Less than Zero - Bret Easton Ellis (1985)

Kan in principe gezien worden als de basis van Bret's latere werk. Een mooie introductie in zijn schrijfstijl en wijze waarop hij zijn eigen mileu zowel bekritiseert als treffend neerzet. Daar waar hij doorgaans begint met het invoegen van een plot, stopt hij hier al, waardoor het alle kenmerken van een 'inkomertje' heeft. Toch geweldig, doordat dit boek gezien kan worden als de creatie van zijn stijl. 4*

"All grown up, and you hate all the people you used to adore", zong Costello.

Nu is haten een te beladen werkwoord, maar toch ... Less than zero lijkt nu niet meer op het "ontmaskerende" boek dat ik er in herkende als veertien/vijftienjarige. Een oefening in meticuleus observeren en noteren, daar heeft het nog het meeste van weg ... Dit moet tevens met ruime voorsprong één van de meest moraliserende werken zijn die ik ooit las. Doorheen de bladzijden waait een oorverdovend "Neen!!", de roman blijft vastkleven in dat vicieuze cirkeltje ... Waardoor dit boek eigenlijk het spiegelbeeld wordt van alles wat het verwerpt ... en net daardoor blijft hangen in het defaitistische. Een scherpe stijloefening, dat wel. Maar een grijnslach krijgt iets verkrampt wanneer de grijns eeuwig duurt.

Mooi berichtje weer, Zachary. Mooi dat je er ook bij bent.
(had je al een beetje gemist, zonder dat je er nog was)

Prachtig boek, een van de mooiste dingen die ik de laatste tijd heb gelezen. Knap ook dat het verhaal van voor tot achter blijft boeien, - en ik het nauwelijks kon wegleggen- ondanks dat er geeneens zoveel in gebeurt.

Heb hierna ook een paar andere boeken van Ellis geprobeerd, maar kwam er op een of andere manier niet doorheen.

Tja, wat moet je hier nou over zeggen. Het is een leuke vingeroefening op Ellis' latere werken The Rules of Attraction en vooral American Psycho, maar erg 'leuk'is dit allemaal niet. Heb nu bijna tweehonderd pagina's niksigheid gelezen, waarin nauwelijks interessante ontwikkelingen in zitten. De twee bovengenoemde boeken ( en The Informers) in iets mindere mate) maakten meer indruk op me...

Mijn nieuwsgierigheid voor dit boek werd gewekt door de slechte recensie op de kaft ( 'de slechtste roman sinds de uitvinding van de drukletter - Washington Post' ), en ik ben het daar deels ook wel mee eens. Na een paar bladzijdes kreeg ik al last van déja vu's. En tegen het einde van het boek was ik net zo afgestompt als de hoofdpersoon en deed het stuk waar zijn vrienden dat twaalfjarige meisje verkrachten me ook weinig meer.

Desalniettemin vond ik de schrijfstijl erg prettig, dus ik zal in de toekomst nog wel meer boeken van hem gaan lezen.

Intrigerend boekje. Eigenlijk stond ik, vooral in het begin van het boek, meermaals op het punt om het naast mij neer te leggen, daar het me zo heel erg leeg leek, maar de a-literaire schrijfstijl van Ellis in combinatie met de onverschilligheid, de kilheid en de decadentie dat het verhaal met zich meebrengt, wisten me toch te boeien. Naar het einde toe werd het boek vrij hard en confronterend, en lijkt het plaatje alsnog te gaan kloppen.

Toch wel sterk.

Toen ik halverwege dit boek was dacht ik er nog aan om het weg te leggen en het is maar goed dat ik het gewoon heb uitgelezen. Want op het einde weet Ellis mij gewoon weer meer te choqueren dan ik verwacht had. Ik had bepaalde verwachtingen en op het einde was het net als met American Psycho weer meer dan verwacht. Hij duwt het allemaal weer net over het randje maar blijft het op een bepaalde manier realistisch houden. Gewoon weer een goed gestructureerd boek met weer originele vondsten. Ellis weet altijd weer je verwachtingen te overtreffen of je het nou leuk vind of niet. De gebeurtenissen bleven bij mij wel even hangen alsmede de apathische hoofdpersoon die net zo bedorven is.

