Los Años con Laura Díaz - Carlos Fuentes (1999)

Carlos Fuentes is volgens mij één van de weinige niet-Engelstalige schrijvers die bekender is in de States dan in Europa. Dat blijkt ook wel uit de vele ronkende lofprijzingen uit Amerikaanse kranten waarmee maar liefst vier kantjes worden gevuld in de Engelse uitgave die ik las. De Washington Post, of in elk geval de 'Book World'-sectie ervan, riep Los años con Laura Díaz bij het verschijnen uit tot boek van het jaar, wat goed te begrijpen is, en vergeleek Laura Díaz met Emma Bovary, wat minder goed te begrijpen is.

Want zoals uit de titel al een beetje blijkt is Laura Díaz weliswaar de protagonist van het boek maar de werkelijke hoofdfiguur van deze roman zijn 'de jaren'. Elk hoofdstuk speelt zich af in een andere plaats en in een ander jaar, startend bij 1905 en eindigend in 1972, met een hedendaagse omlijsting (1999 en 2000) vanuit de VS. Naast een geweldige familiesaga is Los años con Laura Díaz vooral een boek over een land en een wereld in verandering. Mexicaanse revoluties, de arbeidersbeweging, klassen- en rassentegenstellingen, de Spaanse burgeroorlog, de holocaust en het McCarthyisme, het komt allemaal voorbij, sterker nog, dat is waar dit boek over gaat. Vooral de fragmenten over de Spaanse burgeroorlog zijn bij tijden indrukwekkend.

Toch is het niet zo dat Laura Díaz zelf maar bijzaak is. Als personage vind ik haar psychologisch niet eens zo bijzonder uitgewerkt, maar je volgt de geschiedenis zoals die zich om haar heen ontvouwt. Terwijl haar fictionele levensweg zich ontwikkelt binnen het rijke decor van de geschiedenis krijg je steeds meer compassie voor Laura en met name in de laatste 40 pagina's betaalt dat zich uit, waarbij je als lezer ook wordt gedwongen te reflecteren op je eigen leven. Een groot deel van de gebeurtenissen is overigens geïnspireerd op de voorouders van Carlos Fuentes, zoals blijkt uit zijn nawoord, en dit maakt de geschiedenis des te persoonlijker.

Fuentes staat bekend als een tamelijk experimenteel schrijver, terwijl Los años con Laura Díaz in grote lijnen redelijk conventioneel is. Wellicht niet voor niets dat dit één van z'n best ontvangen boeken is na z'n debuut, De dood van Artemio Cruz (die laatste krijgt overigens als personage nog een cameo hier). Toch zeg ik niet voor niets 'redelijk conventioneel'. Want soms pakt Fuentes ineens uit met een bruisende alinea vol aan elkaar geplakte gedachten, of een onstuimige opsomming of dialoog, waarin perspectieven en tijdslijnen door elkaar lopen. Sowieso zijn er veel perspectiefwisselingen, soms zelfs halverwege een zin, en dat is tegelijk vervreemdend en fascinerend.

Overigens heb ik nog wel wat zitten twijfelen over een quotering van vier sterren. Er zijn genoeg gedeelten die dat absoluut waard zijn, en dat dit ook voor het einde geldt helpt zeker. Maar Los años con Laura Díaz is bij vlagen ook minder boeiend (hoewel het nooit stroperig wordt), kent soms wat herhaling en daarnaast is het ook bijna iets teveel 'af' en duidelijk daarop geschreven. Maar goed, bij 'Artemio' zat ik ook al in dubio dus dit keer verdient Fuentes een afronding naar boven. (En overigens zou het best kunnen dat ik nog wat meer leesplezier zou hebben gehaald uit een Nederlandse vertaling.)

Uiteindelijk is dit gewoon een heel fijn boek. Maatschappelijk relevant of zelfs bevlogen, zoals veel Latijns-Amerikaanse literatuur, maar het biedt ook persoonlijke betrokkenheid en is in een strakke vorm gegoten door Fuentes. Het lezen van Los años con Laura Díaz is, zoals wel voor meer romans geldt, waarschijnlijk het dichtste dat je kan komen bij tijdreizen.