Rituelen - Cees Nooteboom (1980)

Dit boek heb ik nog gelezen voor mijn 'lijst'. Ik neem aan dat ik er veel te jong voor was (16 of zo), ik vond dit echt het meest verschrikkelijke wat ik destijds (zelfs ooit) in mijn handen heb gehouden en daadwerkelijk heb gelezen. Het enige dat ik me weet te herinneren is Chinese thee rituelen of zo iets. Ongetwijfeld moet ik dit 'herlezen' op latere leeftijd, maar Rituelen van Cees (spreek uit: Sees) Nooteboom is bij mij het equivalent van een langzame marteling.
0.5 ster...voor de komende 20 jaar.

Rituelen is een heerlijk boek van een van de weinige Nederlandse schrijvers die ik kan waarderen. Het beschrijft personages die een middel proberen te vinden tegen de zinloosheid van het bestaan. Het Christelijke geloof is 'uit' en verlossing is alleen nog maar te vinden in andere levensovertuigingen (Philip Taads), seks (Inni Wintrop) of een volledig terugtrekken uit de mensenwereld (Arnold Taads). En net als bij het Christelijke geloof zijn er allerlei rituelen nodig om tot die verlossing te komen.
Daarnaast speelt het boek in op de gevoelens die begin jaren 80 gemeengoed waren. De wereld liep op zijn eind, de Westerse mens had iedere gemeenschapszin verloren en klungelde maar wat aan.

Nooteboom bewijst zich in dit boek als scherp observator van de menselijke soort. Hoewel de inhoud van het boek vrij zwaar is, schrijft Nooteboom in een licht ironische toon, wat Rituelen meteen een (bij vlagen) bijzonder grappige roman maakt. En ook een roman met een onvergetelijke opening:

Op de dag dat Inni Wintrop zelfmoord pleegde stonden de aandelen Philips 149.60. De slotkoers van de Amsterdamse Bank was 375 geweest en Scheepvaart Unie was gezakt naar 141,50.

Lijkt wel van Tim Krabbé.

Cees Nooteboom had volgens mij al lang de nobelprijs moeten krijgen.
Rituelen, belangrijk boek!

De Nobelprijs maar liefst..

Ronald Gipharts intro van Ik Omhels Je met Duizend armen kan ook
of Man Zonder Eigenschappen van Robert Musil.
Tja, inspiratiebronnen en het geheugen van schrijvers...



Lijkt me niet maar als het dan toch moet zou ik Allerzielen kiezen i.p.v. Rituelen.

De Nobelprijs gaat niet naar een boek maar naar een schrijver ?

Ja dat is waar maar dan op grond van bepaald werk, toch? Of een heel oevre?

Heel oeuvre, meen ik.

(deel van) oeuvre inderdaad:
(wikipedia)

Mijn eerste kennismaking met het werk van Nooteboom was 'Rituelen', een boek over zingeving en eenzaamheid. Via zijn tante maakt de hoofdpersoon Inni kennis met Arnold Taads die hem adviseert te stoppen met werken en iets van zijn leven te gaan maken. Hier begint de zoektocht van Inni naar een doel in zijn leven.
Een zoektocht waarin hij Arnold Taads en zijn zoon Philip Taads beter leert kennen en hun zoektocht naar een doel in het leven op de voet volgt, maar uiteindelijk afkeurt.
Het boek is buiten het verhaal een goed tijdsbeeld van het begin van de jaren 80. In de jaren 60 en 70 had de wereld zich losgemaakt van oude waarden en normen, maar wat had dat ons nou uiteindelijk verder gebracht?

Een interessante vraag, maar na lezing van het boek heb ik niet het idee dat ik dichterbij het antwoord ben gekomen. In het boek heb ik bovendien nauwelijks sympathie voor de hoofdpersoon gekregen en vraagtekens gesteld bij de keuzes die hij maakt. Hierdoor weet het boek slecht te boeien en blijf ik steken op 3*

Ik vind dit een goed boek, het is een beetje lastig, maar wel te doen. Ik mag dan 17 jaar zijn, ik begreep dit boek prima. Het is mooi beschreven, en er zit erg veel achter. Ik hou sowieso erg van boeken, zowel Nederlandse als Engelse, Duitse of Franse. Lezen is iets moois en daar moeten we zuinig op zijn, net als op onze boeken zelf.