*4

Goed boek, met een kenmerkende, beklemmende sfeer.

Ik las dit boek zo rond mijn zeventiende toen er op televisie een serie werd uitgezonden die de halve wereld in haar greep hield: Beverly Hills 90210. Een walgelijke serie als je 't mij vraagt. Over het wel en wee van een stel rijkeluiskinderen dat zich de hele dag door de pestpokken verveelde. Zo iets als dit dus, maar dan de gekuisde versie, de poezie-album variant.

Less Than Zero kwam uit in 1985, Bret Easton Ellis was toen pas 21 jaar (!). In tegenstelling tot brave Brandon en Brenda uit Beverly Hills 90210 is de hoofdpersoon in dit verhaal , Clay, een totaal apatische tienerjongen die de kerstdagen bij zijn ouders in Los Angeles doorbrengt met MTV kijken, drugs gebruiken, feestjes afgaan, doelloos rondhangen met vrienden in de stad. Tussendoor wipt hij nog even langs bij zijn psychiater waar hij in de dure spreekkamer een been over de leuning van de reusachtige zwartleren stoel slingert, een sigaret opsteekt en zijn Wayfarer-zonnebril niet afzet..

'Je weet, Clay, we hebben het erover gehad dat je wat actiever moet worden, niet zo passief..'

Ontzettend decadent allemaal. Kerstmis in Los Angeles heeft sowieso iets decadents, het kan er rond die tijd extreem heet zijn, iets wat Ellis als geen ander weet te beschrijven. Ellis overdrijft ontzettend, maar juist in die overdrijving zit zijn kritiek. De simplistische manier van schrijven leest zeer aangenaam vind ik, het shockeert, maar het is ook erg droogkomisch soms..

Ze vertelt ons dat het huis best wel oud is, dat de kerel van wie het eerst was 'n nazi was. Op de patio's heb je van die heel kleine boompjes in gigantisch grote potten waarop hakenkruizen zijn geverfd.
'Die heten nazipotten,' zegt Kim.

Less Than Zero is een stuk bescheidener van opzet dan American Psycho, maar doet er kwalitatief niet veel voor onder. Ik was vooral gecharmeerd van de vele tussenpassages die langere (dialoog)scènes met elkaar verbinden. Passages waarin de hoofdpersoon Clay vaak alleen is, of eenzaam in gezelschap. Die passages lezen haast als op zichzelf staande ‘zeer korte verhalen’, waarin, à la Raymond Carver, heel beeldend een ongemakkelijke spanning wordt gecreëerd die maar niet tot uitbarsting komt: “(…) and when I open my eyes, my sisters are floating face down in the pool, wondering who can look drowned the longest.”

De beelden die Ellis oproept zijn moddervet, de symboliek dik aangezet. En dan zijn er nog de talloze verwijzingen naar popcultuur; het zal niet naar ieders smaak zijn. Wat mij betreft past het echter wel. Geheel in lijn met de thematiek vormen die overdrijvingen de glimmende verpakking van een in wezen leeg verhaal. Inhoudelijk valt er niet veel te halen bij deze roman, maar van de literaire stijl heb ik erg genoten.

Ook ik had de enkele keren de neiging, zoals menigeen hierboven, het boek halverwege weg te leggen - en ook ik ben verheugd dat ik doorzette. Er staan genoeg wat stroeve zinnen in (en dat lag geloof ik echt niet alleen aan het feit dat ik een vertaling las), en de afgestomptheid van het hoofdpersonage zorgt er onmiskenbaar voor dat ik zelf als lezer ook wat afgestompt werd - maar dat werkt op een vreemde manier wel, en de paar keren dat Ellis door die afstand heen prikt, dat hij het scherm even opligt en je de pijn van het hoofdpersonage voelt, wordt 'Less than zero' ook zowaar ontroerend. Knap vind ik vooral hoe Ellis weet te doseren, en in de opeenvolging van vrij minieme, voor de hoofdpersonages alledaagse gebeurtenissen (zonder stuwende plot) toch een basale spanning of in elk geval opbouw weet aan te brengen. Ruime 3,5*.

