van de situatie, wat enerzijds een succesvolle prestatie van de schrijver is geweest, maar anderzijds wel érg zwaar drukt op het gemoed. Het "gevangen-zijn" wordt zeer expliciet tot uitdrukking gebracht, de uitzichtloosheid van de meelijwekkende Rossman wellicht te evident. Geef dan toch de voorkeur voor de subtiliteit van Das Schloss en Der Prozess, waar het metaforische element sterker aanwezig is en de inhoud de lezer meer prikkelt cq. tot denken aanzet.

Dat Amerika de toegankelijkste Kafka is, dat geloof ik wel: vanaf de eerste zin zit je al direct in het verhaal en is het moeilijk het boek, dat gaat over een jongen en de vele tegenslagen die hij in Amerika te verduren krijgt, weg te leggen. Wellicht minder vervreemdend dan ander werk van deze schrijver, maar het is toch bevredigend te zien dat zelfs Kafka hier en daar een optimistische flakkering in zijn doorgaans zo donkere oeuvre laat doorklinken. Desondanks kent Karls reis genoeg beklemmende momenten (het eerder aangehaalde moment in het landhuis, bijvoorbeeld) om niet te vergeten dat het gevaar achter elke hoek kan schuilen.

Het is jammer dat het boek nooit af is gemaakt, maar dat stoort lang niet genoeg voor een lagere score: van mij krijgt 'ie een 4,5*.

Duidelijk zijn meest grappige boek.

Interessante roman, die, door zijn onvolledigheid, geeft te denken over het missende deel. Niet alleen wil je weten hoe hij bij Delamarche is ontsnapt, blijkens het laatste hoofdstuk heeft Karl ook flink wat meegemaakt ná die ontsnapping.
Het nachtmerrie-achtige van 'Amerika' zit hem m.n. in de grote, onoverzichtelijke gebouwen waarin Karl zich steeds weer bevindt.

Heruitgegeven in vertaling door Athenaeum-Polak & Van Gennep


****

Volkskrant recensie

Dat is een heel mooie uitgave, alleen jammer dat er in de eerste zin direct een zetfout staat.

Eerste hoofdstuk gisteren doorgenomen, om voor mijzelf onduidelijke redenen heb ik dit boek van Kafka nog niet gelezen, maar het verhaal rondom de stoker vind ik al beter dan de gemiddelde jaarproductie van alle Nederlandse auteurs bij elkaar. Zo'n beetje.

Het genoemde eerste hoofdstuk blijkt het enige deel te zijn van het boek dat Kafka zelf heeft vrijgegeven voor publicatie, als los fragment. Ik vond dit hoofdstuk ook het beste van de gehele roman, proza van een zeldzaam niveau (4,5*). Nadien blijft het erg goed, maar je merkt dat Kafka niet tot een eindversie is gekomen en daarom is het verhaal niet altijd zo scherp als had gekund.

Dat gezegd hebbend blijf het een genot om je mee te laten voeren in het gemak waarmee Kafka een alledaagse situatie kan laten ontsporen, zonder dat het ooit grotesk wordt, of surreëel, of magisch-realistisch. Hoofdpersoon Karl Rossmann accepteert, vaak na een korte strijd, als vanzelfsprekend dat hem de meest absurde dingen overkomen (of worden aangedaan, op grond van ongeschreven regels die voor iedereen logisch lijken). Het meest sterke voorbeeld is de brief van de oom, die hem bezorgd wordt in het landhuis, wat een meesterlijke greep is dat. En waar ik greep schrijf, kan je ook grap lezen, want zoals hierboven al opgemerkt is het boek vaak erg komisch. En het mooie is dat alles bijdraagt aan de voortgang van het verhaal; de absurditeiten zijn grappig maar creëren ook in een oogwenk een nieuwe setting voor onze protagonist, waarmee dit toch wel het meest dynamische boek is van Kafka naar het mij voorkomt.

Dat de roman onvoltooid is mag jammer zijn maar doet toch niet veel afbreuk aan het voorgaande. De losse fragmenten zijn ook weer kostelijk, vooral die van het Grote Theater van Oklahama.
Ja, ik heb er echt van genoten. De laatste keer dat ik iets van Kafka las was vele jaren geleden (nog voor deze site bestond) maar ben weer helemaal fan.

'U bent zeventien jaar, nietwaar?' 'Ik word volgende maand zestien', zei Karl. 'Zestien pas!', zie de chef-kokkin. 'Nou, houd de moed er maar in!'

Onmiskenbaar Kafka, maar wel wat minder bevreemdend dan zijn andere romans. Er zitten een aantal ijzersterke scenes in, die worden afgewisseld met delen die ik moeilijk vond om doorheen te komen. Dat heb ik eigenlijk ook met zijn andere boeken, maar toch zit er iets in wat me blijft aantrekken. Een vriend van me herleest Het Proces nu en zei dat bij hem het kwartje eindelijk is gevallen. Zo'n moment hoop ik ook nog eens te krijgen bij Kafka's romans. Deze geef ik dezelfde score als de rest: 3,5*.

Heb je Kafka's verhalen een geprobeerd, handsome_devil?

Op een paar zeer korte verhalen na niet maar daar wil ik me zeker ook nog aan wagen.

Amerika was het laatste grote werk van Franz Kafka dat ik nog moest lezen. Ook hier tref ik een beklemmende sfeer aan. Je waant je zelfs een vreemdeling in een vijandige wereld. Hoofdpersonage Karl Rossmann moet zich immers steeds aanpassen aan onbegrijpelijke, onvoorspelbare arbeidsvoorwaarden, waarbij ontslag als een zwaard van Damocles boven hem hangt. Daarnaast komt gevangenschap steeds terug als thema. Zowel in de fysieke zin van het woord, als in de zin dat Karl wordt gekluisterd aan de onderkant van de samenleving.

Niettemin biedt Kafka ook tot drie maal toe kansen aan het hoofdpersonage, die deze daadwerkelijk aangrijpt, maar waarna vervolgens enige vooruitgang ongerechtvaardigd wordt opgeheven. Het verhaal van de Stoker is daarom een uitstekende proloog, aangezien je dit proces bij een ander ziet. De laatste, onvoltooide fragmenten bieden voorts een wrange resolutie. Ergens zie ik wel hoe Kafka het hoofdpersonage een onwerkelijke hemel wil geven als tegengewicht voor de hel die hij daarvoor moest doorstaan. Het einde komt echter niet uit de verf omdat de exploitatieve gevangenschap bij Brumelda vlak vóór de climax stopt. We lezen enkel de opbouw en de nawerking. De echte hel heeft Karl nog niet bereikt. Daar waar de onvolledigheid bij Het Proces en Het Slot bijdroeg aan de dromerige narratief, resulteert de onvolledigheid hier dus in het ontbreken van een essentieel contrast.

Dat mankement daargelaten, is dit wellicht het ontroerendste verhaal van Kafka. Het heeft een sympathieker hoofdpersonage en kent toegankelijker taalgebruik. Hierdoor blijkt dit boek een goede instapper; al heeft deze schrijver beter werk afgeleverd. Al met al is Amerika bepaald geen werkje waar Lady Liberty op neer hoeft te kijken.