Cities of the Plain - Cormac McCarthy (1998)

Zelden of niet heb ik een intensere leeservaring gehad als met deze trilogie.

Het gevoel van onheil en verlies heb ik denk ik alleen met A Storm of Swords en In the Rogue Blood gehad.
Ik heb het boek net uit en denk dat het me nog wel een tijdje zal bijblijven.

De lezer zal het zelf moeten ervaren, het moet je liggen. De tijdsgeest, de schrijfstijl, de dialogen vaak zonder leestekens, en is McCarthy niet zuinig met zijn Spaans waar de boeken mee zijn doorspekt.

Ik kan gelukkig Spaans en die plotselinge afwisselingen vond ik prachtig. Zonder reden, zonder uitleg.
De dialogen vind ik ook heel bijzonder. Simpel ogend, maar doeltreffend, geen speld tussen te krijgen.

Een voorbeeld dat ik me kan herinneren van boek 1 All the Pretty Horses, als bij een jongen een verborgen wapen wordt ontdekt.
'Had je ons hiermee willen neerschieten?' - 'Ik had me in ieder geval niet laten neerschieten'

John Grady en Billy Parham, waar het in de eerste boeken om gaat, ontmoeten elkaar staat in de synopsis. Ik had me hier op verheugd, het begint dat deze geweldig interessante karakters met elkaar samenwerken en elkaar al een tijdje kennen. Ik had dit erg boeiend gevonden, maar dan was het boek ook een stuk dikker geweest, wat van mij had gemogen.

Ik heb dit boek gelijk in mijn top-10 gedaan, niet dat deze per se de beste van de 3 is, dat kan ik niet eens zeggen, maar als trilogie hoort het daar zeker thuis. Als afsluiter en eerbetoon.

De korte epiloog is nogal filosofisch en had mijn aandacht niet meer, ook omdat het 50 jaar verder in de tijd is.

Weergaloos. 5*

Dit derde deel moet ik altijd nog eens lezen...en dat ga ik nu zeker doen!

Het sluitstuk. Cities of the plain levert een beetje de omgekeerde ervaring op van The Crossing: het is nu juist het slot dat enorm goed is en erin hakt. De laatste pakweg 100 pagina's van het verhaal. Hoewel je het al aan ziet komen, wat is er immers ooit goed gegaan in de Border-trillogy?, is de afloop toch pijnlijk en triest. Het gevecht tussen Eduardo en John Grady is geweldig beschreven en creëert een impact die gevechten in films maar zelden hebben. Hier strijden tegengestelde wereldbeelden, twee zijnstoestanden, vormen van moraal.

Zoals Slainte_Mhath al schrijft voelt de epiloog hierna overbodig aan. McCarthy grijpt helaas weer terug op de metafysische monologen die ook The Crossing gevoelig slechter maakten. Wie zit er nu te wachten op een lange droomvertelling, onderbroken door vragen? Jammer.

Het begin van het boek is ook niet zo bijzonder trouwens. Heel veel dialoog. Maar wat goed werkt is de doorgaande lijn naar het moderne leven die door de trilogie loopt, waardoor dit laatste deel ook het meest geurbaniseerd en geciviliseerd is. Als hommage aan het leven van het Oude Zuiden is de trilogie enorm goed en ook de betekenislagen voor moderne lezers zijn sterk, alleen niet altijd op die plekken waar McCarthy er het meest naar zoekt.

Maar goed, het was de markerende leeservaring van dit jaar voor mij en als ik wat kritisch ben dan is dat alleen maar omdat het nóg beter had kunnen zijn.

Cities of the Plain is de afsluiter van The Border Trilogy. Het is dan ook niet gek dat de kernproblematiek van de serie hier zijn logische eindpunt vindt. Dit geldt onder meer voor de vraag welke waarde gehecht moet worden aan het verleden.

Het wilde westen heeft in dit verhaal inmiddels plaatsgemaakt voor de, onderling sterker verbonden, consumptiemaatschappij. Het gewelddadige verleden is deels geïntegreerd in de nieuwe tijdsgeest. Het boek benadrukt dit door sluimerende echo’s. Zo heeft het temmen van paarden zijn mythische kwaliteit verloren. De natuur is niet langer een oerkracht, maar een productiemiddel. De ranch is niet langer een geborgen stukje paradijs, maar slechts een van de vele ondernemingen met zijn bijbehorende bedrijfsprocessen. Het boek komt hierdoor over als een synthese van ‘All The Pretty Horses’ (De last van het verleden) en ‘The Crossing’ (destructie door te snelle verandering). Uitgehold en ontwapend, is er nog plaats voor enige traditie, zo lang het de ‘vooruitgang’ maar niet in de weg zit. Op zich is dit wederom een interessant uitgangspunt.

De lange opbouw naar dit verhaal heeft bovendien als voordeel dat Cole en Parnham geen vreemden zijn. We hebben uitvoerig ervaren hoe pijnlijk hun overgang naar de moderniteit was. Cormac McCarthy weet bovendien een wederzijds begrip voelbaar te maken, zonder dat hij de lezer hierop wijst. Het is deze meesterlijke terughoudendheid die de trilogie slagkracht geeft. Ondanks de filmische gebeurtenissen is het realisme namelijk behouden gebleven. De climax van het boek komt hierdoor hard binnen. Het heeft eenzelfde soort impact als een tv-serie, die na vele seizoenen eindelijk wordt afgesloten. Er is een soort leemte overgebleven die weer met andere kunst gevuld zal moeten worden.

Desalniettemin lijdt dit boek (ironisch genoeg) ook aan de vergelijking met hetgeen hiervoor kwam. De narratief voelt soms aan als een herhaling van zetten. John Gray Cole is bijvoorbeeld wederom bevangen door een tragische liefde. Dit verhaal bevestigt wederom dat Billy Parnham zich richt op instinctieve compassie en dat Cole zich richt op romantische idealen. De voornoemde synthese is nog steeds interessant, maar het boek mist iets unieks. Twee scenes (de jacht op de zwerfhonden en het eindgevecht) zijn weliswaar intrigerend, maar vergeleken met de vorige twee verhalen voelt het totaalplaatje mat aan. Er had bovenal meer gedaan kunnen worden met de personages; nu ze eindelijk in de moderniteit zijn aanbeland.

Dit boek is daarmee voornamelijk een competent eindpunt van een lange leesreis. Zonder kunstgrepen heeft Cormac, met veel compassie, spanning, natuurschoon en filosofische overwegingen, het einde van een tijdperk geschetst. Liever zag ik ook bij 'Cities of The Plain' meer literaire durf, maar desondanks heb ik weer volop genoten. Na ruim 1000 pagina’s vond ik het zelfs jammer dat ik de laatste bladzijde had bereikt. Een groter compliment kun je haast niet aan een schrijver geven!