menu

Zjizn' i Soed'ba - Vasili Grossman (1980)

Alternatieve titels: Leven en Lot | Жизнь и Судьба

mijn stem
4,53 (37)
37 stemmen

Russisch
Sociaal / Oorlog

959 pagina's
Eerste druk: L'Âge d'Homme, Lausanne (Zwitserland)

Mostovskoj is een bejaarde bolsjewiek van het eerste uur die in Duitse krijgsgevangenschap vasthoudt aan de onbuigzame overtuigingen waarvoor hij geleefd heeft; met Ljoedmila, de vitterige echtgenote van hoofdpersoon Viktor Strum, die nadat haar zoon gestorven is, haar man dochter en moeder verwaarloost; en met Nikolaj Krymov, de doorgewinterde partijfunctionaris die de hypocrisie en de terreur van de partij pas begint te doorzien als hij er zelf het slachtoffer van wordt. Grossman schrijft over het leven van gewone, bange, onvergetelijke mensen die door de staat en hun tijd - het 'lot' - verleid worden tot allerlei kleine, banale vormen van verraad.

zoeken in:
5,0
Laat ik voorop stellen dat ik nog nooit wat van de klassieke Russische literatuur gelezen heb. Een paar verhalen van Tchechov, dat is al. Ik ken de boeken niet die Grossman in dit meesterwerk zo veelvuldig eert en waarnaar hij vele malen verwijst. Toch zegt alles me dat Leven en Lot een waar meesterwerk is. Een boek met die typische Russische ziel waar zo vaak over gesproken wordt, een boek waar Grossman al zijn emotie ingelegd heeft.

Leven en Lot werd ''gearresteerd'' in 1961. Door KGB agenten werd het appartement van Grossman doorzocht en alles wat met het manuscript van Leven en Lot te maken had werd vernietigd. Voor Grossman voelde het alsof hem een zoon werd afgenomen, zo schreef hij later in een brief aan Chroetsjov die achterin het boek bijgesloten zit. Alles wat hij gedaan had, schreef Grossman, was geprobeerd eerlijk te zijn en echte personages te creëren. In 1980 verscheen Leven en Lot dan voor het eerst in Zwitserland, waar het naar toe was gesmokkeld door Semjon Lipkin, een vriend van Grossman. Grossman mocht dit niet meer meemaken, hij overleed in 1964 aan maagkanker.

Leven en Lot was waarschijnlijk één van de gevaarlijkste boeken voor de Sovjet Unie in de tijd dat Grossman het afmaakte. Niet omdat het een pure aanklacht is tegen het communisme. Niet omdat Stalin of Lenin belachelijk gemaakt worden. Wel omdat Grossman juist in die zo ontzettend belangrijke periode voor de Sovjet Unie, de slag om Stalingrad, illustreert op wat voor manieren de Sovjet Unie en Nazi-Duitsland met elkaar overeenkwamen. Hij was eerlijk en daarmee gevaarlijk.

Leven en Lot lezen is bijzonder. Niet alleen om de manier waarop alles met ongelooflijke scherpte beschreven wordt, geen detail wordt overgeslagen en zelfs de gedachten en twijfels van Stalin, Eichman en zelfs Hitler niet geschuwd worden. Maar vooral omdat je haast voelt hoeveel dit boek voor Grossman betekend heeft, en hoe bijzonder het is dat net dat ene manuscript van Leven en Lot de grens over gesmokkeld is en ons het voorrecht geeft om dit te lezen.

Het is natuurlijk even inkomen in dit boek, maarliefst negenhonderd pagina´s. Maar van begin af aan creeërt Grossman levensechte personages, die haast echt lijken te bestaan. Vanaf deel twee word je echt meegevoerd, en deel drie is haast meedogenloos. Grossman heeft een grote verwondering voor de menselijkheid die in iedereen zit. Goed of slecht, communist of fascist, boven alles blijft iedereen mens.

Leven en Lot speelt zich, zoals gezegd, af rond de Slag om Stalingrad maar is alleszins geen heroïsch verslag van de strijd die zich daar afspeelde. Als iemand aan me vraagt waar het boek over gaat is het enige oprechte antwoord dat ik dan kan geven: ''alles''. Filosofie, het nut van de wetenschap, de strijd tussen goed en kwaad, religie, vriendschap, liefde, niets wordt geschuwd. Alles speelt zich af rond de families Sjaposjnikov en Strum. Alle personages staan op een of andere manier met hun in verband. Het is haast een bouwwerk, een constructie, ongelooflijk hoe Grossman zijn web van personages weet te weven.

Het moge duidelijk zijn dat Leven en Lot een waar meesterwerk is, ongetwijfeld het beste boek dat ik in mijn jonge leventje heb mogen lezen. Ik raad het dan ook iedereen aan die maar een beetje houdt van Russische literatuur, of daar graag kennis mee willen maken.

