Congo. Een Geschiedenis - David Van Reybrouck (2010)

Winnaar van de AKO Literatuurprijs!

De cover is prachtig
Deze komt op de verlanglijst.

Zeer boeiend historisch overzicht van de Congolese geschiedenis van 1870 tot nu. De auteur combineert een zeer stevige onderbouw met een groot aantal persoonlijke getuigenissen en interviews. De school van Geert Mak, zeg maar. Het is een somber verhaal: telkens als je denkt, dit is het dieptepunt, komt er nog erger ellende en meer bloedvergieten.
Naar het einde toe wordt het wat minder meeslepend omdat dan de opsomming van al de milities en groepjes en hun militaire bewegingen een meer klassieke geschiedschrijving meebrengt.
De prijzen die dit boek kreeg zijn zeer ruim verdiend!

De cover werd vandaag door het tijdschrift Boekblad uitgeroepen tot "Mooiste Boekomslag."

Terechte analyse van Roro.

Verbluffend verslag van de geschiedenis van Congo adhv. reizen en interviews. Ik ging het boek lezen vanwege het koloniale deel (tot 1960), maar eigenlijk vind het tweede gedeelte sterker. De perdiode Mobutu en de verslindende burgeroorlog daarna zijn uitmuntend geschreven.

Discussiepunt van het boek is natuurlijk de nadrukkelijke aanwezigheid van Van Reybroek als auteur. Hij laat heel vaak zijn mening over een bepaalde gebeurtenis doorschemeren. Alhoewel, doorschemeren klinkt te zwak: hij gebruikt continu waarde-oordelen (vooral daar waar het de rol van het Westen en de Belgen beschrijft). Geen zuivere geschiedschrijving? Lastige discussie. In ieder geval wel boeiende geschiedschrijving.

4,5

Inderdaad een uitstekende analyse van Roro. Met name het mindere 2e deel (na de periode
Mobutu), heb ik ook als zodanig ervaren. Mijn uiteindelijke beoordeling daarom 4*.

Een indrukwekkende geschiedschrijving van een gemankeerd land dat maar geen grip op eigen identiteit en vooruitgang krijgt. Rijk beschreven, los geschreven; overstijgt niveau Geert Mak. Voor iedereen die houdt van historische literatuur in documentairestijl. Zie opeens Congo van Redmond O' Hanlon in de kast staan ..., eens kijken of dat aanvult.

Een absoluut schitterend boek. Het heeft me even gekost om het te lezen omdat ik er tijd voor wou maken, maar het is ook geen boek dat je per se in één keer moet uitlezen. Het eerste deel voor de onafhankelijkheid is erg boeiend en drukt je als Belg met je neus op de (dankzij vele kritische geschiedenislessen bij mij wel redelijk bekende) feiten van de kolonisering, maar laat ook veel ruimte voor nuance en neemt vooral de tijd om tussen de wantoestanden ook de vele mooie verhalen aan bod te laten komen die Congo zo'n fascinerend land en de periode van de kolonisatie zo to de verbeelding sprekend maken. De onafhankelijkheid zelf en de periode direct daarop is zoals Van Reybroeck zelf zegt van dien aard dat het de koningsdrama's van Shakespeare doet verbleken, en tegelijk misschien ook het meest schreinende stuk: een grote aaneenreiging van gemiste kansen en ongelukkig idealisme, terwijl het ook zo anders had kunnen gaan. Maar vooral het laatste stuk van het boek heeft me met verstomming geslagen. Alles waar je als (net een paar jaar te) jonge Belg al zo vaak over gehoord hebt viel ineens op zijn plaats, maar tegelijk is het een verbluffend stukje politieke geschiedschrijving dat erin slaagt het overzicht te bewaren en toch de enorme fascinatie van het persoonlijke verhaal behoudt. Heel knap gedaan, en mooi (zelfs behoorlijk ontroerend) afgesloten met een uitstapje naar China als voorsmaakje van wat de toekomst zou kunnen brengen.

