De Donkere Kamer van Damokles - Willem Frederik Hermans (1958)

Ik heb genoten van dit boek. Erg prettig om te lezen, Hermans beschrijft dingen nét zo, dat ik het me voor kan stellen hoe het geweest moet zijn.
Ik kan hier momenteel niet zo veel nuttigs over zeggen, behalve dat ik nog steeds zit te dubben over het bestaan van Dorbeck en het heldenbestaan van Osewoudt.
Niet dat ik dat vervelend vond, allesbehalve. Ik hou ervan als een boek me aan het denken zet en als ik me in kan leven in de hoofdpersonages en dat was in dit boek zeer zeker het geval: de lelijke Osewoudt die plotseling zijn dubbelganger ontmoet/bedenkt en hemzelf de naam "verzetsheld" geeft. Maar zoals altijd valt hier over te discussiëren.

Wellicht dat een langere recensie volgt, ben nu erg druk met leerwerk voor school.

Ik ben geen fan van verhalen over de oorlog maar als ze op deze manier worden gebracht dan kan ik er wel van genieten. Nooit meer Slapen van W.F.H vind ik niet zo heel veel aan maar De Donkere Kamer is een spannende, avonturen roman die de oorlog op een andere manier voorspiegelt als ik gewend ben. Er is geen greintje patriottisme in te ontdekken en het wordt ook niet geromantiseerd. De hoofdpersoon is moreel twijfelachtig en je blijft min of meer met de vraag zitten of Osewoudt nou werkelijk een held is of een verrader. Uiteraard wordt heel het personage Dorbeck goed geconstrueerd en vraag je je af of hij echt bestaan heeft of dat hij verzonnen is. Daarnaast is het goed beschreven, sfeervol, spannend en hier en daar leuke humor.

Het is al een tijdje bekend, maar dit boek staat centraal tijdens http://www.nederlandleest.nl/.
En dat betekent dat De donkere kamer van Damokles tijdens de campagneperiode van donderdag 1 t/m vrijdag 30 november door de openbare bibliotheken gratis aan hun leden wordt verstrekt.
Kan ik misschien iemand uit België blij maken met mijn exemplaar?

De opmaak van 'Nederland Leest' is er wel (iets) op vooruit gegaan, het eerste boekje hiervan dat ik ook daadwerkelijk in m'n boekenkast durf te plaatsen...

De laatste keer dat ik deze las moet in mijn middelbare school-tijd zijn geweest. Nog altijd een geweldig boek. Het knappe is dat het een heel makkelijk leesbare oorlogsthriller is, maar tegelijk ook een boek wat veel dieper gaat met zijn zorgvuldig samengestelde structuur en thema's. Heerlijk ook dat ouderwets Hollandse sfeertje, en vooral aan het begin zijn de dialogen gortdroog.

Tenzij je wat verder in het boek bent weet je nooit precies wat er gaat gebeuren, waardoor je geprikkeld wordt verder te lezen. De manier waarop Hermans de boel beschrijft vind ik eigenlijk best apart. Een beetje alsof alles in een roes aan Henri en met hem jou als lezer voorbijgaat of zo. Sowieso is Henry ook een erg leuk personage. Doet een hoop onsympathieke dingen, maar je kan hem toch niet helemaal als een slecht figuur zien. Heerlijk ook die naïviteit bij hem en veel andere personages.

Wat me ook bevalt is dat een hoop dingen mysterieus blijven. Dorbeck lijkt wel bestaan te hebben, maar echt een duidelijke bevestiging heb ik niet kunnen ontdekken, en er wordt eigenlijk niks uitgelegd over het hoe en waarom van de moord van Henri's moeder op haar vader. Ook weet het boek goed het gevoel van paranoia van wie wel en wie niet te vertrouwen mee te geven. De hele samenzwering wordt nog redelijk ingewikkeld maar knap genoeg nooit onoverzichtelijk. Het einde is lekker dramatisch.

"De donkere kamer" is de eerste roman die ik in het Nederlands heb probeert om te lezen, althans niet zonder woordenboek. Het was heel erg de moeite waard. Ik heb voor dit boek gekozen omdat het op meerdere toplijsten (zoals hier) hoog geplaats is. Bovendien kan je met verhalen die tijdens de Tweede Wereldorloog gebeuren meestal niet fout gaan, vooral als er verzet, espionage en ingewikkelde misverstanden over identiteit, betrouwbaarheid enz. toegevoegd worden. Voor een langere recensie ontbreekt het mij nog aan taalvardigheid, maar als er iemand op zoek is naar een interessant/alternatief interpretatie, kijk hier vanaf p. 51:

http://www.willemfrederikhermans.nl/tekst/kooy003uitd01_01/kooy003uitd01_01_0003.htm
Ik zou het niet beter kunnen hebben beschreven

Vorig jaar heb ik dit boek gelezen. Wat ik hier vooral nog van weet, zijn de beelden ik me heel helder voor de geest kon halen en het feit dat ik van begin tot einde in de ban van dit boekje ben geweest.

