The Abolition of Man - C.S. Lewis (1943)

Dit is een boekje dat door z'n stijl echt een geweldige overtuigingskracht heeft. Het hele werkje zit vol gevatte aforismes. Stuk voor stuk pareltjes met de laatste alinea als absoluut hoogtepunt.

Inhoudelijk is dit vooral een aanrader voor iedereen die interesse heeft in ethiek. Lewis verdedigt hier op grandioze wijze dat goed en kwaad objectieve eigenschappen zijn. Inhoudelijk had ik zo m'n twijfels bij zijn stelling dat je toekomstige generaties hun bestaan kunt afnemen maar dat neemt niet weg dat dit werk niets minder geniaal is. Je hoeft het niet per se met iemand eens te zijn om te kunnen erkennen dat iemand een virtuoos denker is. Vooral zijn antwoord op ethischskepticisme is misschien geen weerlegging maar zeker een literaire troost voor iedereen die naar zekere kennis streeft.

Ga dit dus vooral lezen als je interesse hebt in de meest fundamentele ethische vragen en geniet vooral van de stijl. Hopelijk zie ik gauw meer enthousiaste reacties hier.

4,5 sterren

C.S. Lewis was inderdaad een virtuoos denker.

De Afschaffing Van De Mens ontstond toen C.S. Lewis in 1943 als spreker werd uitgenodigd aan een jaarlijkse evenement (Riddell Memorial Lectures) aan de Universiteit van Durham.
De lezingen werden geacht te gaan over de verhouding tussen religie en het moderne denken.

Naar mijn mening was Lewis tutor pur sang. De Afschaffing van de Mens wordt zeventig jaar na dato m.i. nog steeds terecht actueel genoemd, de zienswijze achter het gedachte experiment dat en hoe de mens zichzelf zou kunnen afschaffen is (pagina 69) 'pijnlijk en schokkend zolang je er nog niet aan gewend bent. De pijn en die schok zijn hoogstens een waarschuwing en een symptoom.'

En dan als troost voor mij op pagina 111 (uitgesproken tijdens inaugurele rede Lewis):
'U hoeft niet bang te zijn dat het bestuderen van een vervlogen tijd, met hoeveel liefde en toewijding ook, altijd een zaak van nostalgie en verslaving aan het verleden zou moeten zijn. De psychologen hebben ons geleerd dat men in het persoonlijke leven slaaf kan worden, niet van het verleden dat men zich herinnert, maar van wat men vergeten is. Dit geldt denk ik ook voor de maatschappij.'

Wat fijn dat werk van Lewis nog altijd voor handen is.

Erg interessant inderdaad, deze verdediging van de traditionele waarden, door Lewis de Tao genoemd. De Tao staat voor het geheel van waarden dat universeel is, de ethische noties die in verschillende grote denkstromingen van heden en verleden voorkomen, en die geen onderbouwing nodig hebben (omdat, volgens Lewis, deze waarden innerlijk herkent dienen te worden, met hen die zichzelf buiten de Tao plaatsen is geen discussie mogelijk).

De opbouw van het betoog is sterk. Lewis begint klein, met de manier van onderwijs aan de jeugd, en eindigt min of meer apocalyptisch. Daarin schuilt volgens mij ook een kleine zwakte, want Lewis gaat er in zijn redenering vanuit dat men een eenmaal ingezette ontwikkeling (die van het afschaffen van waarden en het pogen de natuur in de greep te krijgen) tot het uiterste door moet voeren, en deze extreme situatie kan hij vrij gemakkelijk aanvallen. In zeker zin zit hier gedeeltelijk het hellend-vlak argument achter, en dat heeft nog nimmer overtuigingskracht gehad.

Als geheel heeft The abolition of man dat echter wel. Lewis biedt een origineel en sprankelend antwoord op het nihilisme. Het zal de verstokte nihilist net zo min overtuigen als dat iemand die zich stelt binnen de Tao door 'Zarathustra' zal worden bekeerd, maar dan nog biedt het overdenkenswaardige perspectieven én een nog immer actuele waarschuwing.

Dat was in 2013. In Nederlandse vertaling komt het boek - niet veel meer dan een pocket - deze zomer opnieuw uit, op 24 juli a.s.
Met recht een klassieker.