
Less than Zero - Bret Easton Ellis (1985)
Alternatieve titel: Minder dan Niks
Engels
Sociaal
208 pagina's
Eerste druk: Simon & Schuster,
New York (Verenigde Staten)
Een jongen keert na een jaar aan de universiteit terug naar Los Angeles en brengt daar de kerstmaand door met het zich weer onder zijn vrienden mengen. Dat betekent een hernieuwde confrontatie met de wereld van muziek, drugs, vrije liefde, te veel geld, feestjes, privé-zwembaden, rondreizende gescheiden ouders en minderjarige gigolo's. Maar achter al deze luxe en decadentie gaan een verveling, onverschilligheid en mentale afsterving schuil die hun weerga niet kennen.
Nu is haten een te beladen werkwoord, maar toch ... Less than zero lijkt nu niet meer op het "ontmaskerende" boek dat ik er in herkende als veertien/vijftienjarige. Een oefening in meticuleus observeren en noteren, daar heeft het nog het meeste van weg ... Dit moet tevens met ruime voorsprong één van de meest moraliserende werken zijn die ik ooit las. Doorheen de bladzijden waait een oorverdovend "Neen!!", de roman blijft vastkleven in dat vicieuze cirkeltje ... Waardoor dit boek eigenlijk het spiegelbeeld wordt van alles wat het verwerpt ... en net daardoor blijft hangen in het defaitistische. Een scherpe stijloefening, dat wel. Maar een grijnslach krijgt iets verkrampt wanneer de grijns eeuwig duurt.
(had je al een beetje gemist, zonder dat je er nog was)

Heb hierna ook een paar andere boeken van Ellis geprobeerd, maar kwam er op een of andere manier niet doorheen.
Desalniettemin vond ik de schrijfstijl erg prettig, dus ik zal in de toekomst nog wel meer boeken van hem gaan lezen.
Toen ik halverwege dit boek was dacht ik er nog aan om het weg te leggen en het is maar goed dat ik het gewoon heb uitgelezen. Want op het einde weet Ellis mij gewoon weer meer te choqueren dan ik verwacht had. Ik had bepaalde verwachtingen en op het einde was het net als met American Psycho weer meer dan verwacht. Hij duwt het allemaal weer net over het randje maar blijft het op een bepaalde manier realistisch houden. Gewoon weer een goed gestructureerd boek met weer originele vondsten. Ellis weet altijd weer je verwachtingen te overtreffen of je het nou leuk vind of niet. De gebeurtenissen bleven bij mij wel even hangen alsmede de apathische hoofdpersoon die net zo bedorven is.
*4
Less Than Zero kwam uit in 1985, Bret Easton Ellis was toen pas 21 jaar (!). In tegenstelling tot brave Brandon en Brenda uit Beverly Hills 90210 is de hoofdpersoon in dit verhaal , Clay, een totaal apatische tienerjongen die de kerstdagen bij zijn ouders in Los Angeles doorbrengt met MTV kijken, drugs gebruiken, feestjes afgaan, doelloos rondhangen met vrienden in de stad. Tussendoor wipt hij nog even langs bij zijn psychiater waar hij in de dure spreekkamer een been over de leuning van de reusachtige zwartleren stoel slingert, een sigaret opsteekt en zijn Wayfarer-zonnebril niet afzet..
'Je weet, Clay, we hebben het erover gehad dat je wat actiever moet worden, niet zo passief..'
Ontzettend decadent allemaal. Kerstmis in Los Angeles heeft sowieso iets decadents, het kan er rond die tijd extreem heet zijn, iets wat Ellis als geen ander weet te beschrijven. Ellis overdrijft ontzettend, maar juist in die overdrijving zit zijn kritiek. De simplistische manier van schrijven leest zeer aangenaam vind ik, het shockeert, maar het is ook erg droogkomisch soms..
Ze vertelt ons dat het huis best wel oud is, dat de kerel van wie het eerst was 'n nazi was. Op de patio's heb je van die heel kleine boompjes in gigantisch grote potten waarop hakenkruizen zijn geverfd.
'Die heten nazipotten,' zegt Kim.

