menu

Vrije Vormen - Joke van Leeuwen (2002)

mijn stem
2,75 (2)
2 stemmen

Nederlands
Psychologisch

199 pagina's
Eerste druk: Em. Querido, Amsterdam (Nederland)

Dok is beeldend kunstenaar, maar als ze alleen komt te staan tekent en schildert ze lange tijd nauwelijks. Ze geeft wel lessen Vrije Vormen aan jonge mensen, die stuk voor stuk van mening zijn dat ze zich op allerindividueelste wijze ontwikkelen. Ze besluit de eerste verdieping van haar huis te verhuren, iets wat de overheid stimuleert, en krijgt Mara in huis, met een onuitspreekbare achternaam en een andere moedertaal. Vanaf het moment dat Walt, de jonge student die haar heeft geholpen met het sjouwen van tweedehands meubels, verder in haar leven komt, en ze ontdekt dat er nog iemand boven blijkt te wonen, neemt het geheel een thrillerachtige wending. Aan het eind komt alles samen op een manier die Dok, laat staan de lezer, niet had kunnen voorzien.

zoeken in:
avatar van Pythia
3,0
Een boek van Joke van Leeuwen, maar niet voor kinderen. Wel: op een onalledaagse manier kijken naar alledaagse dingen. Wat betreft de stijl en wat betreft de inhoud.
Het verandert langzaam in kijken op een alledaagse manier naar onalledaagse dingen.
Verontrustend einde.

Ted Kerkjes
Het probleem van deze roman is een beetje dat Joke van Leeuwen te veel onderwerpen heeft willen aansnijden.
In het boek zijn grofweg drie "lijnen" aanwezig.
Allereerst de lijn van Dok die kwakkelt in haar leven. Ze is besluiteloos, ze wil opnieuw beginnen met alles, maar tegelijkertijd kan ze het verleden niet loslaten. Ook haar leven als beeldend kunstenaar staat wat stil: het schilderen wil niet lukken. Aan een kunstacademie geeft ze les in Vrije Vormen, waar ze studenten vooruit helpt met hun project. Ze helpt anderen vooruit, maar zelf blijft ze hangen.
Dan heb je de lijn met betrekking tot de kunsten. Dit is een minder narratieve lijn, maar het speelt wel degelijk een grote rol. Het boek bevat namelijk ontzettend veel ideeën over wat (beeldende) kunst is of zou moeten zijn, enzovoorts. Dok en de studenten discussiëren en praten regelmatig over kunst.
En dan heb je tenslotte nog de lijn met Mara. Mara heeft een onuitspreekbare achternaam, ze is een buitenlandse vrouw die door de overheid aan de bovenkamer van Dok is gekoppeld. Ze probeert haar leven in het nieuwe land zo goed mogelijk weer op te pakken, maar dat gaat wat moeizaam, vooral door de nieuwe omstandigheden: de keuken van Dok is te klein voor het eten dat ze wil maken, er praten te weinig mensen met haar om de taal onder de knie te krijgen, et cetera.

Het allerinteressantst vond ik de "tweede lijn" over kunst. Ik houd er namelijk erg van wanneer een kunstuiting zijn eigen vorm problematiseert. Dus: als kunst gaat over kunst. Dit biedt de artiest namelijk de mogelijkheid om het publiek via de inhoud naar de vorm te laten kijken en hierover na te denken. (Ik bedoel ik dus niet per se essays over literatuur of van die post-modernistische grappen waarin de artiest het verhaal onderbreekt om de vierde wand te doorbreken of zo, maar echt verhalen waarin er over literatuur gepraat wordt.) Ook in andere kunstuitingen dan literatuur vind ik dat erg interessant. (In bijvoorbeeld veel films van Woody Allen zitten ideeën over cinema verstopt - in 'Crimes and misdemeanors' levert de personage van Woody Allen zelfs op een zeer slimme manier kritiek op de film zelf. Ook de geniale cabaretier Micha Wertheim stelt in veel van zijn cabaretvoorstellingen (impliciete) vragen over cabaret en theater.) Dat vind ik dus altijd erg boeiend. In dit boek gaat het weliswaar niet over literatuur, maar wel over beeldende kunst en kunst in het algemeen. De gesprekken die Dok voert met de studenten zijn erg interessant. Deze leveren een soort taalspel op vol boeiende opvattingen en vragen. Met name de student Boes heeft verrassende inzichten: hij heeft wat weg van een rebelse avant-gardist en hij streeft naar een soort anti-kunst.
Het kunst-thema, het "van niets iets maken", zit in het hele boek verstopt. Het is aanwezig in de schrijfstijl, want continu kijkt Dok (of Joke van Leeuwen) op een onalledaagse manier naar de alledaagse dingen om haar heen, alsof ze voortdurend kunst aan het maken is. Dit doet zij vooral met personificaties: Dok (of Joke van Leeuwen) schrijft alles om haar heen gevoelens, ideeën en gedachten toe, waarmee ze de wereld tot leven wekt. Het "tot kunst verheffen" van alles zit ook in andere details. Zo wordt terloops in het boek een Nieuwe Gebouwenroute genoemd: 'gewone' gebouwen zijn door die route tot 'kunst' verheven, want mensen lopen die route en kijken met nieuwe ogen naar de gebouwen waar ze normaal aan voorbij zouden gaan.
Het verhaal over Doks leven dat maar een beetje kwakkelt is niet per se origineel, maar Dok is een zeer fijn personage. Zij heeft dezelfde onbevangenheid (en hierdoor ook een zekere naïviteit) die vrijwel alle personages van Joke van Leeuwen hebben. Het is ook een zelfstandige, onafhankelijke vrouw, zoals vaker in Van Leeuwens werk. Erg fijn.
De verhaallijn van Mara vormt een mooie tegenhanger van de verhaallijn van Dok: allebei kunnen ze hun leven niet echt oppakken. Toch is Mara eigenlijk een beetje de manco van het boek. De personage Mara lijkt niet helemaal in het boek te passen - of nou ja, Mara past wel in het boek, maar haar komst gaat gepaard met enkele passages omtrent vreemdelingenhaat et cetera, en die voelen een beetje "ontheemd". Die lijken niet echt bij de rest van het boek te passen. Van Leeuwen is een geëngageerd auteur, maar in dit boek voelt het engagement te zijdelings.
Het einde, de spectaculaire finale die alledrie de lijnen samenbrengt, komt niet echt uit de verf. Het voelt wat geforceerd.

De schrijfstijl van Joke van Leeuwen is fantastisch, zoals eigenlijk altijd, en heel lang wilde ik het boek een 3,5* geven, maar toch weet het boek uiteindelijk niet echt te overtuigen.

Gast
geplaatst: vandaag om 13:49 uur

geplaatst: vandaag om 13:49 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.