Eating Animals - Jonathan Safran Foer (2009)

Om J.M. Coetzee te quoten aangaande Dieren Eten:

"Foer beschrijft de alledaagse gruwelen van de bio-industrie zeer levensecht, en zijn kritiek op de mensen die het systeem in leven houden is overtuigend. Wie na het lezen van Dieren Eten deze producten nog consumeert is of harteloos of ongevoelig voor de rede, of allebei."

De of allebei uit zijn laatste zin lijkt me hierbij de meest rake beredenering. Geweldig boek, waarin Foer op een toegankelijke wijze de buik van de bio-industrie opensnijdt en de zieke ingewanden tentoonstelt. Daarbij tracht hij een nog best genuanceerd beeld te scheppen (maar dat blijkt haast onmogelijk). Hoe 'hip' het ook mag wezen vegetariër/veganist te zijn, het is wat mij betreft in de afgelopen en huidige eeuw een bijna onontkomelijke keuze.

Verplichte kost voor mensen die nog twijfelen aan een vegetarisch bestaan. Zij die het al zijn, voelen zich door dit boek gesterkt. Er gebeuren walgelijke dingen op deze planeet en de bio-industrie is er daar een van. Voor lezers met een sterke maag. Lees dit boek niet voor tijdens eventuele BBQ feestjes in je eigen tuin, tenzij je je gasten zat bent. Verplicht leesvoer. Leve de dieren !

Een beetje drammerig, vind ik.

Heb je ook nog commentaar op de inhoud?

Interessant. Leuk dat dit boek niet de typisch rationele argumenten aanhaald van waarom vlees eten 'slecht' is. Ja, je ecologische voetafdruk is ontzettend veel hoger, ja we eten gigantisch veel beesten (+- 30.000 per leven dacht ik), ja de beesten worden gedrogeerd, enz... Leuk dat het morele aspect aan bod komt: hebben we wel het recht dieren te eten? Zijn wij ook dieren? Vooral de verwijzing naar Kafka was geniaal. Kafka zou blijkbaar ooit, nadat hij vegetariër werd, tegen een goudvis gezegd hebben 'now I can look at you in peace, I don't eat you anymore' en inderdaad waarom zou je je niet goed mogen voelen omdat je vegetariër bent?

Bij mij heeft het wel weinig effect gehad. Ik voel me nu enkel slecht als ik kip eet en weet dat het beest 10 jaar had kunnen worden, terwijl het in de kippenfabriek slechts 48 à 51 miserabele dagen in dit leven gekregen heeft. Ook wanneer ik beesten zie voel ik me schuldig, beetje Kafka-gevoel.

Eigenlijk een boek die iedereen gelezen moet hebben, want als je beesten eet, doe dan tenminste de moeite om ook te weten waar ze vandaan komen. De tijd dat we het niet kunnen geweten hebben is voorbij.

Tot nu toe hebben drie boeken mijn kijk op de wereld fundamenteel veranderd: Cradle to Cradle dat me duidelijk maakte dat er echt iets te doen is aan onze vervuilende manier van leven, The Shock Doctrine, dat me duidelijk maakte dat het kapitalisme veel meer kapot gemaakt heeft dan de kruidenier om de hoek, en dit boek, dat me na een half jaar vegetariër-bestaan ineens duidelijk maakte waarom ik dat eigenlijk aan het doen was. Het is gestart uit milieu-overwegingen en die overwegen nog steeds (met alle respect, maar ik heb prinicipieel niets tegen het doden van dieren om ze op te eten), maar dit boek heeft me weten te overtuigen dat het eten van vlees in onze maatschappij veel en veel fouter is dan het op je geweten hebben van wat koeienscheten. Foer benadrukt regelmatig dat het hierbij niet gaat om sentimentalisme of overdreven dierenliefde: als je echt weet hoe je biefstuk of kippenbil op je bord is terecht gekomen, kun je hem gewoon niet meer met een gerust geweten opeten. Dat wel doen, is je verstand opzij schuiven ten voordele van louter hongerdrift: dat is een veel minder rationele handeling. Eigenlijk zouden trouwens vooral die mensen die echt van vlees beweren te houden, bij het besef van wat voor industrieel geproduceerde rommel ze eigenlijk op hun bord krijgen, geen biefstuk meer mogen aanraken...

Safran Foer heeft met dit boek een internationaal manifest van het vegetarisme afgeleverd waarbij zijn grootste verdienste is dat hij (toch minstens in het begin) daarin met open geest op onderzoek gaat. Dat hij dat niet lang volhoudt is natuurlijk niet zijn schuld, maar een logisch gevolg van zijn onderzoek zelf. Hij schrijft zijn boek op zijn gekende manier, met voortdurende perspectiefwissels en experimenten met vertelvormen, wat het lezen vaak veraangenaamt, maar verhindert dat hij zijn betoog echt logisch kan opbouwen. Meteen ook het grootste probleem van dit boek: het gaat van de hak op de tak en mist voor een non fictie manifest ook een duidelijk besluit - dit moet de lezer tussendoor zelf samenstellen, en dat werkt hier niet zo goed. Maar dat zijn details, hij levert hier een heel breed en goed gedocumenteerd verhaal af dat de veeteelt- en vleesindustrie in al zijn facetten belicht, van kip tot koe, van ei tot biefstuk, van de prehistorie tot in de vleesfabriek.

