Bint: Roman van een Zender - F. Bordewijk (1934)

Interessant boek over een bepaalde, harde, leermethode. De beschrijvingen zijn mooi en de sfeer in het boek is goed gezet. Ik meen me wel te herinneren dat het gedrag van de leerlingen mij vaak iets te ongeloofwaardig overkwam, waardoor het ook weer geen topper is. Maar niettemin een goed boek.

3,5*

Dun en vermakelijk boekje. Op zich een interessant verhaal, maar het kon toch beter. Het pakte op een of andere manier niet helemaal bij mij, het is alleen wel al lang geleden dat ik het gelezen heb. Maar, het was zoals ik al zei een goed verhaal en ook om dingen als de namen van alle mensen kon ik flink lachen. 3.5*

Maar hoe kreeg hij het toch altijd voor elkaar om van die geweldige namen te verzinnen voor karakters; Bolmikolke, Kiekertak...

Vestdijk noemde dit een tuchtroman.
Het boek deed me wel een beetje denken aan een film die ik ooit met geschiedenis heb gekeken. Deze film heet The Wave en het gaat over een geschiedenisleraar die een experiment op zijn leerlingen uitvoert om hen de atmosfeer van de jaren ’30 in Duitsland duidelijk te maken. Hij noemt zichzelf leider van een nieuwe beweging, the wave genaamd, en uit zijn ideeën over discipline (tucht), macht en meerderwaardigheid. De leerlingen raken onder de invloed van zijn ideeën en willen allemaal bij the wave horen. Zo ontstaat er een massabeweging die vergelijkbaar is met de Hitler beweging. Aan het eind laat de leraar aan zijn leerlingen op groot scherm zien wie hun eigenlijke leider is en daar verschijnt Hitler. De leerlingen zijn geschokt en beseffen hoe gemakkelijk zo een beweging ontstaat. Het deed me denken aan Bint met zijn lievelingsklas en grote trots de hel. Deze klas is zo onder de invloed van Bint dat zij alles voor hem over hebben. Als leerlingen in opstand komen vanwege de zelfmoord van Van Beek, wordt deze opstand verdreven door de hel. Als De Bree zegt dat de leerlingen uit de hel een verkorte route met hem gaan fietsen, gaan vijf leerlingen uit de klas de lange route fietsen omdat Bint dit zo wilde. Dit boek komt uit de jaren ’30 en misschien wilde Bordewijk met dit boek al duidelijk maken hoe hij over het opkomende regime van Hitler dacht.
Ondanks de aparte schrijfstijl las dit boek heel makkelijk weg voor mij, sommige woorden of zinnen begreep ik wellicht niet maar hierdoor begreep ik het boek niet minder. Een vraagstuk waar ik nu echter nog een beetje mee worstel is de betekenis van de ondertitel roman van een zender. Wat precies met zender wordt bedoeld vind ik moeilijk en ook wie de zender is; Bint of De Bree? In dit boek durft niemand een band met een ander aan te gaan. Misschien wordt daarom met zender bedoeld dat mensen alleen zenden en niet ontvangen.

Ik heb daar ook wel eens over nagedacht, maar gezien de zin "Roman *van* een zender", leek het mij in elk geval logisch dat het 'zender' op Bordewijk zelf sloeg.

Ik meende dat Bordewijk een bepaalde 'boodschap' wou overbrengen, maar welke is me onduidelijk, daar ik verder altijd heb geleerd dat Bordewijk bij de stroming 'vorm' hoorde, en zijn literatuur dus niet per sé zijn eigen privédenkbeelden hoefde weer te geven. (Vorm en Vent-discussie die ik op de middelbare school geleerd heb..)

Beetje logisch misschien, maar zenden in de vorm van zendingsdrang, hier bedoeld als lesgeven. De leraar zendt voortdurend lesstof uit. Of als uitvoerder en bestuurder.

Maar je kunt er alle kanten mee uit.

Da's wel erg logisch, dat heb ik natuurlijk ook wel gedacht, maar dan wordt het bijna een flauw zinnetje, en dat is weer niet leuk om over na te denken.

