menu

Schachnovelle - Stefan Zweig (1942)

Alternatieve titel: Schaaknovelle

mijn stem
3,93 (130)
130 stemmen

Duits
Psychologisch / Oorlog

110 pagina's
Eerste druk: Pigmalión, Buenos Aires (Argentinië)

Een oceaanstomer is op weg naar Zuid-Amerika. De rijke passagiers aan boord proberen zich te vermaken. Dan blijkt een wereldberoemde schaakspeler aan boord te zijn. Wat is leuker dan een partij schaak tegen hem te spelen? Al snel staan de passagiers op verlies, maar dan grijpt een geheimzinnige medepassagier in…

zoeken in:
avatar van eRCee
3,5
Spannende novelle, die je in een paar pagina's de schaakwereld binnentrekt. Via een naamloze hoofdpersoon worden de verhalen vertelt van twee schaakmeesters die elkaar treffen op een schip. Beide hebben een nogal onorthodoxe achtergrond, die de uiteindelijke confrontatie op het bord des te meer lading geeft. Daarom een knap boekje, waarin Zweig bewijst dat het best mogelijk is in 90 pagina's een krachtig verhaal neer te zetten.

3,5
Interessant boekje dit, dat voorkomt op menige lijst van klassiekers. Het weet in korte tijd (mijn exemplaar telde 88 pagina's) zeer te boeien door de effectieve opbouw.
De schrijfstijl is zeer precies en ik vond het prettig leesbaar. Mooi geconstrueerde zinnen die perfect liepen en toch geen woord te veel hadden. Het deed mij denken qua zorgvuldige formulering aan Italo Svevo's 'Bekentenissen van Zeno', hoewel de laatste veel ironie gebruikt. In de novelle van Zweig vond ik weinig humor. Wel zijn de belangrijkste karakters voldoende uitgewerkt om voor het korte verhaal functioneel te zijn. Het is ook knap dat het ook voor leken goed te volgen is. Ik weet niets van schaken, maar op geen enkel moment ontstaat een afstand tot het verhaal.
De novelle is een soort raamvertelling, want het grootste deel van het verhaal wordt ingenomen door de vertelling van een voor het verhaal bepalende gebeurtenis door een van de hoofdpersonages. Dit is een voor hem traumatische gevangenneming door de Gestapo. Tijdens zijn gevangenschap heeft hij zichzelf om de tijd te verdrijven een boekje met schaakwedstrijden volledig eigen gemaakt. Het wordt een obsessie voor hem. Om in zijn eigen gedachten schaak tegen zichzelf te spelen voelt hij zich genoodzaakt een splitsing in zijn bewustzijn te bewerkstelligen, waarbij hij twee geesten probeert te creeren die onafhankelijk tegen elkaar schaken.
Dit is mooi beschreven, maar voor iemand met enige kennis van de psychologie niet al te geloofwaardig. In dit verband is het interessant te weten dat Zweig bevriend was met Freud, en dat Freud in 1940 heeft geschreven over mentale splitsing; enige jaren voordat de novelle van Zweig verscheen. Een kenmerk van splitsing is dat het ene deel van de geest of persoonlijkheid helemaal geen weet heeft van het bestaan van het andere deel. Dit beschrijft hij knap, maar waar hij meermaals rept van een wedijver en competitie met zijn andere Ik verliest het enige geloofwaardigheid.
Maar dit is slechts een kleine kritische kanttekening bij een zeer geslaagd boekje dat de moeite van het lezen meer dan waard is.

avatar van david bohm
4,0
Bijzonder boek met dito personages. Geweldig geschreven ook. De waanzin van Dr. B en zijn obsessieve schaken zijn uitermate overtuigend en een tikje confronterend voor schrijver dezes verbeeldt. Want ik voel mij enigszins een lamzak in het besef dat iemand in 2 jaar met een hoop discipline het tot het niveau van een schaakgrootmeester brengt.

avatar van mjk87
3,5
Boeiende novelle met twee portretten van twee personen er nog gratis bij, al vond ik de eerste sterker geschreven dan die van de geheimzinnige passagier. Wel een leuk sfeertje zo op die boot en het boek is ook met een zekere zekerheid en autoriteit geschreven wat het boek voor mijn gevoel ook wat gewicht geeft, ondanks de geringe lengte. Nu wel, veel goeds maar het voelt niet als een echt topboek. Zeker richting het einde sleepte het wat. Dus 3,5*.

