Austerlitz - W.G. Sebald (2001)

Vond de schrijfstijl erg storend in dit boek. De lange zinnen (één zin van 8 bladzijden, niet overdreven) en het op elk blad minstens één keer herhalen van "zei Austerlitz" zullen wel leuke ideeën zijn, het komt nogal geforceerd over. Ook de foto's droegen niets bij, mede door de slechte kwaliteit ervan.
Het verhaal op zich was ook niet bijster origineel.

Denk dat je even door zijn schrijfstijl heen moet komen. Want het postmodernistisch gesnuffel in van alles en nog wat, het aaneenkoppelen van verhalen is wel erg interessant! Hoor dat dit in de literaire onderzoekswereld dé schrijver van het moment is, heel wat wetenschappers breken hun kop hierover.

Na De Ringen van Saturnus is dit mijn tweede van Sebald.
Dit keer maakt hij ook weer gebruikt van het plaatsen van de foto's tussen de tekst. Deze afbeeldingen hebben totaal geen artistieke waarde en zijn ook geen illustraties bij het verhaal, maar staan volledig op zich zelf en zijn gelijkwaardig aan de teksten. Juist omdat het snapshots zijn behouden ze een geheimzinnige openheid. Je blijft daardoor "betrokken" en geen buitenstaander.
Veel verschil met De ringen van Saturnus is er niet, het zijn beschrijvingen van desolate plaatsen en bizarre gebouwen, totdat de ik-persoon de fictieve figuur Austerlitz ontmoet. Het was in het begin wel even wennen aan de romanvorm die mij wat geforceerd overkwam, maar gaandeweg kwam ik er steeds meer in. Er begint met de introductie van Austerlitz het levensverhaal van deze persoon, zijn crisis en de zoektocht naar zijn identiteit. Aangrijpend vond ik het vernietigen van alles wat hij geschreven had, nadat hij bewust was geworden van zijn eigenlijke levensdoel...deze zoektocht.

Nergens zag ik meer een samenhang, de zinnen vielen uiteen in louter afzonderlijke woorden, de woorden in willekeurige opeenvolging van letters, de letters in gebroken tekens en die weer in loodgrijs, hier en daar zilverachtig glanzend spoor dat een een of ander kruipend wezen had afgescheiden en achtergelaten en waarvan de aanblik mij in toenemende mate vervulde met gevoelens van afgrijzen en schaamte.

De roman staat vol met dit soort prachtige zinnen die me soms wel doen denken aan Franz Kafka en bij het vele dwalen door de steden en de beschrijvingen van stations, bibliotheken en vestingen zie ik ook wel overeenkomsten met de beeldende schrijfstijl van Patrick Modiano.
Sebald is na het publiceren van dit boek helaas om het leven gekomen bij een auto ongeval en daarmee is het zijn eerste en tevens laatste roman gebleven, maar het is een heel bijzondere die uitnodigt tot herlezen...er valt veel in te ontdekken.

Een moeilijk te beoordelen en doorgronden boek. Ik kan me een beetje vinden in alle bovenstaande meningen.

De tal van foto’s die door het hele boek heen stonden, hadden voor mij geen toegevoegde waarde. Integendeel: het kwam daardoor allemaal veel te autobiografisch over. Nou zal dat autobiografische bij meer auteurs doorschemeren in hun fictie, maar door foto’s bewust gemaakt te worden van de echtheid van een verhaal, verliest het voor mij wonderbaarlijk genoeg aan kracht. Mijn verbeelding wordt tijdens het lezen beperkt en als gevolg daarvan blijft mijn gevoel soms wat op de vlakte hangen.

Het einde kwam voor mij als een verassing daar ik gehoopt had dat we in plaats van een cliffhanger meer zouden leren over het lot van Austerlitz vader of anders over zijn proces van het nooit zullen weten. Nu was de zoektocht die zo krachtig begon wat mij betreft nog niet ten einde en voelde ik daardoor na de laatste woorden zelf een leegte waar de hoofdpersoon en tal van de door hem (veel te veel) beschreven plaatsen mee doordrenkt waren. Misschien is dat wel de bedoeling van de auteur geweest. Mijn gemoed werd sowieso wat somber van dit boek.

Aan de andere kant krijgen we hier een indrukwekkend stuk voorgeschoteld over tijd, herinnering en verlies. Het hele boek staat vol met eindeloos lange en de meest prachtige zinnen waar ik soms pagina na pagina doorheen las en soms keer op keer op stuk liep omdat er weer eens een onverwachte wending inzat. Dit is zo een nieuwe en fascinerende manier van schrijven voor mij dat ik er zelfs op het einde nog niet aan gewend was. De acht pagina tellende zin staat inderdaad in dit boek, maar gezien het onderwerp dat behandeld wordt, werkt het wonderwel. Het lijkt mij dat de auteur letterlijk je adem wilde benemen bij deze afgrijselijke beschrijving waar lang naartoe wordt gewerkt. Maar naast de afgrijselijke dingen die Austerlitz en zijn nabestaanden is overkomen, staat dit boek ook vol met situaties waar je mond openvalt van de bewondering, soms zelfs bizar genoeg vermengd met dat afgrijzen. De beschrijving van een massa motten die bij een flonkerend licht door de nacht kris kras door elkaar heen vliegen terwijl ze toch hun individualiteit weten te behouden, het moment dat de schrijver in een afgelegen ruimte in een station de eerste flarden uit zijn vroegste jeugd terugvindt, de Duitse propaganda film die in slow motion wordt afgespeeld. Het zijn beelden die ik niet snel zal vergeten en waardoor ik blij ben dat ik dit boek heb gelezen.