Ja daar heb ik ook over nagedacht, maar waarom zou hij deze ondertitel juist bij dit boek gebruiken? Zoals Fisherking zei kan je er echt alle kanten mee op volgens mij.

Ik denk eerlijk gezegd niet dat die 'zender' op Borderwijk zelf slaat maar op Bint. Het woordje 'van' wordt regelmatig gebruikt in de betekenis van 'over' (Het verhaal van een clown, de geschiedenis van een sporter, etc). Het is al weer een tijdje geleden dat ik Bint heb gelezen, maar ik vermoed dat er mee wordt bedoeld dat Bint, net als bijvoorbeeld een radio, informatie doorgeeft. En zoals radioinformatie in staat is om de mening van mensen te vormen (zeker in de tijd waarin het verhaal is geschreven), zo is Bint als zender ook in staat om zijn leerlingen te vormen.

Zoiets?

Misschien wou Bordewijk wel gewoon een boodschap uitdragen. Massa's schrijvers die dat wilden/willen.

En Bordewijk was dan zo origineel om dat in een zin in de titel duidelijk te maken.

Ja, als je het niet weet, dan weet je het niet.

Wel leuk om de verschillende ideeën erover te horen.

Vandaag voor letterkunde een stuk uit Bint moeten analyseren, maar de leraar maakte hierover nog een opmerking. Hij beweerde namelijk dat de, hoogst bijzondere, namen daadwerkelijk gebruikt zijn. Deze namen heeft Bordewijk uit het Rotterdams Archief.

Jep, dat is mij ook verteld op school ja. Grappig om het je voor te stellen dat er werkelijk mensen rondlopen met al die namen..

Weer zo'n boek dat ik voor school moest lezen maar dat me aangenaam verraste. Die Bint is me het karakter wel, haha.
Zo grappig hoe hij al die leerlingen etc. bijnamen geeft, en hoe hij als een despoot over zijn klassen heerst.
Een fragment dat ik me nog bijzonder herinner uit het boek was volgens mij toen hij de eerste les moest geven aan die probleemklas, en ze een valse namenlijst hadden neergelegd met de meest prachtig verzinnen leerlingennamen.

Niet onaardig, maar het viel een klein beetje tegen als ik het vergelijk met mijn aanvankelijke verwachtigingen. Misschien dat het gewoon de harde, doffe schrijfstijl van Bordewijk is die mij een beetje tegenstaat. Ik kon er echter nog wel van genieten en ik ga dan ook nog een keer Karakter lezen.

de namen van de leerlingen zijn geen bijnamen, de enige bijnamen die je in dit boek vindt zijn de namen van de klassen

Bordewijk grossierde in aparte namen. Het schijnt dat hij altijd een absurde achternaam direct noteerde zodat hij die kon gebruiken in zijn romans. Denk bijvoorbeeld aan Dreverhaven en Katadreuffe. Later in z'n oeuvre deed hij dat, helaas, steeds minder.

Bint is echt een van m'n lievelingsboeken. Heb 'm pas voor de vierde keer gelezen en 't klopt van voor naar achter hélémaal! Geweldige korte, bijtende schrijfstijl!

En sadistisch? nee, 't functioneerde, dat was de enige reden voor de tucht! Maar mensen die plezier in sadisme hebben zullen dit boek zeker waarderen!

Wat weet Bordewijk in zijn uiterst zakelijke stijl toch altijd een geweldige sfeer neer te zetten, zo ook in 'Bint'. Het boek dat in mijn ogen eens te meer moet demonstreren dat de mens niet geschikt is om in een onpersoonlijk systeem te functioneren, Bint, trekt het zelf uiteindelijk immers niet. Wat dat betreft sluit het verhaal prima aan bij 'Blokken' dat tegenwoordig in dezelfde bundel wordt uitgegeven als 'Bint'.
Het kan dan ook gelezen worden als een politiek verhaal zoals hierboven al opgemerkt tegen het Hitler regime, maar mijns inziens ook tegen het communisme.