Over de inhoud wil ik het hier niet hebben - het boek bevat zoveel informatie dat die ook moeilijk hier weer te geven valt. Ik heb het boek bij ons thuis een maandje wat laten rondslingeren op de salontafel waar mijn huisgenote het op een gegeven moment uit verveling is beginnen lezen - ze eet nu ook geen vlees of vis meer. Dat lijkt me nog het beste bewijs

Goed boek, met veel oog voor het polemisch uitrusten van iedereen die zich met de vegetarische levensstijl associëert en zosoms de neiging voelt die te verdedigen. Naastgetekende incluis.

Ik merkte wel dat er af en toe wat zijpaden worden overgeslagen. Zo was ik benieuwd naar een analyse over waarom de verschrikkelijke spaansegriepplaag als historisch feit zo onderschat is; of waarom rund 'het betere vlees' is - maar dan was Foer alweer bij zijn volgende beschrijving.

Ook ben ik sinds het lezen van het boek, als ik de katten en hond van mijn ouders zie, nét wat minder overtuigd van hun allesverzengende gemiauw en smekende geblaf en nét wat minder verontwaardigd als een brallerige oom het nodig vindt het dier met één hand boven zijn hoofd te tillen. 'Ach ja, niks vergeleken met wat het gemiddeld varken moet doorstaan', denk ik dan, de beelden van Foer indachtig. Waarna ik onmiddellijk denk: dit zal niet de richting van gedragsverandering zijn die Foer met dit boek beoogde.

Sterke titel. Dit werk kan gezien worden als het (papieren) uithangteken van de dierenrechtenbeweging én het veganisme, hoewel ik wel het idee heb dat het enkel en alleen gelezen wordt door mensen die al vegetariër of veganist zijn of sowieso al van plan waren dat te worden en dat het helaas niet de groep mensen bereikt die er niet mee bezig is, of niet genoeg. Zelf las ik dit boek op het moment dat ik al geen vlees meer at, desondanks bleek het toch een echte eye-opener voor mij en dan vooral wat betreft die keiharde, confronterende cijfers waar Foer zijn lezer herhaaldelijk mee om de oren mept. Ik wist dat het erg was, maar zó erg? Die haast onwerkelijke aantallen geslachte dieren; de gemiddelde Amerikaan eet er in zijn leven zo'n 21.000!. Vijf pagina's volgeschreven met de woorden 'invloed' en 'verbijstering' en iedere letter staat dan voor 1 dier. Nou, dat komt wel even binnen.
Scherpzinnig ook, over het woord 'stress' bijvoorbeeld dat te pas en te onpas wordt gebruikt als men het heeft over dieren in de vee-industrie. Niet alleen in de journalistiek, jammer genoeg wordt het ook door dierenrechtenorganisaties gebruikt. 'Hittestress', ook al zo'n fijn eufemisme voor dieren die bij extreem hoge temperaturen worden vervoerd. Bij stress denk ik aan iemand die te veel hooi op z'n vork neemt of veel piekert. Dit is geen stress, dit is lijden. Wat Foer dus zegt: Stress, een woord dat in de bio-industrie wordt gebruikt om te verhullen wat er echt wordt bedoeld, namelijk: LIJDEN.
Toch denk ik dat, hoe goed ik dit boek ook vind, beelden effectiever zijn dan woorden. Paul McCartney zei ooit dat als slachthuizen glazen wanden hadden, iedereen vegetariër zou zijn. Maar intussen is er wel veel veranderd gelukkig. Dingen worden transparanter, iedereen heeft een camera op zak en alles wordt gefilmd en op social media gezet waardoor er steeds meer bewustwording is ontstaan. De muren van de slachthuizen hebben inmiddels raampjes gekregen zeg maar.

Foer voor de geest (en het hart).

Dieren eten, dus niet vlees eten, is de titel. Een sterke titel. Hoewel dit boek ook gaat over vlees en wat daar allemaal ingestopt wordt gaat dit voornamelijk over de dieren voordat ze als vleeswaren in de supermarkt liggen. En dan voornamelijk gaat het boek over de bio-industrie in vergelijking met enkele biologische boeken. En het zegt ook wel iets over hetgeen de schrijver kwijt wil.

Het boek is wel wat rommelig. Safran Foer wil overduidelijk wat kwijt en is al onderzoekende gaan schrijven en dat merk je in de structuur, die is niet echt rechtlijnig. Hij zegt van alles en ergens zit er een rode lijn in het boek qua thematiek maar het voelt allemaal wat onaf aan. Allicht speelt ook mee dat we inmiddels 13 jaar verder zijn en wat hij zegt allemaal niet zo baanbrekend meer is, eerder gekend. Al was dat volgens mij in 2009 ook niet helemaal onbekend. Wat hij wel goed doet is zonder opsmuk beschrijven hoe dieren worden gehouden in de intensieve veeteelt en hoe ze worden verwerkt. Rauw, kaal, precies zoals het moet.

In het begin probeert hij ook nog leuke dingen. Een van de eerste hoofdstukken is als een verklarende woordenlijst, daarna komen nog wat bladzijden met steeds maar twee woorden. Maar richting het einde wordt het allemaal wat normaler. Verder ook niet helemaal mijn smaak door de ik-persoon op de voorgrond te zetten en te richten op de ontmoetingen die die persoon heeft, dat vind ik altijd net wat minder interessant dan gewoon een algeheel verhaal. 3,0*.