Moet een hoofdpersoon per sé sympathie opwekken dan?

Niet per definitie, ligt er aan wat je als schrijver wil bereiken, maar in dit geval denk ik niet dat het Nooteboom's bedoeling is geweest om een persoon neer te zetten die je tegen gaat staan.

Ik vond het een goed boek!
ik heb hem helaas niet helemaal uit kunnen lezen vanwege tijdgebrek. Nog steeds spijt van.

Dit boek is ook verfilmd...
Hoe is die verfilming?

Het is in ieder geval niet de bedoeling geweest van de hoofdpersoon een sympathieke held te maken. Ik vind dan ook jouw redenering dat het boek je niet kan blijven boeien omdat je geen sympathie voor de hoofdpersoon hebt een beetje ongelukkig, aangezien je dan heel veel literatuur van je to read lijstje af kan halen

Tja, Torrero, het hoofdpersonage moet ook niet zo'n vreselijke lamstraal zijn dat je je na een pagina's al mateloos aan hem ergert; heb je ooit geprobeerd "Een soort Engeland" te lezen?

Haha, nee, en ik denk dat ik dat na het lezen van je recensie ook nooit meer zal doen. Toch blijf ik erbij dat het gaan tegenstaan van een boek volgens mij meer met de schrijfstijl te maken moet hebben dan met de mate waarin je vrienden zou kunnen worden met de hoofdpersoon. Ik kan me niet voorstellen dat iemand zich kan vinden in het gedrag van een Humbert Humbert (excuses voor het voorspelbare voorbeeld), maar toch staat het boek als een meesterwerk bekend.

Het leven als ritueel om er grip op te kunnen houden: in Rituelen zien we door de ogen van Inni Wintrop (een type zoals die tot vervelens toe (en vervelend is het) terugkeert in Nederlandse literatuur; een antiheld tobbend met de zware thema's van het bestaan, doch niet verder komend dan apathisch observerend) twee mannen die elk op hun eigen wijze hun leven ritualiseren. De een vanuit een filosofische inslag, zijn dag tot op de minuut indelend, de ander door bestudering van Japanse theerituelen, de buitenwereld zoveel mogelijk buiten de deur houdend. Inni Wintrop wenst het bestaan minder van zijn mysterie te ontdoen:

“Juist het raadselachtige van alles was prettig, daar moest je niet al te veel orde in aan willen brengen. Deed je dat wel, dan zou er onherroepelijk iets verloren gaan. Dat geheimen geheimzinniger worden door er met precisie en methode over na te denken, wist hij nog niet. Hij voelde zich thuis in zijn sentimentele chaos. Om die in kaart te brengen moest je volwassen zijn, maar dan was je ook meteen gedefinieerd, af, en eigenlijk een beetje dood”.

Nooteboom's schrijfstijl kenmerkt zich echter tot duiding achter de komma, elke pagina telt vele verduidelijkende dan wel poëtisch bedoelde observaties. Voegt het echter wat toe? Nee, het komt op me over als niet-functionele pralerij, iets wat ik overigens al snel heb met dit stijlmiddel.

“Wat ik bereikt heb is negatief, ik heb geen angst meer, ik kan mezelf rustig oplossen, zoals je een flesje gif oplost in de oceaan. De oceaan zal er weinig last van hebben, en het gif is van een grote last af, het hoeft geen gif meer te zijn.”

Of over slapen:

“Slaap is onzin. Een merkwaardige afwezigheid die niets betekent. Iemand van al die mensen die je bent rust uit, de rest blijft wakker. Hoe minder mensen je bent, hoe beter je slaapt.”