Het boek wist mij vrij snel te grijpen na wat haperingen in de eerste pagina's. Maar als je eenmaal aan de stijl gewend bent, lees je het dunne boekje in een ruk uit.

Om hier een antwoord op te geven van Mr. Bordewijk zelf:
"Bint, de zender, die door middel van de lange en korte golven, i.c. de leraren, een nieuwe gedachte uitzendt, faalt persoonlijk: het systeem is sterker dan Bint."

Uit: Weekblad voor gymnasiaal en middelbaar onderwijs

Eindelijk! Na het tegenvallende Blokken en het oninteressantie Knorrende Beesten weet Bordewijk dan eindelijk een fatsoenlijke roman te schrijven met Bint. Grootste voordeel ten opzichte van zijn twee voorgaande werken: eindelijk weer eens een verháál met personáges. Vooral Bint is een voortreffelijk romanpersoon en ook De Bree is vermakelijk. Het boekje leest lekker weg, kent een uitstekende sfeer en laat de lezer met een bevredigd gevoel achter. Het mocht ook wel eens tijd worden, meneer Bordewijk!

Heel vermakelijk boek, waarin Bordewijk enerzijds een fantastisch, surreele sfeer creeert en anderzijds haarfijn het verval van een fascistisch systeem uitwerkt. Het boek staat bol van de symboliek en cynisme, en ook de zakelijke schrijfstijl, af en toe afgewisseld door plastische, barokke zinnen, spreekt aan. Een ruime 3,5*.

Die ouderwetse taal spreekt mij absoluut niet aan.

Het irriteert me zelfs dat "kromme" Nederlands

Zou mooi zijn als dit echt was:

Trailer

Idd

Zoals bij velen het geval is, heb ik dit verhaal samen met Blokken en Knorrende Beesten in één boek. Nu ik ze alle drie achterelkaar heb gelezen, ontwaart zich een fijne trilogie. Elk verhaal beschrijft hoe grote ideologische systemen individualiteit verdrukken. Bint voelt aan als een logische climax. Het is het enige verhaal dat voornamelijk steunt op dialoog en door de tweede wereldoorlog heeft het tevens de grootste emotionele impact.

'Bint' gaat namelijk over autoritaire (fascistische) tucht. De toon is erg droog en koud; hetgeen past bij een verhaal waarin tekenen van zwakte keihard worden afgestraft en waar onkritisch luisteren naar autoriteit wordt aangemoedigd. Bepaalde verhandelingen komen schokkend over door de matter-of-factly wijze waarop het wordt beschreven. Ik doel dan met name op de zelfmoord van Van Beek en het neerslaan van de opstand die daarop volgt . Een Intrigerend verhaal; de beste van de drie mijns inziens.

Een tijdje terug bij een kruiswoordpuzzel had ik 'Roman Borderwijk, 4 letters'. Ik dacht direct aan Bint. Hoewel ik dat boek niet gelezen had is die naam van die roman (allicht omdat die zo lekker kort en bondig en toch uniek is, net als Kaas of Lijmen van Elsschot) een soort twee-eenheid met Bordewijk. Goede reden dacht ik om dan toch dat boek maar eens te lezen.

Hoewel dit werkje niet onaardig is, voelde ik wel wat teleurstelling. Bij zo'n bekende naam verwacht ik wat meer. Qua sfeer is het wel oké maar ik vond het boek verder qua plot en personages minder boeiend. De personages hebben overduidelijk een bepaalde rol binnen het geheel, ze staan voor een grotere groep, maar als de hoofdlijn zelf niet heel interessant is verder dan maken zulke diepere betekenissen van hun rollen mij ook minder uit. Zeker richting het einde wordt het verhaal wat stuurloos.

Het boekje stamt uit 1934 dus allicht is Bordewijk wel geïnspireerd door de Sovjet-Unie of Duitsland (al is dat nog vrij recent dan). Maar dan eerder een losse inspiratie dan dat ze echt als leidraad dienden, daarvoor kon ik te weinig overeenkomsten vinden behalve op thema's (strakke hand van regeren, collectiviteit voorop hebben staan). 3,0*.