Rayuela - Julio Cortázar (1963)
Alternatieve titels: Rayuela: Een Hinkelspel | Hopscotch
Spaans
Psychologisch
573 pagina's
Eerste druk: Sudamericana,
Buenos Aires (Argentinië)
Horacio Oliveira is een Argentijns schrijver die in Parijs in ballingschap woont woont met zijn maîtresse, 'La Maga', losjes omringd door een groepje vrijdenkende vrienden dat zichzelf 'De Club' noemt. De dood van een kind en de verdwijning van La Maga brengen zijn leven van lege geneugten en intellectuele acrobatiek tot een abrupt einde. Oliveira keert terug naar Buenos Aires, waar hij zijn brood onder andere verdient als verkoper, baasje van een circuskat die kan tellen en als verpleger in een gekkenhuis. De Argentijnse intellectueel ''Rayuela: een hinkelspel'' is een literair experiment, dat letterlijk op vele manieren kan worden gelezen. De opeenvolging van de hoofdstukken is niet strikt voorgeschreven: de lezer kan ze achter elkaar lezen, maar mag het boek ook opvatten als een hinkelbaan.
Rayuela: een hinkelspel is een fascinerend literair experiment, dat letterlijk op vele manieren kan worden gelezen. De opeenvolging van de hoofdstukken is niet strikt voorgeschreven: de lezer kan ze achter elkaar lezen, maar mag het boek ook opvatten als een hinkelbaan
'Rayuela is voor het Spaanse proza wat Ulysses is voor het Engelse (Carlos Fuentes)
'Iedereen die Cortázar niet leest is verdoemd' (Pablo Neruda)
Het basisprincipe van dit hinkelspel is dat je kris-kras door het boek gaat, overigens wel in een door Cortázar aangegeven volgorde. Hij beweert dat het eigenlijk twee boeken zijn: de andere kan je lezen door op de normale manier de hoofdstukken door te nemen en te stoppen na het 56e. Ondanks dit vormexperiment, dat sommigen wellicht als een gimmick zullen zien, is het verder een vrij conventioneel boek, met een goed herkenbare chronologie en een vast hoofdpersonage.
De vorm van Rayuela heeft wat mij betreft meerwaarde omdat je een beetje verdwaald raakt in het boek. Je weet eigenlijk niet goed op welk punt van de roman je je bevindt. Vooral tegen het slot gaat dit doorwegen en de manier waarop Cortázar dan onverwacht het verhaal afrond vond ik echt speciaal. Alleen al daarom is de afwijkende leesvolgorde meer dan wat modernistische spielerei.
Inhoudelijk is Cortázar een echte jaren '60 schrijver. Hij portretteert de intellectuele anti-bourgeoisie cultuur, allereerst in Parijs en later in Buenos Aires. Hoofdpersoon Horacio is zich overbewust van het absurde van het bestaan, en zijn afwijzing van een 'normaal' leven is tegelijk heroïsch en tragisch. Zoals ik al vaker heb geschreven komt het allemaal erg dicht in de buurt van de films van Jean-Luc Godard (zowel inhoudelijk als qua vormvernieuwing) en het kan haast niet anders dan dat zij elkaars kunst kenden en waardeerden.
Niet alles is even sterk. De hoofdstukken over de mysterieuze schrijfsels van ene Morelli zijn bijvoorbeeld nauwelijks te begrijpen. Maar door alle enigszins pedante zijpaadjes heen weet Cortázar een aantal schitterende scenes neer te zetten. De dood van Rocamadour, de slemppartij met een clochard en vooral de scene met de houten plank (allemaal uit de eerste 56 hoofdstukken, het meest conventionele deel van het boek dus), dat zijn de momenten waarop Rayuela echt indruk maakt. In De Prijswinnaars zit echter minder ballast, en die plaats ik daarom twee treetjes hoger op de literaire ladder.
Het verhaal is wat mager, toch zijn er heel sterke passages in het boek en in zijn geheel is het toch een echte klassieker in de Spaanse literatuur. Ik heb Spaans geleerd en ben naar Argentinië en Buenos Aires getrokken na de eerste lezing van dit boek. Dus 5 sterren voor impact