Helemaal eens met de analyse van MoFeDu.

Literatuur van torenhoog niveau. Dit weidse boek geeft een vlijmscherpe analyse van het leven ten tijde van de slag om Stalingrad en het (over)leven onder het communistisch bewind.

Enerzijds meedogenloos en anderzijds diep ontroerend.

Absolute aanrader.

Jan

avatar van Raskolnikov
4,0
Met de uitstekende semi-biografische verzameling Een klein leven in het achterhoofd, bracht Leven & Lot me precies wat daar van te verwachten viel. Grossman’s levensbeschrijving uit dat boek is in veel terug te zien: de worsteling met Sovjet-autoriteiten, de positie van Joden in de Sovjet Unie, het verraad dat altijd op de loer ligt, de eigen ethiek die voortdurend onder druk staat. Maar ook schrijftechnisch is het allemaal heel herkenbaar. Paradoxaal genoeg is dit grote epos net zo goed te lezen als een korte verhalenbundel, het genre waar Grossman sterk in was. Verder is de journalistieke pen nooit ver weg, met name bij de frontliniescènes, waar Grossman immers zelf verslag over had gedaan tijdens WO II.

Dat maakt het allemaal een buitengewoon authentiek en daarmee krachtig boek. Van een afstandje lijkt het ‘maar’ een boek over oorlog. Van dichtbij is het een lijnenspel waar de levens van zeer vele personages, met elk hun eigen verhaal, elkaar kruisen. Daarmee geeft het een totaalbeeld van hoe een samenleving een moeilijke periode in haar bestaan beleeft.

Het woord ‘lot’ in de titel is treffend, want de rode draad in al die levens is toch wel het gebrek aan sturing dat ieder daar aan weet te geven. Het bewind van Stalin, waarbij mensen zonder enige aanleiding als staatvijand aangemerkt konden worden, drukt merkbaar op de personages. Veel meer nog dan de strijd tegen de Duitsers. De positie van Joden is ook in het Sovjet-deel van Europa weinig florissant. Het antisemitisme broeit minder expliciet, maar is slopend voor wie daar mee te maken krijgt. De verhaallijn Strum maakt dat duidelijk zichtbaar, het personage dat waarschijnlijk het meest verwant is aan Grossman zelf.

Het boek maakt vooral indruk doordat het zo onder de huid van zijn personages kruipt. De omvang maakt mede dat je werkelijk denkt te raken aan hoe het geweest moet zijn om in het Rusland van WOII te leven, hoe het moet zijn geweest om als Jood je einde te zien naderen, of als frontsoldaat moeten te zien overleven. Het is niet direct literatuur van de grote ideeën of opvallende esthetiek, en op de structuur valt zelfs best wat aan te merken. Nee, het zijn vooral hele menselijke scènes die bijblijven; de brief van een Joodse moeder in het getto aan haar zoon, de geflipte Joodse boekhouder die de doden telt, de tergend minutieus beschreven tocht naar de gaskamer, de moeder die het lichaam van haar overleden militaire zoon zoekt, enz, enz…

4,0
Ik ben het helemaal met de reviews hierboven eens: Leven en Lot is buitengewoon indrukwekkend. Grossman beschrijft op prachtige wijze hoe unieke individuen zich een weg door het leven in de Sovjet-Unie banen en hoe grillig ze daarbij zijn. Of zoals de vertaalster schrijft: Grossman benut de ruimte "om de subtiele schakeringen te onderzoeken van moed en lafheid, kleinzieligheid en grootmoedigheid, vaak binnen een en dezelfde persoon."

De structuur en vele personages leiden er wel toe dat het best even duurt voordat het boek je te pakken krijgt. Maar doorlezen loont, want bij vlagen is Leven en Lot echt subliem - zeker in het midden van het boek. Passages die vooral bijblijven zijn de brief van Anna Strum aan haar zoon, de bespiegelingen van de dwaas Ikonnikov over het 'alledaagse goede' en de gang naar de gaskamers.

avatar van robbrouwer58
3,5
De eerste paar honderd bladzijden zijn door die enorme hoeveelheid Russische meerlettergrepige (dubbel)namen niet lekker om door te komen. In deel 3 is werken lezen geworden. Een meesterlijke schrijver met een indringende pil. Dat zeker.

avatar van dreambrotherjb
5,0
Dit boek bevat meerdere van de meest aangrijpende passages die ik ooit heb gelezen en zal lezen.

Wat een Schrijver, wat een Literatuur.

Gast
geplaatst: vandaag om 12:39 uur

geplaatst: vandaag om 12:39 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.