Als ik zo de recensies en meningen lees heb ik het idee en het gevoel alsof ik de enige Nederlander ben die De Donkere Kamer van Damokles niet zo positief waardeer. Ik heb bijna een week eraan gedacht waaraan dat ligt en kan eigenlijk alleen een subjectief en weinig onderbouwd antwoord geven ...

Ik twijfel niet aan het vakmanschap van W.F. Hermans; ooit, heel lang geleden las ik Het Behouden Huis voor mijn leeslijst op school, en minder lang geleden Nooit Meer Slapen. De man kan meesterlijk schrijven. Zonder meer.

Daar waar ik Nooit Meer Slapen heel prettig vond om te lezen, staat heel de persoon Osewoudt me tegen. Ik betrapte me erop dat ik voornamelijk dacht: (hij gedraagt zich) idioot ...
Miste ik iets?? Ergens in een recensie/analyse wordt gesproken over de argeloze lezer, misschien was ik dat niet, wellicht door mijn irritatie over de hoofdpersoon heb ik me juist niet met hem willen identificeren of had ik me (door schrijf technische vaardigheden van Hermans) 'als lezer' niet met hem geïdentificeerd waardoor ik situaties niet alleen of voornamelijk vanuit het perspectief van Osewoudt bezag.
Bijvoorbeeld: Hoezo door werd Osewoudt door verzet o.i.d. bevrijd uit het ziekenhuis? Ik dacht direct 'Dat zijn Duitsers' ... Dat Ebernuss na zo'n korte tijd voor de 'vrouwelijke' Osewoudt gevallen was vond ik niet aannemelijk ...

De meeste 'lagen' in het verhaal las of herkende ik ook ...

Vakmanschap van de schrijver dus. En toch en toch. Zelfs de zeker aanwezige spanning verhelpt mijn gevoel bij dit boek niet. Leesplezier telt ook mee.

2,5*

Zeer prettig leesbaar boek, maar voldeed niet geheel aan de verwachtingen. Die waren hooggespannen, na onder andere het geweldige Nooit meer slapen. Dit boek is stilistisch toch wat minder. De cynische humor, typerend voor Hermans, is ook minder aanwezig. En reeds na een paar hoofdstukken heb je al een vermoeden in welke richting het plot zich zal ontvouwen. Desalniettemin komt het psychologische aspect goed tot uiting en is het bij vlagen erg spannend.

MF Doom

Dit meesterwerk gelezen van 7 april 2019 t/m 22 april 2019

Betreft Nederlandse literatuur een absolute must om te lezen.
Een boek wat ook fijn weg leest.

Rating: 9,7

Als officieus lid van De Grote Drie is Willem Frederik Hermans één van de meest gerenommeerde schrijvers die Nederland ooit heeft gekend. Via het NRC werd er een jaar of tien geleden een internetstemming gehouden waarin men kon kiezen voor zijn of haar favoriete Nederlandse boek. Hermans kwam met liefst twee titels in de top tien terecht; een duidelijkere onderstreping van zijn vakmanschap was amper mogelijk geweest. Nooit meer slapen vond ik in alle opzichten een buitengewoon sterk boek en dat schepte verwachtingen voor 'die andere klassieker' in de vorm van De Donkere Kamer van Damokles.

Vreemd genoeg verschillen de twee boeken - althans naar mijn mening - als dag en nacht. Waar Nooit meer slapen tijdloos en relevant is, doet Damokles gedateerd aan. Is Hermans in amper tien jaar tijd een veel betere schrijver geworden? Dat lijkt mij zeer onwaarschijnlijk. Toch weet deze oorlogsroman nooit onder de huid te kruipen. Terwijl alle ingrediënten aanwezig moeten zijn voor een pakkend verhaal, vind ik met name het middenstuk rommelig en weinig boeiend.

Waarschijnlijk is het een combinatie van ouderwets taalgebruik, weinig boeiende karakters en een onsympathiek hoofdpersonage die De Donkere Kamer van Damokles nekken. In potentie zou Dorbeck deze roman moeten redden, maar deze schimmige figuur is in mijn ogen niets meer geweest dan een hersenspinsel, al zullen de meningen hierover zijn verdeeld. Door de nieuwsgierigheid wekkende opening van het boek en het degelijke einde geef ik nipt een voldoende, maar dat is ver onder de (hoge) verwachtingen.

3*

Heb me best vermaakt met dit boek, niet in het laatst omdat het zich voor een groot deel afspeelt in de regio waar ik net ben gaan wonen/werken (niet dat het boek daar beter van wordt, maar het was wel een leuke bijkomstigheid). Wel een flink aantal aparte en soms zelf ronduit bizarre wendingen, waardoor het zeer onderhoudend, maar niet altijd even geloofwaardig bleef.