Ik heb tijdens het lezen genoten en gegruweld en vooral eindelijk heel veel gesnapt van een van de boeiendste landen en periodes uit onze recente geschiedenis - en gevloekt dat het nog niet vertaald is, want dit is nu eens een boek dat ik veel (buitenlandse) vrienden zou willen verplichten om te lezen.

Proces over bestseller Congo

Wat een gezeur weer.

Ik ga trouwens de erfgenamen even bellen of ze het gebruik voor een user icon wel goed vinden.

Er bestaat ook een speelfilm over Lumumba. Aanrader voor de mensen die het boek lezen.

Wat een eye-opener.

van Reybrouck zet me hier wel een paar keer op mijn nummer. Waarvoor dank. Je denkt als Europeaan al makkelijk Amerikanen de les te kunnen spellen over hun genocidaire verovering van hun continent en onfrisse, racistische geschiedenis, maar zelf blijken we geen haar beter. We hebben het alleen wat verder van ons bed en geweten kunnen houden.

Op het tweede vlak maakt hij ook duidelijk wat voor eng (Europees)perspectief ik eigenlijk op heel de zaak had (en bij uitbreiding op de wereld héb). Vooral in het laatste hoofdstuk, waar hij een dynamiek blootlegt die zich geheel buiten Europa afspeelt.

De grootste verdienste van de schrijver is hoe hij persoonlijke verhalen en anekdotes verweeft met het grotere plaatje. Dit maakt van het boek een adembenemende rollercoaster die nergens aan snelheid inboet. Een boek dat je helemaal meesleept en nauwelijks opzij kan leggen. De horrorverhalen rijgen zich aan elkaar. Je zou er moedeloos van worden. Zeker waar hij stelt dat Congo met zijn overbevolkte gebieden waar een losgeslagen kapitalisme vrij spel heeft eigenlijk voor loopt op de wereld ipv achterop.

Daarom is het ook goed dat de auteur er het nodige optimisme in steekt, een immens kapitaal dat land rijk is en dat meer dan in de bodem, vooral in de mensen steekt.

Zeker voor Belgen een must-read.

Sterk, goed, leuk en leerzaam. Na het zien van de laatste Tarzan dat zich afspeelt in Congo eind 19e eeuw wilde ik toch maar eens dit hooggewaardeerde boek lezen. En in een vlotte stijl leer je zo toch de algemene geschiedenis van een land. Van Reybrouck is slim genoeg om persoonlijke verhalen te mengen met de algemene geschiedenis. Nu interesseren me die persoonlijke verhalen altijd minder, maar ze helpen wel mee in de afwisseling en laten dit geen saai feitenrelaas worden. En de persoonlijke verhalen van na 1950 werden ook interessanter, vooral doordat het er meer werden (meer ooggetuigen nog in leven) en korter en daardoor alleen de krenten uit de pap.

Maar het boek leest ook als een tragikomedie waarvan je nooit helemaal weet of je daar nu maar om moet lachen. Her begint nog met de gruwelen in de tijd van Leopold II (ten tijde van een Belgische kolonie viel het relatief allemaal wel mee - sterker, de Belgen lijken daar een vrij net land van te hebben gemaakt), maar de Congolezen zelf daarna hebben er wel echt een gigantisch teringzooi van gemaakt. Zozeer dat je begint te denken dat men van zelfkastijding houdt. Tegen de tijd dat er tientallen milities en groeperingen elkaar bevechten en elke nieuwe leider alleen aan zichzelf denkt is het vervallen in een klucht. Het zou grappig zijn als het niet zo triest was.

Van Reybrouck is dan weer geen schrijver die met allemaal nieuwe ideeën of wilde theorieën komt. Hij zegt niets dat we niet al kunnen weten. Heel diepgravend wordt het ook nergens. Nu en dan worden verklaringen gegeven, maar dat duidt eerder op het napraten van anderen dan eigen onderzoek daarin. Maar ergens geeft dat niet, wat het boek doet (informeren en vermaken) doet het goed. Ergens zou ik ook wel zo'n boek willen lezen over Nederlands-Indië, al zal dat ruim tweeduizend pagina's zijn als je ziet hoeveel langer die geschiedenis teruggaat. Dat wordt fors, met of zonder persoonlijke verhalen. Voor Congo 4,0*.

