Hard Times - Charles Dickens (1854)

Ik moest toch eens iets van Dickens gelezen hebben, vond ik, en dus pikte ik er de dunste uit. Mijn lectuur heeft me er niet toe aangemoedigd om meer van hem te gaan lezen...
Dickens gaat met volle kracht in tegen de ideologie die op dat ogenblik volgens hem de Engelse maatschappij overheerste: alles voor de winst, geen respect voor mensen en hun gevoelens. Hiervan zijn niet alleen de uitgebuite arbeiders de slachtoffers, maar ook de rijken, van wie het leven ook alleen maar draait om geld en van wie de echte gevoelens ook niet gerespecteerd worden, met alle gevolgen van dien.
Dat is een idee waar serieus over te praten valt, maar eigenlijk maakt Dickens er een soort van soap van, waar het sentiment van af druipt en waarin waarschijnlijkheid ver te zoeken valt.
Als mijn cijfer voor dit boek nog relatief mild is, dan is dat wegens de soms zeer geslaagde satire van het leven van de rijke Engelsen en ook omdat Dickens' stijl vaak zeer grappig is.
Maar meer Dickens hoeft voor mij niet meer. Of heb ik toch het verkeerde boek van hem gekozen en heeft iemand een betere suggestie?

In deze roman volgt Dickens een aantal personages uit zowel de hogere middenklasse, als de arbeidersklasse van een industriestadje. Toch ligt de nadruk niet zo zeer op de kloof tussen beide klassen, als wel vooral het verschil in mentaliteit tussen mensen, soms zelfs binnen één gezin. Het belangrijkste thema is het onderscheid tussen een rationeel denken in feiten, en een benadering waarbij ruimte is voor gevoel en fantasie. Langs deze lijn vindt de ontwikkeling van personages, en de opbouw van dramatische spanning plaats. Het ligt er daarbij dik bovenop waar Dickens sympathie ligt.

Hoewel ik de roman weer met veel plezier heb gelezen, met name genietend van de talige creativiteit, is er het een en ander dat de roman in de weg zit. Met name de plaats van de arbeidersklasse in het geheel, en de uitbeelding daarvan, vind ik niet sterk. Voor een sociaal bewogen schrijver als Dickens, is de schets van het 'harde leven' erg vaag. Zo krijgen we niets te zien van de barre werkomstandigheden, weinig van de leefomstandigheden, en zijn de twee personages die er het meest uitspringen van een tenenkrommende messiaanse goedheid. Sowieso zijn de personages weer schematisch van opzet, waarbij ik me stilaan begin te ergeren aan de verborgen geschiedenissen die elke keer opduiken om personages in een heel ander licht te zetten. Dat karakterontwikkeling een zwak aspect in de romans van Dickens is, hoef ik niet meer te zeggen.

Ik kan het eens zijn met de bovenstaande users. Het uitgangspunt van dit verhaal, een aanklacht tegen de fantasie- en gevoelloze houding van de Victoriaanse samenleving, kan zeker goed leesvoer opleveren. De karikaturale personages en het wat oppervlakkige verhaal gooien echter roet in het eten. Desalniettemin merk je af en toe wel dat je met een sterk schrijver van doen hebt. De scene waarin Stephen Blackpool van zijn baas niet mag scheiden, beschrijft de onrechtvaardigheid van deze situatie op sterke wijze, hetgeen mij niet onberoerd liet. Al met al een tegenvaller die een krappe onvoldoende rechtvaardigt.