Valium in boekvorm

In Less Than Zero maken we kennis met de jonge “student” Clay, een ambitieloos rijkeluisjoch wiens grootste beslommering erin bestaat om een goede mix te vinden tussen coke en valium. Al lijkt vooral dat laatste spul effect te hebben: Clay reageert zó onverschillig op alle ongure gebeurtenissen om zich heen dat het op den duur gewoon erg grappig wordt.

Bret Easton Ellis was slechts 21 toen hij dit boek schreef en een groot woordkunstenaar was hij nog niet. Gelukkig doet hij ook niet alsof en houdt hij het bewust simpel. Zijn schrijfstijl is gortdroog, wat dan weer perfect aansluit bij de apatische levensstijl van de personages.

Veelbelovend debuut. Benieuwd naar American Psycho. 4*

Eigenlijk wou ik een ander boek van Bret Easton Ellis lezen, The Rules of Attraction, omdat ik de fascinerende theaterversie daarvan had gezien. Maar dat had mijn lokale bib niet, dus werd het deze Less Than Zero.

Het is altijd een beetje spannend om een debuutroman te lezen. Is hier een genie aan het werk dat zich voor het eerst aan de wereld toont? Als ik mijn oordeel baseer op dit boek, is het antwoord nee. Veel gebeurt er immers niet in het verhaal van de rotverwende Clay, die na zijn eerste semester aan de universiteit de kerstperiode weer doorbrengt in het decadente Californische milieu waar hij vandaan komt. Veel meer dan drinken, snuiven en rampetampen, alleszins: Clay is voortdurend onder invloed en het lijkt alsof hij geen vat heeft op de wereld rondom hem. Maar als je je wil onderdompelen in dat gevoel, lees je beter het vele malen superieure Bright Lights, Big City van Jay McInerney.

Af en toe gebeuren er zulke bizarre dingen dat het boek lijkt uit te monden in een David Lynchiaanse thriller. De setting doet dan ook denken aan Mulholland Drive, de voortdurende staat van vervreemding en de sliert aan personages die komen en gaan roepen mysterie op. Maar dan gaat het gewoon verder en zitten we op het volgende feestje waar drank en coke in het rond vliegen en Clay zich afvraagt hoe hij er ooit beland is.

En toch blijf je lezen. De eerste bladzijde zuigt je meteen in het boek: ik zag de drukte van het verkeer voor me, een taterende Blair aan het stuur en de versufte Clay die vanop de passagierszetel de wereld aan zich ziet voorbijtrekken. Wie dat op de eerste bladzijde van zijn eerste boek kan verwezenlijken, kan schrijven. Zo zijn er ook genoeg spitse dialogen (die waarin een kennis Clay probeert te overtuigen rijk te worden in de muziekindustrie, bijvoorbeeld) en kleurrijke observaties die het fris houden. En voor je het goed en wel beseft, heb je dit boek helemaal uitgelezen. Nu moet ik toch maar eens op zoek naar The Rules of Attraction.

P.S.: voor de liefhebbers is het ook interessant om Clay naast Richard uit The Secret History van Donna Tartt te leggen. Bret en Donna studeerden samen aan de universiteit die model stond voor die in The Secret History, Donna draagt haar boek ook op aan Bret. In het begin probeert Richard zijn sjofele afkomst te verbergen door te liegen dat hij uit een welgesteld Californisch gezin komt. Ik beeld me dan in dat Clay een beetje is zoals Richard zich voorhield te zijn. Maar dan met meer inhoud, en meer kennis van Grieken en Romeinen.