Eh... wat? Het gif van een grote last af? Iemand van al die mensen die je bent? Het zijn vaak kromme, gezocht raadselachtige constructies, in situaties die ze niet nodig hebben. Laat het poëtische maar zitten in de verhaalsconstructie, de zinsbouw en woordkeus, maar al die ver gezochte beelden leiden mij vooral af. Jammer, want het concept is interessant genoeg, en origineel van bouw.

Tja, qua taal, zinswendingen, metaforen: werkelijk prachtig. Constructie: een beetje overmatig. Inhoud: dunnetjes. Schrijver ietwat overschat? Nooteboom beschrijft drie zielige slecht gehechte mannen die geen contact weten te maken, eigenlijk geen idee van vrouwen hebben.. (mannen weten hoe de wereld is, vrouwen weten hoe de wereld is') wat een gemankeerd zelfbeeld... Zij vluchten in (bijkans steeds lege) rituelen, ascese of bespiegelingen, i.p.v. 'hun rommel' op te ruimen (niemand is perfect maar léér dan van ervaringen en fouten) en iets van het leven te maken. Op het laatst drie heren bij de begrafenis van Philip Taads. Toch een aanrader: lees het en doe je eigen 'huiswerk' in je leven ('de achterkant van het borduurwerk dat het leven is afhechten)

Ben wel benieuwd wat dat dan precies zou moeten zijn, 'iets van je leven maken'...?

Wederom een bijzonder fijne roman van Cees Nooteboom. Hier beschrijft hij de ondragelijke doelloosheid van het bestaan door de ogen van drie personages. Eigenlijk bekijkt het boek drie uitingsvormen van nihilisme. Inni Wintrop handelt uit een passief nihilisme, waarin het leven slechts een wrede grap is. Arnold Taads is een misantroop die zich afzondert van de wereld. Philip Taads betracht zelfvernietiging door middel van zen-filosofie. Desalniettemin kunnen de heren niet geheel hun drang tot doelgeving lozen. Daarom introduceren ze rituelen. Het boek lijkt haast te suggereren dat hebben van doelgevend ritueel belangrijker is dan de inhoud van dit ritueel. Interresante thematiek mijns inziens!

Het boek bespreekt verder best veel in nog geen 200 pagina's. Het helpt dat Cees, ondanks de zweverige uitweidingen ,een behoorlijk spaarzame schrijfstijl hanteert. Wellicht zelf iets té spaarzaam, want het boek voelt ietwat volgepropt aan. Desondanks blijft 'Rituelen" een buitengewoon indrukwekkend werkstukje. Nooteboom zou maar zo een van mijn lievelingschrijvers kunnen worden.

Een roman van Noteboom dat je toch wel aan het denken zet. Je leest over verschillende mensen met hun eigen vormen van rituelen. Arnold Taads is zeer punctueel en weet precies wat wanneer moet gebeuren tot op de seconde. Philip Taads bewondert rituelen waarbij zijn dood een deel zou zijn. Inni Wintrop verdiept zich meer in alledaagse vormen van rituelen zoals horoscopen. Het ironische is dan ook dat ze alle drie een nihilistische kijk hebben op het leven op hun eigen manier, terwijl rituelen juist vorm en nut horen te geven aan het leven.

Arnold verloor een stukje van zijn ritueel en daarna stierf hij. Philip voltooide juist zijn ritueel, maar stierf echter ook. Bij Inni Wintrop is het toch echter dat hij een beetje van beide heeft gedaan. Hij verloor zijn vrouw aan een Italiaan, maar volgens de horoscoop hoorde het zo toch wel te gebeuren. Misschien is het een kijk op het leven dat niet alles zwart wit bekeken kan worden, ook al beschrijft Inni zijn eigen wereldblik op die manier. We verliezen wat en we verdienen wat.

Nooteboom is werkelijk een tovenaar met een pen, al gebruikt hij af en toe te veel van zijn magische genialiteit. Af en toe voelde al het gedenk en gepraat een beetje te veel en was het makkelijk om de weg even kwijt te raken in het verhaal. Al is dat maar een klein puntje wat ik er nog bij zou kunnen voegen.

Ik zou dit boek zeker aanbevelen aan degende die wel een verfrissende, maar toch sombere blik op het leven wilt beschouwen.