Onlangs keek ik nog eens naar mijn leeslog hier op Boekmeter, en besefte ik dat het laatste echte boek dat ik gelezen heb, inmiddels al meer dan een half jaar uit is... Gelukkig is er in nood altijd Umberto Eco om een nieuw boek te schrijven en me weer tot lezen aan te zetten
Een echt Eco-boek, dit, helemaal in de lijn van De Slinger van Foucault, maar wel een heel pak toegankelijker. In tegenstelling tot cortez vind ik de 19e eeuw wel onwaarschijnlijk boeiend, met al zijn industriële, culturele, politieke en intellectuele revoluties en vernieuwingen, die echter allemaal nog hun weg moeten trachten te banen door een Europese maatschappij die nog grotendeels bestaat uit modder, bijna middeleeuws conservatisme, kleinschaligheid en geroddel. Geroddel en samenzweringen, spionage en verklikking, bedriegers en charlatans, fantasten en ijzervreters: daaruit is dit boek opgebouwd, kan het nog heerlijker? Het verhaal dat Eco hier vertelt heeft me van begin tot einde meegesleept in een doolhof van wantrouwen, slimmigheid en zelfgefabriceerde werkelijkheden, uiteraard gestoffeerd met honderduizenden historische weetjes. Het verhaal is eigenlijk zelf een volmaakte en historisch perfect onderbouwde zelfgefabriceerde werkelijkheid: Eco beweert behalve het hoofdpersonage geen enkele figuur verzonnen te hebben, maar alles samengesteld te hebben uit echte historische personages. Zou best kunnen, hij is bovendien de laatste die ik op dat vlak zou durven tegenspreken
Wat me minder beviel, is dat Eco na het fabriceren van dat historische kunstwerk, blijkbaar nog niet tevreden was over de complexiteit van zijn boek en er nog een extra laag aan toe heeft gevoegd, die weliswaar de lezer aangenaam verwart en het boek dus nog wat fascinerender weet te maken, maar eigenlijk inhoudelijk niks toevoegt en achteraf bekeken zelfs vrij ongeloofwaardig is. Hij laat het verhaal vertellen door twee dagboekenschrijvers die allebei hun geheugen kwijt zijn, maar om te vermijden dat het té ingewikkeld zou worden springt hij zelf als verteller nog eens bij om alles tussenin op te vullen: dat maakt het kunststukje dat ik al vergezocht en ongeloofwaardig genoemd hebt, daarnaast ook nog eens mislukt. Ik snap dus niet echt wat hij ermee wil bereiken, het boek is rijk genoeg om gewoon van a tot z verteld te worden zonder al die poespas.
Maar verder geen gezaag: dit is een schitterend verhaal, met een van de rijkste en intrigerendste hoofdpersonages sinds lang. Ok, hij is een absolute eikel, arrogant, verwaand en bovendien uiteraard een walgelijke antisemiet, maar op zo'n manier dat je op den duur enkel nog bewonderend kunt knikken. Eco gaat hier trouwens erg ver: ik denk dat hij een punt heeft met zijn beschrijving van de opkomst van het antisemitisme als soort intellectuele denkoefening onder mislukte samenzweerders-historici die pamfletten schrijven waarin ze als sport trachten zo geloofwaardig zoveel mogelijk kwaad in de schoenen van een bepaalde bevolkingsgroep of stroming te schuiven, en of dat nu de vrijmetselaars, de jezuïeten of de joden zijn hangt dan af van de opdrachtgever (het is bovendien Eco's specialiteit dit soort dingen, hij heeft een wereldwijd ongeëvenaarde verzameling van dit soort boekjes en tractaten), het is niet helemaal duidelijk wat hij hier nu mee wil zeggen. Het is leuk en bijna aanstekelijk om zien hoe die geschriften ontstaan, maar het heeft natuurlijk wel tot een gruwelijke volkerenmoord geleid - kan je dat dan wel zomaar op die manier opvoeren? Eco doet zijn best de hoofdfiguur af en toe af te schilderen als een oprecht en authentiek antisemiet (hij haat alles en iedereen, maar de joden toch nog net iets harder, zoiets), maar het lijkt zelfs een beetje dat hij dat er vooral aan toevoegt omdat hij zelf gewetensproblemen heeft bij het hele gegeven.
Enkel goede boeken laten je zo denken, dus dit is niet meteen een kritiek, eerder een voortzetting van het leesproces

Nee, een fascinerend boek dus, absolute aanrader voor wie het aandurft en niet afknapt op ellenlange historische-kennis-opschepperij (boek is een pak moeilijker dan Baudolino, maar niet zo lastig als Foucault) maar er juist net zo opgewonden van raakt als de schrijver zelf
Om af te sluiten nog een woordje over het openingshoofdstuk, een van de beste die ik ooit gelezen heb: zelden heeft een boek me zo gepakt en een figuur me zo direct gefascineerd als deze Simonini, die van bladzijde één van zijn dagboek begint te schelden op de hele wereld, en niet ophoudt voor het einde. Heerlijk gewoon