Mooi dat je dit (in mijn ogen prachtige) boek hebt gelezen Geerard (en ik hoop dat nog anderen je zullen volgen).
Tja die foto's horen er gewoon bij vind ik en hij had ze duidelijk nodig om te kunnen schrijven. In De ringen van Saturnus, dat ik gelezen heb, staan ook veel plaatjes (en in zijn andere boeken waarschijnlijk ook). Je komt er gewoon niet achter of ze aan de tekst vooraf gaan of dat hij ze er later aan toevoegde. Beeld en tekst zijn één. Het ging hem om de vele plaatsen en mensen die hij beschreef en daar is het verhaal ondergeschikt aan. Seebald is een beeldend kunstenaar!

En toch vraag ik me af hoe ik het boek ervaren zou hebben zonder die foto's. Ze worden vaak in detail beschreven in de tekst, dus vaak dacht ik: hoe zou ik dit nou zelf voor me hebben gezien? Bij het lezen wil ik graag dat de auteur het voor elkaar krijgt de beelden zo te beschrijven dat ik me haast zelf de kunstenaar voel als ik in gedachte dingen zie die ik nooit eerder zag. Dan krijg je van mij het label beeldend kunstenaar. Die krijgt deze auteur trouwens ook van mij, want zeggen dat deze auteur alleen briljant foto's kan beschrijven gaat veel te ver. De beelden die hij schetst zonder de foto's hadden vaak namelijk precies het effect dat ik hiervoor beschreef: wat een mooie dingen heb ik weer gecreëerd zien worden achter mijn netvlies! Trouwens, dat het verhaal ondergeschikt is aan de vele plaatsen en mensen die hij beschrijft ben ik het niet mee eens. Het waren niet zomaar hele mooie en beeldende beschrijvingen van plaatsen en mensen. De plaatsen en mensen hadden volgens mij juist vaak een belangrijke rol in het verhaal (neem alleen al die treinstations) en we kregen ze te zien door de ogen van iemand die dat verhaal doorleefde. Juist daardoor gingen de plaatsen en mensen voor mij op een manier leven die ik niet snel eerder zag.

Ik dacht trouwens soms tijdens het lezen dat ik misschien nog wat te jong ben voor dit boek, alhoewel het ook wel wat vreemd voelt om dit zo op te schrijven. Misschien lach ik nog eens om deze opmerking over 20 jaar, maar wat ik zeggen wil: dit is sowieso nog eens het herlezen waard als ik meer lees- en levenservaring heb.

Voor Seebald was het belangrijk en misschien zelfs noodzakelijk om tekst te combineren met foto's. Misschien moeten we daarom proberen te begrijpen en in voelen waarom hij dat zo deed, het accepteren en ons niet zo afvragen of het zonder die plaatjes beter is. Dit was zijn manier om zich uit te drukken en wij kunnen dit nu meebeleven...prachtig toch.
Ik heb deze schrijver nog maar pas ontdekt en ik weet niet wat ik er van zou vinden wanneer ik het eerder had gelezen. Mijn ervaring is dat de boeken altijd op het juiste moment op mijn pad kwamen. Ook dit Austerlitz en ik zou het graag nog eens herlezen...maar er is nog zoveel moois en zo weinig tijd.

Door de Groene Amsterdammer uitgeroepen tot beste boek van deze eeuw.

Het artikel plaats ik even ohboek:

Een spel met het zelf – De Groene Amsterdammer

En dit stuk van Arnon Grunberg over Sebald:

Onze duistere wereld – De Groene Amsterdammer

Wanneer je over literatuur mee wil praten dan moet je dit toch echt eens lezen eRCee.

Meh, literatuur, heb ik weinig mee.

Te elitair voor je?

Maar serieus, toch denk ik dat je het mooi zal vinden...

Ja zou beste kunnen, het boek staat op mijn radar en heb er ook al wel eens naar gezocht. Maar zal mijn inspanningen opvoeren.

In mijn exemplaar lees ik op p. 135: "...dat er voor Austerlitz ogenblikken bestonden zonder begin of einde, en dat anderzijds zijn hele leven soms een blind punt zonder enige duur leek..." . Dat lijkt me een basisidee om het personage te "begrijpen". Een soms zeer aangrijpend boek. (Ik las het nu al drie keer...).
.

Het gaat in dit boek inderdaad over de tijd; de eeuwigdurende aanwezigheid van het verleden in het heden. De vertelwijze illustreert dit. Inclusief de duizend-en-een-nacht-achtige terugkerende zinnetjes als 'zei ..., zei Austerlitz', waarmee letterlijk verschillende vertelmomenten vermengt worden. Dat Austerlitz me toch wat is tegengevallen, heeft twee redenen. Ten eerste vind ik dat wat er verteld wordt uiteindelijk niet zo interessant. Het levensverhaal van Austerlitz en zijn ouders, het wordt nooit heel gedetailleerd of indringend. Ten tweede de stijl, die ik minder speciaal vind dan bij andere schrijvers van lange zinnen (zoals Marías, die overigens ook met afbeeldingen werkt, hoewel een stuk minder dan Sebald). Conceptueel is Austerlitz dus wel een knappe roman maar de leesbeleving blijft daar wat bij achter.