avatar van WildeOscar
5,0
WildeOscar (moderator)
1) Prachtige novelle, in een mooie, zeer goed leesbare stijl, waardoor het zo uit is! En dan toch zo'n compleet en gedetailleerd verhaal! Ongelooflijk goed gedaan; ergens wel jammer dat het dan zo vlug uit is…

2) Ik heb de vertaalde versie uit de reeks ‘Verboden boeken’ van de Volkskrant. Leek me gezien de inhoud wel logisch, dat deze verboden zou zijn; totdat ik zag dat in mijn exemplaar als eerste druk een uit 1942 met als uitgeverij ‘Fischer Verlag’ werd genoemd. Dat vond ik wel zeer vreemd: zo’n beroemde uitgeverij die zo’n gevoelig boekwerk uit zou geven ten tijde van het nazibewind? Dan konden alle exemplaren gelijk de boekenbrandstapel op. Dat blijkt dus een foutje te zijn; het is, in het Duits, in het zelfverkozen Braziliaanse ‘ballingschap’ van Zweig in het naburige Argentinië uitgegeven, zoals hierboven aan de boekpagina ook te zien is. Maar ik had BoekMeter niet bij me op vakantie

3)
Konrad schreef:
De twee schakers symboliseren de figuren van die tijd. Het Nazi duitsland en het vrije westerse wereld. De confrontatie tusssen de twee spelers symboliseerd de botsing tussen bruutheid en beschaafdheid.

Ik ben in de bovenstaande berichten, op dit bericht na, nog niet in detail zulks tegengekomen, noch elders (of ik zoek/lees niet goed genoeg): Trekken meerdere lezers tevens de volgende gelijkenissen / beeldspraak?
De Slavische wereldkampioen regeert, zoals de nazi’s aan de macht zijn; de Oostenrijker is bescheiden, wint aanvankelijk, maar moet het toch ontgelden, gek gemaakt en wegvluchtend op het eind, zoals Zweig uiteindelijk vluchtte voor de nazi’s. De wereldkampioen is onbehouwen, niet intellectueel, is slechts uit op geldelijk gewin, en gaat alle gesprekken die zijn gebrek aan intellect zouden aantonen uit de weg; dit in tegenstelling tot de intellectuele Oostenrijkse tegenstander. Net zoals dat de nazi’s boeken verbrandden / 'niet lazen', geen tegenspraak duldden. Misschien dat de Oostenrijker niet per se Zweig is, maar gewoon de nationalistische, monarchistische tegenstanders van de nazi’s in Oostenrijk in het algemeen verbeelden moet. Grappig dat de Engelse vertaling 'The Royal Game' heet, aangezien je de strijd van monarchisten tegen de nazi's dus in het spelverloop verbeeld kunt zien.
Ik vond dat interessante parallellen, en heel mooi subtekstueel gedaan!
Maar waarschijnlijk zeg ik niets nieuws hiermee; ik denk dat dit werk al behoorlijk geanalyseerd is door velen!

avatar van manonvandebron
4,5
Schaken is een denksport die zich afspeelt binnen het beperkte terrein van vierenzestig velden, maar waar een menselijke geest helemaal in op kan gaan. Sommige topschakers waren excentrieke persoonlijkheden.

Twee uitmuntende schakers hebben een heel verschillende achtergrond. De ene is een idiot savant: iemand met een eilandje van intelligentie. Voor de andere was de studie van het schaakspel een overlevingsstrategie tijdens een traumatische ervaring. In een centrale monoloog onthult hij z’n verleden. Hij bevindt zich op de grens van genialiteit en waanzin.

Het omkaderende verhaal speelt zich af op een schip van New York naar Buenos Aires. De ik-verteller is een Jan met de pet die de verbinding vormt tussen de lezer en de twee schaakgenieën.

Stefan Zweig was een Oostenrijkse jood die na de Anschluss z’n land ontvluchtte. Inspiratie voor deze novelle vond hij tijdens z’n eigen zeereis naar Brazilië, waar hij kort na deze publicatie samen met z’n vrouw zelfmoord zou plegen.

Gast
geplaatst: vandaag om 14:35 uur

geplaatst: vandaag om 14:35 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.