Murder on the Orient Express - Agatha Christie (1934)

Zeer goed boek, dat ik onlangs nog eens heb gelezen (voor een vierde keer ofzo) en ik rilde nog even erg van de spanning.
Zijn 5* meer dan waard.

Een erg goed boek, Agatha Christie lijkt de lezer altijd maar weer voor een onmogelijke oplossing te zetten. maar Poirot heeft er altijd weer een verklaring voor. ik vond dit een van de betere Chrisies die ik tot nu toe gelezen heb.

Zojuist herlezen, bijna in één adem. Het lijkt wat raar om een detective te herlezen, aangezien je al weet wie het gedaan heeft. Murder on the Orient Express is mijns inziens echter een van de beste detectives ooit geschreven - en aangezien deze titel bovenaan verschijnt als je murder in de zoekbalk typt, ben ik niet de enige die er zo over denkt - en zeker de moeite van het herlezen waard.

Allereerst is het boek als whodunnit bijzonder geslaagd. De trein is ingesneeuwd, het aantal verdachten is beperkt, maar eenvoudig is de oplossing allerminst. Waterdichte alibi's, tegenstrijdige aanwijzingen en passagiers die helemaal niets met elkaar te maken hebben behalve dat ze in dezelfde trein zitten. Zelfs nu ik, na een tweede leesbeurt, weet hoe de moord precies is geschied, verbaas ik me erover hoe ingenieus de moord is uitgedacht.

Dat brengt me bij een tweede reden om dit boek te herlezen. Murder in the Orient Express is (ondanks het in een trein opgesloten zijn met een moordenaar) niet de spannendste detective; zo vind ik And Then There Were None een stuk spannender. Maar het verhaal is niet alleen een goede detective, maar ook een geslaagde tragedie. Al vrij snel rijst het vermoeden dat het verleden van het slachtoffer een mogelijk motief voor de moord vormt, en naarmate het verhaal vordert verandert de nadruk steeds meer naar het waarom in plaats van het hoe. Nu lees je een detective niet in de eerste plaats voor het drama, maar in dit geval is het een heel sterke toevoeging. Christie heeft echt geïnvesteerd in de achtergrond van het verhaal en in de personages, van wie sommige heel treffend zijn beschreven.

De combinatie van een wel heel moeilijk op te lossen moord, een verrassende ontknoping en goed uitgewerkte personages met geloofwaardige motieven maakt dit, in elk geval voor mij, een van de beste detectives ooit.

Het leest ook echt als een trein.

Het boek leest lekker weg, helemaal heerlijk om, hoe cliché, in de trein te lezen, maar ik vond de ontknoping zelf teleurstellend. Ik vond het een beetje flauw gewoon en niet per sé verrassend, want ik zag het ergens ook wel aankomen. Ik snap wel waarom anderen het geniaal vinden, het speelt natuurlijk heel erg met de verwachtingen die je als lezer van een boek als dit hebt. In mijn beleving is het ineens bam afgelopen en blijf ik achter met een "oh is dit het"-gevoel. Had wel iets meer uitgewerkt mogen worden. Wat niet wegneemt dat Poirot geniaal is en toch met hele slimme vraagspelletjes mooi een moord heeft opgelost die voorheen niet op te lossen leek.

De verdachten komen uit verschillende maatschappelijke lagen, van dienstmeid tot Russische prinses, van Italiaanse chauffeur tot Britse kolonel. Elk hebben ze hun eigen spreekstijl en gewoonten. De ene is een flapuit die meteen foto’s van haar kleinkinderen bovenhaalt; de andere geeft nors antwoorden van één lettergreep. Poirot past z’n ondervraagstijl aan aan hun karakter. Spoorbaas Bouc vervult de onmisbare rol van onbekwame speurder, die impulsief naar conclusies springt, terwijl Poirot zelf alles logisch en methodisch beredeneert. Als lezer beleef je het mee als een vlieg op de schouder van Poirot, zonder dat je z’n gedachten kent.

Het mysterie speelt zich af in een afgesloten omgeving. Er zijn geen voetsporen in de sneeuw, dus moet de moordenaar zich nog op de trein bevinden. De Oriënt-Express is een historisch voertuig dat tot de verbeelding spreekt.

Drie verschillende niveaus van tijd zitten in elkaar vervlochten. Ten eerste zijn er de gebeurtenissen die chronologisch verteld worden: de introductie van de personages, gevolgd door de moord, het onderzoek en de ontknoping. Ten tweede moet het recente verleden ontrafeld worden: de gebeurtenissen rond het tijdstip van de moord, waarover getuigenissen en aanwijzingen een hoop verwarring stichten. Ten derde moet het verband aangetoond worden met een gebeurtenis uit een verder verleden: de moord op de Amerikaanse baby Daisy Armstrong.

Het subtiele aan de ontknoping is dat één van de dertien verdachten onschuldig is. Ironisch is dat gravin Andrenyi kort voor het einde de logische verdachte lijkt, want ze heeft een zwak alibi en ze was de tante van de vermoorde baby. Net zij heeft het als enige niet gedaan, een belangrijk detail dat in verfilmingen steevast om zeep geholpen wordt. Controversieel is dat Poirot de daders vrijuit laat gaan en de Hongaarse politie met z’n lachwekkende “eerste theorie” opzadelt. Hij oordeelt dat het na een gerechtelijke dwaling geoorloofd is om op eigen houtje jury en executeur te spelen, omdat het om een gewetenloze kindermoordenaar ging.

De schrijfstijl is vlot, met veel directe rede en zin voor humor. Leuke details zijn de kruidnagelolie (oil of cloves) die Masterman gebruikt tegen tandpijn en de Hindi uitdrukking pukka sahib - vrij vertaald een “echte gentleman”. Het is een ingenieuze hersenbreker met sneltreinvaart.