Brideshead Revisited: The Sacred and Profane Memories of Captain Charles Ryder - Evelyn Waugh (1945)

Onverwoestbare bestseller!

Fantastisch boek over de verarmde adel in Engelan voor de oorlog. Hier komt overigens ook een film van.

Er was al een prachtige TV Serie uit 1981 die onder andere op Castle Howard is gefilmd. De serie is ook in Nederland uitgezonden.

Romantisch maar vooral melancholiek verhaal over officier (in WOII) die terug denkt aan zijn relatie met de aristocratische familie Flyte (ook wel Marchmain).
Vooral zijn relatie met Sebastian en Julia Flyte en het thema religie (katholieke kerk) vormen het verhaal. Vooral de invloed van deze kerk op het leven van Sebastian en Julia is naar mijn mening indrukwekkend beschreven. Waugh was zelf overtuigd katholiek maar in dit boek gaat er veel ten onder aan de enorme impact die religie op jonge mensen heeft.
Het boek kent echter ook enkele zeer grappige scenes met vooral de vader van Ryder en de sullige Lord Brideshead. De film uit 2008 was redelijk (te fragmentarisch) maar de serie erg mooi!

Het kon mij niet echt bekoren. Het was aardig, maar meer ook niet.

Wat een tegenvaller! Hoe deze roman ooit in de Engelse top 100 heeft kunnen belanden is mij een volkomen raadsel. Waugh geeft het al in zijn preface aan: tien jaar na het verschijnen van de eerste druk zou het hem met "afkeer" vervullen. En inderdaad, Brideshead Revisited is een boek met niet alleen een verhaal an sich dat niet deugt, maar waarin ook de "weltanschauliche" kant, Waugh's kritische "outlook" op het toenmalige Engeland in de jaren '30/'40 bepaald niet overtuigt. Hoe jammer is het dat iedere keer als Waugh dieper op zijn personage lijkt in te gaan, of het nu zijn vader of Sebastian is, hij ze toch wat hun essentie betreft ongemoeid laat? Het stellen van een theorie achterwege laat? Is dit om Ryder geïsoleerd buitenspel te laten, niet in staat zijnde zich te conformeren aan "die andere wereld", maar zodoende des te beter in staat ze te kunnen beschouwen als iemand waarmee de lezer sympathiseert, of heeft Ryder een dubbele agenda, en is het simpelweg de katholieke kerk die "niet te begrijpen" en hier tegen ageert? Mijns inziens is tweede theorie de meest plausibele, temeer daar Waugh tot ergernis aan toe Ryder steeds meer als spreekbuis voor eigen ideeën begint te gebruiken. Ook de figuur Mottram lijkt hier een illustratief voorbeeld van. Nadat Julia aangeeft niet langer met hem door te willen gaan, is zijn rol in de roman uitgespeeld. Toch verschijnt hij nog enige malen"met zijn politieke vriendjes" ten tonele. Dit keer echter als afkeurenswaardige politicus. Waar is de relevantie?
En dan zijn er de ongeoorloofde tijdsprongen. Er zijn tal van voorbeelden aan te wijzen waar deze stroef verlopen, bepaalde personages erg lang out of the picture zijn (Cordelia) of zelfs helemaal verdwijnen (Sebastian), maar dat Ryder plotseling met de zus van Boy Mulcaster getrouwd is, (meerdere) kinderen heeft en van zijn Parijse era nauwelijks iets verteld wordt is toch erg vreemd. Jammer ook dat aan Ryder's ervaringen in de jungle, die hem anders hebben doen schilderen (en logischerwijze doen voelen, de wereld) geen hoofdstuk besteed wordt, maar aan een ellendige reis op een cruiseship dan weer wel.
Het is net als in de verfilming: de eerste 5 minuten (of 50 pagina's) is het smullen, van Oxford, het dandy leven en de vrijheid, daarna een stijf Victoriaans korset dat voor deze generatie van geen enkele betekenis is.

Grappig hoe indrukken kunnen verschillen. Ik vond dit indertijd (een jaar of tien terug) veruit de beste Waugh die ik had gelezen.

Naar mijn bescheiden mening heeft dit boek een veel breder thema dan een kritische beschouwing van de toenmalige Engelse maatschappij. Volgens mij gaat het over de onmogelijkheid om je los te maken van de banden waarin je bij geboorte en tijdens je opvoeding wordt gesnoerd. Familiebanden, religie, milieu, dat soort zaken. Waugh wordt wat dat betreft nooit erg theoretisch, hij beschrijft en de lezer mag de rest doen.

