Last Night in Twisted River - John Irving (2009)

Alles komt samen in Irvings twaalfde, maar sterk is die niet

John Irvings twaalde roman lijkt wel een vergaarbak van alle thema's en situaties uit al zijn eerdere boeken. Verstoorde gezinsverhoudingen, afwezige ouders, abortus, politiek, zoektochten, vluchten, schrijvers, vaders en zonen, alles komt voor in De laatste nacht in Twisted River. Daardoor is het een feest der herkenning, maar komt de roman soms ook een beetje gemakzuchtig over. Dit boek zou het meest autobiografisch zijn en in de boeken die hoofdpersoon Danny schrijft, zijn dan ook Irvings boeken zelf te herkennen.

De twaalfjarige Danny leeft met zijn vader Dominic Baciagalupo in een kamp van houthakkers. Vader Dominic is kok en hij maakt de meest heerlijke Italiaanse gerechten voor de geharde werkers in het kamp. Danny is zijn moeder kwijt door een ongelukkige samenenloop van toevalligheden - precies de cocktail van noodlottigheden waar Irving het patent op heeft. Inmiddels heeft Dominic een nieuwe vriendin, de Indiaanse Jane. Alleen heeft zij al een relatie met de politieman Carl. Als Jane door Danny's toedoen dood gaat, vluchten vader en zoon voor de wraaklustige agent.

Vanaf 1954 tot in het heden beschrijft Irving de levens van deze vader en zoon. Tientallen jaren blijven zij op de vlucht en steeds bouwen ze in een andere woonplaats hun bestaan weer op. De band met de mysterieuze Ketchum, een eigenzinnige en geharde man uit het houthakkerskamp, blijft al die jaren in stand. Deze wonderlijke vriendschap is een van de hoofdelementen in het boek. Ketchum is daarbij van alle bijfiguren verreweg het interessantst. Steeds leer je van dit personage nieuwe kanten kennen.

De verhalen buitelen over elkaar heen in deze roman. Net als bijna al zijn andere boeken is dit een verlokkelijk en verslavend boek, maar toch gaat de veelheid aan anekdotes soms vervelen. In het oeuvre van Irving is dat ongekend en een forse tegenvaller. Geen enkele keer heb ik overwogen het boek terzijde te schuiven, maar zeker in de eerste helft zitten te veel zijlijnen die het verhaal ophouden. En hoewel de hoofdstukken in overzichtelijke chronologie zijn opgebouwd, wordt er binnen de hoofdstukken soms nogal vermoeiend in de tijd heen en weer gesprongen.

Net als in zijn andere romans komt ook in dit boek nogal veel drama voor. Hoewel het boek licht en luchtig is van schrijfstijl, overkomt de hoofdpersonages bijna niets anders dan ellende. In andere romans krijgt dit tegenwicht door uiterst komische en hilarische scènes. Dit boek wil maar moeizaam komisch worden. Natuurlijk is er veel te genieten en blijft Irving je keer op keer verbazen met verrassende wendingen en situaties, maar het drama overheerst. En zonder de hilariteit van andere boeken valt extra op hoe grillig het noodlot is dat Irving zijn personages laat overkomen. Is het ingebed in humor, dan werkt dat, maar nu krijgt het iets heel willekeurigs.

Redelijk boek maar kan toch niet tippen aan zijn ouder werk. De spontane humor en het ongedwongen karakter van de vroegere boeken lijkt wat weg zijn. Volgens mij wilt Irving zich wat te veel bewijzen, nergens meer voor nodig trouwens

Ik ben er ook bijna doorheen (recensie volgt later). Mijn grootste punt van kritiek is dat hij wel heel erg het rijtje van thema's opzoekt die hij in vorige boeken al lang en breed geëxploreerd heeft.

John Irving lijkt zich de laatste tijd als een soort handelsmerk neer te willen zetten als een literaire equivalent van de McDonald's of KFC. Zijn recente romans bestaan voornamelijk uit de thema's die hij al eens eerder de revue heeft laten passeren. Als lezer is her duidelijk wat voor soort ervaring er gaat komen.

Weer volgen we de levensloop van een jongeman die lijdt onder het verlies van een moeder en die zeer liefdevolle gevoelens ervaart naar de overgebleven ouder. Andere karakters in zijn leven zijn buitengewoon uitgesproken in hun meningen en vormen hem tot de mens die hij gaat worden. Zijn eerste seksuele ervaringen zijn natuurlijk met oudere vrouwen en vrouwen die hem in de steek laten. De maatschappelijke ontwikkelingen (Vietnam-oorlog, de veranderende moraal) gaan een rol spelen in het leven van het karakter en het dwingt hem om -via het schrijverschap- te zoeken naar de eigen identiteit. Het noodlot hangt als een zwaard van Damocles boven de karakters en het blijkt dat het lijden van de mens aan elkaar hangt van de toevalligheden. En dan heb ik het nog niet eens over open deuren als de vele verwijzingen naar beren en honden, ook een terugkerend thema in al zijn eerdere werk, en andere vondsten die maar terug blijven komen.

Het boek ademt in alles dan ook John Irving uit, en juist daarin zit hem ook weer zijn kracht. Want hij presteert het, toch weer om me mee te nemen in de wereld van zijn verbeelding. Het zijn vooral de volstrekt unieke karakters die hier de roman dragen. Zelfs de meest onbenullige bijrol wordt voorzien van een psychologisch kader en wordt tot op het bot uitgediept. Het is dat vakmanschap waarmee de schrijver wederom een paar prachtige situaties neer weet te zetten. Van de verdrinking van de protegé van Ketchum tot de baby die net niet wordt aangereden, en de naakte reuzin die uit de lucht komt vallen. Het helpt dat de schrijver een ontzettend sterk oog heeft voor het neerzetten van een absurde sfeer en die tegelijkertijd zo weet te brengen dat je erin mee gaat zonder eraan te twijfelen.

Wat mij trouwens wel tegenvalt is het a-politieke dat in zijn werk is geslopen. Het lijkt wel alsof Irving, net als het karakter van Danny Angel dat hij beschrijft, zich niet meer bezighoudt met de politieke ontwikkelingen van deze nieuwe wereld. Een bewuste keuze, maar een die wel als een zwaktebod aanvoelt. Ik wacht nou al een tijdje op The World According to Garp, of, A Prayer for Owen Meany die vlijmscherp onze huidige wereld weet te raken. Maar in plaats daarvan grijpt hij maar continu terug naar een voorbije tijd die hij allang tot leven heeft gebracht in eerder werk.

Ondanks dat dit laatste boek niet kan tippen aan zijn voorgaande, en dan bedoel ik vooral de vroegere werken, blijft John Irving voor mij wel een geniale schrijver. Ik vind het zo knap dat hij humor, absurditeit en een diversiteit aan karakters in een pil van een boek zo goed kan verwerken! Telkens weet hij me weer mee te slepen in zijn wereld vol thema's. Ik kan niet wachten tot er weer een lijvig boekwerk van de hand van Irving verschijnt!