Hermans is (na Reve) pas de tweede van De Grote Drie waarmee ik heb kennisgemaakt. Waar ik juist een heel stilistische auteur verwacht had, was mijn aangename verrassing groot bij het lezen van dit kort en krachtig beschreven, meeslepende verhaal. Het dubieuze karakter van de hoofdpersoon maakt diens belevenissen uitermate interessant en zijn vele tegenslagen maken het drama compleet. De ontrafeling moest ik even wat op me in laten werken voor ik inzag hoe mooi die eigenlijk is, maar dat geldt eigenlijk wel zo'n beetje voor elke zin/passage die je in dit boek leest. Het blijft je wat bezighouden, en wel in goede zin.

Lijkt me een goed boek voor een verfilming

Dat kun je meteen checken (zie de link boven).

Nooit geweten dat dit al verfilmd was. Ik ging er van uit dat het niet zo was.

Hoe precies het boek in de film gevolgd wordt, weet ik niet (meer), maar ik vond het wel een indrukwekkende film, een tijd geleden.

Henri Osewoudt heeft dezelfde leeftijd als z’n bedenker. Tijdens de Bezetting krijgt hij te maken met voedselbonnen, een avondklok, schuilnamen, valse papieren, onderduikers, verklikkers en collaborateurs. Als kleine middenstander met weinig testosteron lijdt hij aan een minderwaardigheidscomplex. Om dat te compenseren volgt hij judoles. Hij pleegt verzetsdaden in verschillende Nederlandse steden en provincies. Hij is dapper, maar sommige van z’n acties zijn ethisch twijfelachtig.

Dorbeck verschijnt als een een verbeterde versie van hemzelf. Over de vraag of Dorbeck echt bestaat, wordt al ruim een halve eeuw gediscussieerd. De eenvoudigste interpretatie is dat hij bestaat, maar dat dat na de oorlog niet meer te bewijzen valt. Dan kun je echter moeilijk uitleggen waarom die foto ontbreekt. Volgens de andere interpretatie is Dorbeck een waanbeeld. Dan valt dat begraven uniform weer moeilijk te verklaren. Wellicht heeft Hermans het bewust zo geschreven dat beide interpretaties mogelijk zijn.

De rode draad doorheen deze verzetsroman is fotografie. Het is boeiend om te lezen over die oude toestellen en ontwikkelingstechnieken. Foto’s dienen als herkenningsteken of als bewijsmateriaal. Dorbeck verhoudt zich tot Osewoudt als een foto tot z’n negatief. Een verzetslid zit in een symbolische donkere kamer, en kan vernietigd worden door het zoeklicht van de Duitsers.

Hermans geloofde niet in grote ideologieën of religies. Z’n intellectuele kant komt naar boven via verwijzingen naar de Griekse Oudheid en Shakespeare. Hij gebruikt hier reeds de uitdrukking “nooit meer slapen”, in de betekenis van: niet langer passief je lot ondergaan, maar in opstand komen. Deze spannende, gelaagde verzetsroman hoort bij de hoogtepunten van de Nederlandse literatuur.

Het eerste boek in dit “genre” is dan toch het circa 100 jaar eerder verschenen De Dubbelganger van Dostojevski. Wellicht zijn andere boeken waaronder genoemd boek daarop lichtelijk gebaseerd.

"Zo is het! De mens is alleen goed uit berekening, krankzinnigheid of lafheid."

Het begon een beetje als een spannend jongensboek, maar dan een stuk gewelddadiger. Osewoudt volgt nogal blindelings de bevelen van Dorbeck op, dit wegens zijn minderwaardigheidscomplex en gebrek aan moreel kompas. Een weldenkend mens zou toch op z'n minst de grootste twijfels hebben waarom deze of gene dood moest in opdracht van een in principe volkomen vreemde. Later blijkt ook nog eens dat één van de drie slachtoffers aan de Kleine Houtstraat 32 onschuldig (te goede trouw) te zijn geweest...

Dan ontmoet hij Marianne en komt met de opbloeiende romance meer gevoelsleven van Osewoudt bloot te liggen en dat gaf hem de nodige sympathie. Maar na zijn laatste gevangenneming als spion voor de Duitsers volgt een lange reeks verhandelingen over hoe-het-nu-eindelijk-zit met een sof van een 'conclusietje' : hij heeft zich Dorbeck enkel ingebeeld - ik kan het niet anders interpreteren. Onbegrijpelijk waarom hij vervolgens met een kogelregen sterven moest...?

Het las verder wel prima weg en was het regelmatig interessant genoeg, dat kan ik niet ontkennen. En het korte stukje waaruit ik de quote heb geplukt, sprong er voor mij echt uit, zeker de actualiteit indachtig.

De werkelijkheid van W.F. Hermans - Andere Tijden - anderetijden.nl.

Benieuwd wat ik (deze keer) van de verfilming ga vinden, vanavond is ie aan de beurt.