Igrok - Fjodor Dostojevski (1866)

Dit is echt een geweldig boek! Heb erg moeten lachen om ´grootmoeder´ die maar op zero blijft inzetten en uitendelijk alles verliest. Dostojewski bewijst weer een groot schrijver te zijn.

De laatste zin onderstreept de brilliantie van dit boek.

5

Inderdaad een schitterend en verassend boek. En dan te bedenken dat Dostojevski dit boek snel snel heeft moeten schrijven om zijn contract na te komen. Iets luchtiger misscihen dan zijn 'grote' meesterwerken, maar daardoor zeker niet minder fijn om te lezen. Vooral de moraal van Alexei in het begin van het boek maakte mij ontzettend aan het lachen.
Meesterlijk: 4,5*

Inderdaad weer een zeer gelaagd boek van deze Russische grootmeester. Ik heb een ietwat rare vertaling gelezen (1998, Madeleine Mes) die gemaakt is voor een verfilming uit 1998. Dat hij dit boek in 1 maand heeft moeten schrijven en dat hij het heeft geschreven tijdens zijn werk aan Misdaad en straf werpen een erg interessant licht op het verhaal. Het boek dat ik heb gelezen heeft ook een nawoord van een zekere Bas Heijne en die beweert dat Dostojewski dit verhaal moest schrijven om zijn gokschulden te betalen en een verplichting aan een scrupeloze uitgever moest nakomen. Blijkbaar heeft hij dit gedicteerd aan Anna Snitkina, die later zijn vrouw zou worden. Erg interessant karakter, deze Dostojewksi.

Na "aantekeningen uit een dodenhuis"en "schuld en boete" te hebben gelezen, heb ik me gewaagd aan "de speler". Deze viel me erg tegen. Ik kwam er gewoon niet doorheen. 2,5* voor de grootmoeder die wel grappig is. Misschien dat ik hem een keer moet gaan herlezen.

Dostojevski zet in De Gokker een interessant en treffend portret neer van een gokverslaafde, waarbij de beschrijvingen van de gokvloer sterk zijn en de gokspelen zeer spannend. Het hoofdpersonage is echter van begin af aan al vervelend, net als zijn verwaande object van affectie Polina, waardoor het verhaal mij wat afstandelijk aandeed. Of de man nu alles won of verloor, het deed mij niets.

Daar komt bij dat de filosofieën over afkomst en al het gegeneraliseer dat daarbij hoort het boek vult met weliswaar een interessant inzicht in de denkwijzen van die tijd, maar verder geen toegevoegde waarde biedt. 3.5*

Een heerlijk boek weer van Dostojevski waarin werkelijk bijzonder snel het verhaal wordt neergezet. Al 20 pagina's zijn de onderlinge verbanden helemaal duidelijk en is de toon gezet, hierdoor leest het boek als een trein. Tegen het einde wordt het allemaal helaas wat voorspelbaarder, maar toch blijft het een zeer vermakelijk boek. 4*

Een boek dat dan weer sterk is, en dan weer zeer vervelend, maar met een positieve balans aan het eind.
Dostojevski weet enkele zaken zeer goed te presenteren. Allereerst de opzet van de personages, hun gedragingen, hun onderlinge verhoudingen. Dat is een opzet, waar dan een goede pay-off uit zou moeten komen. Helaas is dit niet de schrijver voor emoties. Bij Misaad en Straf stoorde het mij niet zozeer, aangezien de innerlijke mens meer van belang was. Hier zijn de verhoudingen veel meer van belang voor het verhaal, maar echt meeleven met éénieder lukte mij totaal niet. Daarom kwamen veel handelingen van hun mij vreemd over, alsof er soms vanuit het niets ineens werd gehandeld. Ook het verhaal leek voor mij nergens heen te gaan. En toen het boek uit was, vroeg ik mij werkelijk af wat Dostojevski nu duidelijk probeerde te maken en wat hij exact wilde vertellen. Dat dit een boek een tussendoortje was, een haastklus, zal wel de reden zijn geweest, maar het is niet onvergeeflijk.

Een tweede goede punt was dan weer het innerlijke, dit kan Dostojevski wel heel goed beschrijven. De wanhoop, de hoop, en al van dat soort. Als Dostojevski dan ergens mag binnendringen, dan gaat hij los, en doet dat op een vrijwel perfecte manier. Hier laat hij het vooral zijn bij de verslaving van het gokken, in het bijzonder de roulette. Je voelt werkelijk mee met Ivanovitsj en zijn verlangen en hoop bij het roulettespel. Zeer knap dus.