Verder ben ik het met mijn bovenbuurman eens dat de eerste vijftig pagina's smullen zijn, met de heerlijke beschrijvingen van Oxford, Brideshead en haar inwoners. Ook dat heeft naar mijn idee zo zijn bedoeling. Net als hoofdpersoon Charles Ryder verlang je de rest van de roman terug naar het verloren paradijs (en de verloren jeugd). En net als Charles Ryder vind je dit niet in de kunst, reizen en tijdelijke geliefden, waarmee de rest van de roman is gevuld.

De tijdsprongen zijn misschien wat minder geslaagd, maar dat Sebastian en Cordelia een tijdje verdwijnen uit het boek vond ik wel logisch. Ze verdwijnen beiden naar het buitenland, uit het zicht van Charles Ryder en dus uit het zicht van de lezer. Ook hier leeft de lezer het leven van Charles.

Kortom, ik kon dit boek prima smaken. De televisieserie en de speelfilm trouwens ook.

Het is zelden dat ik na het lezen van een boek zo sterk het gevoel heb dat ik iets gemist heb - de clou, zeg maar. Ik zou wel ongeveer kunnen vertellen wat er gebeurt in Brideshead Revisited, maar waar het nu over gaat? Ik heb daar inmiddels ook wat over gelezen, en tevens ontdekt dat dit boek binnen de Engelse literatuur hoog aangeschreven staat, maar ik kan er nog steeds niet bij.

Brideshead Revisited heb ik gelezen omdat het me aangeraden werd, omdat ik de titel mooi vond én omdat ik de verfilming had gezien. Na de film bleef ik met behoorlijk wat vragen over en had ik ook al zo sterk het gevoel dat ik iets miste. Waar het aan ligt, weet ik nog steeds niet. Het is niet dat Waugh onsamenhangend schrijft of niet goed te volgen is, het is ook niet dat ik niets van de setting begrijp of dat ik überhaupt niets met de periode heb. Naar mijn idee worden de thema's nooit helemaal duidelijk en de personages altijd afstandelijk.

Tegen het einde verandert Charles' houding ten opzichte van het katholiek geloof plotsklaps, hij lijkt zich zelfs te hebben bekeerd. Betekent dit dat Brideshead Revisited een verhaal is over hoe een zondaar tot geloof komt? Ik vind het in die hoedanigheid niet bepaald overtuigend. Charles' relatie met Julia loopt op een vreemde manier ten einde. De uitleg die daarvoor gegeven wordt vind ik evenmin toereikend. Gaat het dan meer over Charles' vriendschap met Sebastian? Ook die lijkt ineens verdwenen te zijn, net als Sebastian zelf. De thema's kunst, schoonheid, de ondergang van de Engelse aristocratie en jeugd vond ik ook niet overtuigend als centraal idee voor het boek.

Toch vond ik Brideshead Revisited niet vervelend om te lezen. De setting spreekt mij zeker wel aan, en ik had meermaals het gevoel dat er potentie zat in het verhaal voor een groot drama. Dat vervolgens niet uitmondde in een voor mij te waarderen plot is dan weer jammer. Met name de kleinere personages als Lady Marchmain, Cara en Cordelia vond ik interessant, en ik had hun graag een grotere rol zien spelen. In de tweede helft van het boek had ik graag meer willen weten over Sebastian. Charles is echter het grootste probleem. Ik vind het aan de ene kant heel knap van Waugh hoe hij erin slaagt om je het gevoel te geven dat je echt in Charles' hoofd zit. Zo krijg je in een conversatie vaak alleen te horen wat de ander zegt, waardoor je het idee krijgt dat jij degene bent tegen wie er wordt aangepraat. Aan de andere kant is Charles me een raadsel. Misschien is hij niet de meest geschikte persoon om mij als lezer inzicht te verschaffen over zichzelf? Soms krijg je via Anthony Blanche of Cordelia wat meer informatie om je toch een beeld te kunnen vormen, maar ik blijf het idee houden dat we, juist doordat we in Charles' hoofd zitten, hem nooit volledig leren kennen.

Daarom is het denk ik ook dat het mij zo weinig kan schelen wat er met Charles gebeurt. Het einde vond ik wat vreemd, maar op dat punt maakte het me al lang niet meer uit hoe het verhaal voor hem zou eindigen. Hoe dichtbij je ook bij Charles kunt komen, ik kreeg het gevoel dat hij steeds verder van de lezer verwijderd raakte. Jammer.

Brideshead Revisited is geen boek voor mij, en ik vrees dat het dat ook niet zal worden.

Goed verwoord dutch2.0, zo heb ik het ook gelezen.
Sacred and Profane. Mooi beschreven hoe godsdienst het leven beïnvloedt, ook als je zelf niet gelovig bent.