Bijna een jaar na mijn bericht bij Konráds
De bezoeker heb ik zijn volgende boek uitgelezen, en dat had wat voeten in de aarde.
De medeplichtige leest namelijk meer als een lange aaneenschakeling van observaties en sfeertekeningen dan als een roman die wordt voortgestuwd door elkaar opvolgende scènes. Dat maakte het voor mij moeilijk om betrokken te raken, al weet Konrád uitstekend de rafelranden van de elkaar verdrijvende regimes te tekenen. Konrád schrijft helder en inzichtelijk, maar er hangt ook iets afstandelijks over, iets waar je alleen doorheen dringt met zeer geconcentreerd lezen, en/of door langere sessies te maken. Helaas las ik
De medeplichtige in een periode waarin voor die benaderingswijze(s) niet of nauwelijks gelegenheid was, wat mijn leeservaring duidelijk negatief heeft beïnvloed. Nu ik door m'n aantekeningen blader kom ik echter allerlei mooie dingen tegen, en groeit automatisch de waardering voor het boek. Het overkomt me wel vaker, dat ik boeken beter ga waarderen nadat ik ze uit heb.
Wat me aan Konrád bevalt is onder andere de ironische gelatenheid, bijvoorbeeld in het gekkenhuis: 'De gevangeniskapper loopt de gang op, met een wezenloze uitdrukking kijkt hij naar het bebloede mes dat hij in zijn hand houdt, op de draaistoel houdt een van mijn metgezellen het hoofd hangen, ze hebben zijn hals doorgesneden, de kapper zou diezelfde dag vrijgelaten worden, na vijftien jaar gevangenschap, had hij mij maar bij wijze van afscheid geschoren.'
En hoe hij de zinloosheid van activiteiten in het gekkenhuis illustreert, tegelijk verwijzend naar de werking van totalitaire regimes: 'Als jullie wilden zouden we bereid zijn grassprietjes twee aan twee aan elkaar te naaien en lucht te zagen, waarom niet? We houden het er liever op dat de absurditeit van ons werk het symbool van jullie overheersing is.'
Hoe hij persoonlijke en grootschalige geschiedenis laat samenhangen in vergelijkingen: 'Teri en het systeem zijn hetzelfde, ze lijken op elkaar, ik ben de hysterie van dictaturen moe. Ze snotteren en lopen over van gevoelens als je hun toezicht afwijst.'
Daarnaast bevat
De medeplichtige nog veel meer, ik moet het eens herlezen met meer aandacht, besef ik steeds meer bij het lezen van passages. Tenslotte nog een handeling die ik zelf ook heb overwogen toen m'n geliefde auto werd afgekeurd: 'De auto en hij kenden elkaar door en door, samen hadden ze dezelfde vernederingen ondergaan en hij, de kampioen van de trouweloosheid, hield hem bij zich als een oud geworden hond. Toen hij de geest gaf verkocht hij hem niet voor de sloop; twee dagen lang was hij bezig aan de rand van het bos een gat te graven en daar begroef hij hem in.' Uiteindelijk is mijn auto wel opgehaald voor de sloop.