De beelden die Ellis oproept zijn moddervet, de symboliek dik aangezet. En dan zijn er nog de talloze verwijzingen naar popcultuur; het zal niet naar ieders smaak zijn. Wat mij betreft past het echter wel. Geheel in lijn met de thematiek vormen die overdrijvingen de glimmende verpakking van een in wezen leeg verhaal. Inhoudelijk valt er niet veel te halen bij deze roman, maar van de literaire stijl heb ik erg genoten.

In Less Than Zero maken we kennis met de jonge “student” Clay, een ambitieloos rijkeluisjoch wiens grootste beslommering erin bestaat om een goede mix te vinden tussen coke en valium. Al lijkt vooral dat laatste spul effect te hebben: Clay reageert zó onverschillig op alle ongure gebeurtenissen om zich heen dat het op den duur gewoon erg grappig wordt.
Bret Easton Ellis was slechts 21 toen hij dit boek schreef en een groot woordkunstenaar was hij nog niet. Gelukkig doet hij ook niet alsof en houdt hij het bewust simpel. Zijn schrijfstijl is gortdroog, wat dan weer perfect aansluit bij de apatische levensstijl van de personages.
Veelbelovend debuut. Benieuwd naar American Psycho. 4*
Het is altijd een beetje spannend om een debuutroman te lezen. Is hier een genie aan het werk dat zich voor het eerst aan de wereld toont? Als ik mijn oordeel baseer op dit boek, is het antwoord nee. Veel gebeurt er immers niet in het verhaal van de rotverwende Clay, die na zijn eerste semester aan de universiteit de kerstperiode weer doorbrengt in het decadente Californische milieu waar hij vandaan komt. Veel meer dan drinken, snuiven en rampetampen, alleszins: Clay is voortdurend onder invloed en het lijkt alsof hij geen vat heeft op de wereld rondom hem. Maar als je je wil onderdompelen in dat gevoel, lees je beter het vele malen superieure Bright Lights, Big City van Jay McInerney.
Af en toe gebeuren er zulke bizarre dingen dat het boek lijkt uit te monden in een David Lynchiaanse thriller. De setting doet dan ook denken aan Mulholland Drive, de voortdurende staat van vervreemding en de sliert aan personages die komen en gaan roepen mysterie op. Maar dan gaat het gewoon verder en zitten we op het volgende feestje waar drank en coke in het rond vliegen en Clay zich afvraagt hoe hij er ooit beland is.
En toch blijf je lezen. De eerste bladzijde zuigt je meteen in het boek: ik zag de drukte van het verkeer voor me, een taterende Blair aan het stuur en de versufte Clay die vanop de passagierszetel de wereld aan zich ziet voorbijtrekken. Wie dat op de eerste bladzijde van zijn eerste boek kan verwezenlijken, kan schrijven. Zo zijn er ook genoeg spitse dialogen (die waarin een kennis Clay probeert te overtuigen rijk te worden in de muziekindustrie, bijvoorbeeld) en kleurrijke observaties die het fris houden. En voor je het goed en wel beseft, heb je dit boek helemaal uitgelezen. Nu moet ik toch maar eens op zoek naar The Rules of Attraction.
P.S.: voor de liefhebbers is het ook interessant om Clay naast Richard uit The Secret History van Donna Tartt te leggen. Bret en Donna studeerden samen aan de universiteit die model stond voor die in The Secret History, Donna draagt haar boek ook op aan Bret. In het begin probeert Richard zijn sjofele afkomst te verbergen door te liegen dat hij uit een welgesteld Californisch gezin komt. Ik beeld me dan in dat Clay een beetje is zoals Richard zich voorhield te zijn. Maar dan met meer inhoud, en meer kennis van Grieken en Romeinen.