Föld, Föld!... - Sándor Márai (1972)
Alternatieve titel: Land, Land!...
Hongaars
Autobiografisch / Historisch
383 pagina's
Eerste druk: Helikon,
Boedapest (Hongarije)
Aan het begin van de jaren zeventig schreef Sándor Márai zijn herinneringen aan de laatste vier jaar die hij in zijn vaderland Hongarije doorbracht - van de Duitse bezetting in 1944, de bevrijding door de Russen en de eerste jaren van de communistische dictatuur, tot aan het moment dat hij in september 1948 het land verliet om er nooit meer terug te keren. De herinneringen geven zowel een indruk van de Europese geschiedenis als zijn persoonlijke, maar overstijgen die door wezenlijke vragen te stellen over het menselijk bestaan.
Als je je deze zomer wilt onderdompelen in een groots boek dat inzicht geeft in de aard van de mens en in de betekenis van Europa, lees dan Land, land!...
Goed? Nou ja, wanneer een schrijver (in dit geval 30 jaar later) in autobiografisch werk bewust of onbewust nog wat aanvulling geeft op een van zijn romanpersonages is dat i.i.g. mooi meegenomen - laten we zeggen dat voor mij bepaalde protagonisten dankzij "Land, Land!" iets van hun geheimzinnigheid hebben afgelegd, hetgene hen ingehangen door de schrijver duideljker werd. Mijn vorige berichtje was dan ook niet zozeer bedoeld als waardeoordeel over het integrale boek maar eerder als vingerwijzing, een tip voor mensen die "Kentering van een huwelijk" hebben gelezen of nog moeten lezen. Afgezien daarvan een gewetensvol "pamflet" tegen totalitarisme.
Marai schreef Hongarije niet eens ontvlucht te zijn vanwege de censuur en kritiek op en bemoeienis met zijn schrijven, maar eigenlijk, anders dan nogal wat nihilistisch ingestelde "vakgenoten" die minder moeite hadden zich te conformeren aan de gelijkschakeling, bang was dat hem zelfs als zwijgend (!) auteur het leven hem onmogelijk gemaakt zou worden op den duur. Als je moedertaal Hongaars is heb je op het eerste oog weinig uitwijkmogelijkheden om je boeken te kunnen blijven schrijven voor een lezend publiek buten Hongarije zelf, maar indien je taal, in dit geval het streekgebonden Hongaars, tegelijkertijd ook je vaderland is los je voor jezelf landsgrenzen op, en kun je desnood ook in Amerika je ding doen. Wat ik nooit beseft had is het contra-intuïtief gegeven dat de sovjets werken van schrijvers in ballingschap voor het karretje van hun eigen propagandadoeleinden spanden, incl. die van Marai. Iedere overheid die bijdehante schrijvers niet te vrije teugel laat heeft geen zelfspot, zonder zelfspot is elk leven eng.