Toch een ruime voldoende, omdat de goede stukken meer dan bovengemiddeld goed waren, en zeker meer dan de helft van het boek beslaan. Er zit genoeg humor in, de psychologie is sterk, en de sfeerzetting is prima. Helaas kon ik niet meeleven, waren emoties te zwart/wit en soms onbegrijeplijk, en leek het verhaal nergens heen te gaan.

Meeleven met de personages staat volgens mij ook niet centraal in Dostojevski's werk; het is juist die hoop en wanhoop zélf, de verhouding van de personages tot hun wereld, waar hij over schrijft. En dat doet hij met zo'n diepgang, dat je af en toe met ingehouden adem zit te lezen.

'De Speler' vond ik wat traag en oninteressant op gang komen, omdat Dostojevski eerst lang bezig is de verhoudingen tussen de personages neer te zetten. Maar zodra dat gebeurd was, voel je haarfijn aan met welke belangen zij hun inzetten op tafel leggen of hun hart uitstorten. Werkelijk prachtig, en wat een ontzettend mooi en wrang einde! Voor zo'n korte roman (voor zijn doen dan toch) erg leuk.

Miste hier geloof ik toch een en ander; hierboven prijzen meerdere mensen het begin, maar ik vond 'De Speler' juist uitermate traag en soms zelfs saai van start gaan. Telkens vroeg ik me af: waar gaat dit heen? Toen de roulette een grotere rol ging spelen, kwam er vanzelf meer vaart in het verhaal, en het tweede deel las ik dan ook veel sneller uit dan het eerste; toch vraag ik me nog steeds af wat Dostojevski nou precies met dit verhaal wilde zeggen.

Dit is volgens mij het boek dat Dostojewski tegelijk schreef met Misdaad en Straf, puur om zijn uitgever tevreden te houden (zie ook het bericht van Grovonion2). Wat overigens onverlet laat dat het tweede gedeelte, zoals ik het mij herinner in ieder geval, inderdaad meeslepend en uitermate sfeervol is.

Ik zit zo'n beetje met een dubbel gevoel bij dit boek. De wereld van gokken en gokverslavingen kon me echt wel vasthouden en is briljant en treffend neergezet; daarentegen vind ik de liefdesaffaires waarmee het verhaal doorspekt is vaak nogal kleurloos en begonnen zodoende bij wijlen nogal te vervelen.
Het is natuurlijk kenmerkend voor die tijd (en dat land) dat de liefdesscènes nogal 'preuts' omschreven worden, dus ik mag de schrijver mss niet veel verwijten, maar toch vond ik het vaag erg flets en kon ik me —vooral op het einde— soms nogal ergeren aan de vaagheid die hiermee tot stand komt.

Ik geef hem alle credit voor de diepgaande kijk in (gok)verslavingen, maar de andere thematiek heeft me vooral teleurgesteld. Mogelijk ook te wijten aan het feit, dat hier al meer vernoemd is, dat dit boek vooral voor vers brood op de plank en een gerustgestelde uitgever moest zorgen.

Ja, met de grootmoeder heb ik ook zitten lachen. Haar relatie met de andere familieleden en vooral de Generaal. De moraal van het hoofdpersonage en diens karakter vind ik zeer interessant. Waarom een groots imperium opbouwen als je ziet dat de controle ervan bij de volgende generaties komt te liggen en er een hele goeie kans inzit dat het idioten blijken te zijn. Vervolgens lijkt het alsof de grootmoeder dit inzicht ook krijgt ( in beperkte mate) en met het gokken onverschillig haar bezit van de hand doet. Daartussenin de liefde, en het tragische einde waarin de moraal van Aleksej het best tot zijn recht komt, tussen het alles of het niets.

Een voor Dostojevski’s doen milde komedie over een gezelschap dat zich in een kuuroord ledig houdt met gokken en het wachten op een erfenis die al dan niet valt. De kansen keren per hoofdstuk, waarbij ‘succes zonder inspanning’ voor het na te streven adagium wordt gehouden. Het gokspel biedt de kans te ‘herrijzen’. Die kans is op zichzelf al van meer betekenis dan het eventuele succes. In feite maakt succes een einde aan de voortstuwende gedachte dat morgen alles beter zal worden. Kapitalen gaan dan ook in een handomdraai weer verloren, opdat de moed getest kan worden met een inleg van de allerlaatste roebel. Dat is de sensatie waar de gokker werkelijk voor leeft. En dat is toch een ander, misschien typisch Russisch, perspectief dan we in Westerse verhalen over gokken zien. Die zijn meer gericht op het (waan)idee van het individu die het goksysteem doorgrondt en tracht te verslaan, nog naast de uitwassen van de gokverslaving. Hoewel de luiigheid van het gezelschap afstotelijk is, heb je ergens het idee dat Dostojevski, zelf fervent roulettespeler, schoonheid zag in hoe de gokker het lot tart.