Over wat de Belgen in Congo hebben gedaan, zijn veel verschillende meningen. Hangt ervan af welke auteur je leest.

Volgens mij gaat dit boek over de Nederlandse coloniale geschiedenis: Roofstaat. Wat Iedere Neder....

Ongetwijfeld. Ik zei ook 'relatief' en 'lijken', vooral in vergelijking met de periode daarvoor én daarna.



Die staat ook nog wel op m'n lijst, al zoek ik meer een boek rond één land (de kolonie overzees) dan één thema.

Een prachtig historisch overzicht. Van Reybrouck legt haarfijn uit hoe verschillende volkeren werden ingedeeld in een landsverband om vervolgens jarenlang door de Belgische monarch (en tevens de Belgische staat) te worden geëxploiteerd. Het is bovendien erg interessant dat, naast racisme, vooral naïef paternalisme reden was voor de neerbuigende houding van de kolonisten: - we zullen de wilderlingen wel even wat cultuur bijbrengen- Met de dollartekentjes in het oog, leidde dit helaas tot bloederig rubber en veel leed. Wordt het dan beter na de onafhankelijkheid? Helaas is het antwoord: nee! De pogingen van de Congolezen om zelf een moderne staat te vormen, vallen steeds dood op 'democratisch' verkozen dictators. Elke vorm van nationbuilding (b)lijkt nutteloos door de corruptie en het nepotisme die deze (pseudo-)Mobutu's met zich meebrengen. Kortom, van de regen in de drup en van de rivier in het moeras. Wat overblijft zijn de vele mooie, tragische en soms zelf humoristische verhalen die Van Reybrouck heeft gebundeld. Een aanrader voor een ieder die geïnteresseerd is in (Afrikaanse) geschiedenis

Aangrijpend, prachtig verteld verhaal over een land met een enorm porentieel, waar desondanks alles wat maar mis kon gaan ook mis is gegaan, met de gewone man/vrouw uiteraard telkens als de grootste gedupeerde. Dat het boek voor een groot stuk door hun ogen en monden wordt verteld, met Van Reybrouck in de rol van structuur-en-context-aangever, maakt het des te memorabeler en aangrijpender. Wat sommige van de interviewees hebben meegemaakt gaat je bevattingsvermogen gegarandeerd teboven. Iedereen die oprecht denkt dat we het in België en Nederland slecht hebben, zou eigenlijk beter eerst dit boek eens lezen.

Zijn nieuwe boek ‘Revolusi’ gaat over Nederlands-Indië. Wel vooral over de ‘politionele acties’ heb ik begrepen en dus niet de gehele koloniale geschiedenis. Daar heb je inderdaad heel veel pagina’s (boeken?) voor nodig.

Ja die staat al op m’n lijstje. Inderdaad lijkt het wel wat minder een volledige geschiedenis te zijn maar niettemin ben ik er erg benieuwd naar.

Er is op dit moment ook een docuserie op de Nederlandse en Belgische televisie waarin van Reybrouck op zoek gaat naar ooggetuigen voor zijn nieuwe boek.

Nieuwe docuserie Revolutie in Indonesië start woensdag op NPO 2 - gids.tv

Ik hoop wel dat hij iets minder eloquente taal gaat gebruiken in zijn boek over Indonesië.
Mede daardoor was dit boek eigenlijk net ff boven mijn pet.

Op de middelbare school was ik absoluut geen liefhebber van de lessen geschiedenis (daar moet ik wel bij vermelden dat er nauwelijks lessen waren die me konden bekoren in die tijd) en ik liet het vak dan ook zo snel mogelijk vallen toen dat eenmaal kon. Ik vond het doodsaai en begreep ook niet helemaal waarom we zouden leren over tijden die niets met ons te maken hebben. Ja, ik was niet al te slim, en zag pas later in hoe alles met elkaar verweven is. Er valt dus nog heel wat in te halen op dit vlak, en met een boek als Congo. Een Geschiedenis kan ik me niet voorstellen hoe je ooit nog enige negatieve gevoelens voor geschiedenis kunt koesteren.

