Candide, ou L'Optimisme - Voltaire (1759)

Deze 18e eeuwse satire wist me prettig te verrassen qua humor, maar ik ben er nog niet helemaal over uit of ik Voltaires kritiek op Leibniz (Pangloss in het boek) wel deel. Nu en dan kreeg ik het gevoel dat Voltaire het hele gebeuren wel erg extreem aan het ridiculiseren was, terwijl de filosofie van Leibniz me in eerste instantie nou ook weer niet zo gek in de oren klinkt. Een nadere bestudering van de ideeën van beide heren is zonder twijfel verreist, vandaar deze zwakke 3* voor nu.

Ik was vijftien toen ik het boek en ook aangenaam verrast door de humor en vlotte schrijfstijl van Voltaire. Het kan dus gelezen worden door pubers. Overdrijven is natuurlijk een stijlmiddel om de zaken belachelijk te maken. Het feit of ik al dan niet achter de gepresenteerde filosofie, ideologie sta is voor mij geen criterium om een boek op te beoordelen. Maar da's persoonlijk.

Zo'n boek is natuurlijk op zijn best als je het in het origineel leest, maar ik denk niet dat hier veel mensen zich willen opofferen om een filosofisch werk in het Frans te lezen. Zelf spreek ik wel Frans, maar geef me toch maar de Nederlandse versie. Ook een stukje gelezen (in het Frans dan) in de les Frans. Candide bevindt zich op het slagveld en is bang. Herkent iemand deze passage?

Wel een aardige satire op Leibniz, maar het rottempo waarmee Voltaire van de ene gebeurtenis op de andere overgaat kon me echt weinig boeien. Het extreem overdrijven vond ik wel een sterk punt, maar hoewel Voltaire alles tot op het bot afkraakt, komt hij zelf nauwelijks met eigen ideeën naar voren. Dat vond ik wel redelijk zwak.
2,5*

Geweldige satire op de filosofie van Leibniz, die vooral imponeert door middel van de ironie waarmee Voltaire de verschillende gebeurtenissen beschrijft.

Heb je er enige moeite voor gedaan om de Candide in zijn tijd te plaatsen?

Als je dat niet doet, kun je historische letterkundige werken eigenlijk niet beoordelen.

Ik heb dit boekje gelezen ná een college over Voltaire, dus ik had wel enig idee van Voltaires motieven. Aan de ene kant een interessant figuur, en de korte opmerking over dit boek maakte me ook meteen nieuwsgierig. Het boek op zich viel me erg tegen, en mijn lage score is te wijten aan de stijl waarin het boek is geschreven, en niet aan Voltaires ideeën (of het gebrek daaraan).

Sprankelend meesterwerkje. Verbazend uptodate.

't Was voor mij zeker geen onderhoudende of meeslepende proza. Voltaire springt met het verhaal eigenlijke van de ene hak of de tak, wat mij zeker in het begin tegenhield om zijn wereld binnen te stappen.
Gaandeweg kwamen zijn boodschappen en kritiek die hij als fundering voor dit boek gebruikte voor mij wel duidelijker naar boven drijven, en meer en meer kon ik zijn satire appreciëren. Afsluiten doet hij ook zeer mooi, eindigende met zijn later beroemd geworden oneliner: il faut cultiver notre jardin.

Achteraf bekeken, en beschouwend in de tijdsgeest van Voltaire, is het voor mij een zeer mooie aanklacht tegen de Voorzienigheid en meer bepaald Leibniz' filosofie. Het is geen mooie proza of meeslepend verhaal, maar vooral het gedachtegoed dat prijkt in dit boek wordt subliem weergegeven.

Dit werk laat wat mij betreft niet alleen zien dat optimisme kinderlijk naïef is, maar eveneens dat onwrikbaar optimisme eigenlijk helemaal niet bestaat. Sterker nog, worden optimistische geesten in een staat gebracht waarin zij niet om het kwaad heen komt, pakken zij bij voorbeeld van Candide meteen het sabel op en doorklieven ze zijn tegenstander. Het optimisme over de deugdzaamheid is dan wel aanwezig bij Candide, maar de deugd zelf ontbreekt wanneer het puntje bij paaltje komt, lijkt Voltaire te willen zeggen. Ook de liefde is bedrieglijk, want wanneer Candide zijn grote liefde Canegonda aan het eind van het boek weer tegenkomt, blijkt zij een stuk lelijker te zijn geworden, en is iedere interesse bij het hoofdpersonage ineens verdwenen. Al met al kun je beter mokken als Martin, of je op kleine, maar arbeidzame zaken richten als het verbouwen van je land, zoals de sinasappelteler in het afsluitende hoofdstuk.

Nu komt de eindboodschap, dat je minder filosofisch moet ziften, en vooral je dagelijkse ding moet doen, wel enigszins uit de lucht vallen, althans hij wordt te snel afgehandeld. 29 hoofdstukken is er ontbering, vervolgens gaan ze naar een zogenaamde wijsgeer die hen de deur wijst, komen ze de sinasappelteler tegen die met zijn eenvoud veel meer levenswijsheid bezit dan menig filosoof en is het raadsel van het bestaan opgelost. Daarnaast moet als kritiekpunt worden aangemerkt dat de Franse filosoof zijn werkje wel erg gebruikt om zijn vijanden te kakken te zetten, getuige de noten die in de vertaling van Hans van Pinxteren werden opgenomen. Nu is er met een satirische polemiek weinig mis, maar in het notenapparaat van de vertaler kom je telkens weer tegen dat degene waarna in de tekst wordt verwezen het met Voltaire aan de stok had gehad. Beetje kinderachtig, maar tekent wellicht ook zijn tijd; Rousseau kon er immers ook wat van.

Leuk boek, maar moet ik wel zeggen dat ik een versie had van de bib met doorheen het boek voetnoten die het verhaal in zijn historische context plaatsen, en dat is wel een groot voordeel om het boek in perspectief te kunnen plaatsen en het te kunnen waarderen.

Hier kon ik echt helemaal niets mee. Ik moest me sowieso al inlezen in de filosofie van Leibniz maar ik snap het hele punt van Voltaire überhaupt niet en waarom hij zich zo druk erom maakt. Dat hoeft allemaal nog niet zo erg te zijn als er nog een leuk boek (op zijn minst) ligt, maar ook daar is geen sprake van. Dit is een volledig plotgedreven verhaal in noodtempo zonder enige echte uitdieping van de hak op de tak. Personages en gebeurtenissen boeien mij niet, mede door dat oppervlakkige. Ik had echt nul beleving bij hetgeen ik las. 1,0*.