David van Reybrouck vertelt de geschiedenis van Congo, van de tweede helft van de negentiende eeuw tot aan de economische crisis van 2008. Hij doet dit aan de hand van allerlei literaire bronnen, maar hij laat ook heel vaak Congolezen aan het woord die op één of andere manier onderdeel zijn geworden van de Congoleze geschiedenis. Al die getuigenissen zorgen ervoor dat het nooit droog wordt, en daar komt nog bij dat Van Reybrouck vaak op zeer beeldende manier een bepaalde gebeurtenis weet te beschrijven, waardoor je het idee hebt dat je er zelf bij bent.

Ontstellend
Het is ontstellend te constateren dat ik zo weinig wist van Congo (en sowieso van het Afrikaanse continent), terwijl dit land zo’n enorm bijzondere en boeiende geschiedenis heeft. Van het persoonlijke speeltje van koning Leopold II tot de invloed die het land had in de grote oorlogen en van een land dat decennialang gebukt gaat onder dictaturen en (burger)oorlogen tot de recente aangehaalde banden met China. De geschiedenis van Congo is onvoorstelbaar en tijdens het lezen val je van de ene in de andere verbazing.

Werkelijk alles wat in een land mis kan gaan, is misgegaan in Congo en Van Reybrouck oppert op een bepaald moment dat zijn boek niet slechts een stuk geschiedenis behelst, maar dat aan de hand van de geschiedenis van Congo we kunnen aflezen hoe het ons misschien in de toekomst zal vergaan, als grondstoffen schaars worden en het ieder voor zich wordt. Wat daarvan waar is, zal nog moeten blijken, maar het is een interessante gedachte die direct ook de waarde onderstreept van kennis blijven nemen van bepaalde stukken van de geschiedenis.

Prooi
Wat mij vooral bij zal blijven van het boek, is dat een land dat zo rijk is aan zoveel verschillende grondstoffen, eigenlijk wel ten prooi móet vallen aan allerlei machten die misbruik maken van de instabiliteit en chaos in het land om zichzelf te verrijken. Dat gebeurt in verschillende periodes, op allerlei manieren en door allerlei mensen en overheden, maar de gewone Congolees is er altijd de dupe van en krijgt ook geen enkele kans om weer op te klauteren. Men leeft van crisis naar crisis en het einde lijkt nog niet in zicht te zijn.

Het is een ongelooflijk intrigerend werk, dat Congo. Een Geschiedenis dat ik bij tijd en wijlen echt met open mond heb gelezen. Het is de verdienste van Van Reybrouck dat het overzicht altijd bewaard wordt, zelfs in de meest ingewikkelde conflicten, en dat hij er door al zijn interviews met Congolezen een heel levendig en meeslepend document van heeft weten te maken. Ja, dit is overduidelijk één van mijn favoriete non-fictieboeken die ik in de afgelopen jaren las. Voor mij het boek dat me kennis liet maken met een gebied dat voor mij nog geheel onontgonnen was en dat ervoor gezorgd heeft dat ik nog veel meer wil lezen over Afrika en Congo (Blood River en The Shadow of the Sun liggen hier al klaar).

Stukje

Dit boek stond al jaren op mijn lijst, met name vanwege de goede beoordelingen. Maar omdat het best een dikke pil is, en er altijd boeken zijn die ook graag gelezen willen worden, is het er pas deze maand van gekomen.

En ik moet zeggen: het was een fijne leeservaring. Ik wist nauwelijks iets over Congo, dus leuk om mijn horizon weer wat te verbreden. Verder is Congo goed geschreven en is de research die erin zit bewonderenswaardig. Wat een waanzinnig knappe prestatie, dit boek.

Verder sluit ik mij aan bij de recensies hierboven. Benieuwd of Revolusi ook gaat bevallen.