Waverley - Walter Scott (1814)

Het begin is stevig doorbijten. Niet alleen omdat 't saaie kost ter inleiding is, maar ook omdat Scott graag mooie ingewikkelde zinnen neerpende.. Maar ik kwam er al snel in en dan is 't 'n geweldig leuk boek!

Weinig schrijvers hebben een nieuw genre uitgevonden dat navolging kende, maar Walter Scott is een van hen. In deze allereerste historische roman keert hij ruim zestig jaar terug in de tijd - vandaar de ondertitel Sixty Years Since. Centraal staat de jakobitische opstand van 1745. Bij wet was vastgelegd dat enkel anglicanen koning konden worden. Bijgevolg werd de katholieke James Francis Edward Stuart, zoon van wijlen James II, uitgesloten als troonpretendent. Zijn aanhangers, de jakobieten, bereidden een mars voor van Schotland naar Engeland om alsnog het koningschap op te eisen. Zijn zoon, "Bonnie Prince Charlie", komt als personage voor in deze roman, die historische feiten met fictie verweeft.

Waverley is een Engelsman met een dilemma. Zijn familie sympathiseert met de jakobieten, maar hij wordt opgeroepen als kapitein in het leger van koning George II. Hij trekt naar Schotland, waar hij de oude cultuur leert kennen: muziek, poëzie, leefgewoonten, jacht en klederdracht. Het meest tot de verbeelding spreekt Fergus Mac-Ivor, de chieftain van een clan in de Highlands. Een gotisch element sluipt binnen wanneer hij de geest van een voorouder ziet. Op liefdesvlak moet Waverley kiezen tussen de zus van Fergus en de dochter van een baron, maar de vrouwelijke personages blijven nogal passief. Waverley heeft een heldhaftige maar ook een huiselijke kant. Aan de bloedige veldslagen houdt hij een afkeer van oorlog over.

Scott heeft een levendige, maar breedvoerige vertelstijl met poëtische intermezzo's, verwijzingen naar klassieke literatuur en Latijnse citaten. Tandem triumphans ("Uiteindelijk triomferend") was het motto van de jakobieten, die ironisch genoeg verloren. In de directe rede zitten Schotse woorden verwerkt, die soms op Nederlands lijken. Een land-louper is een landloper. Politieke en religieuze tegenstellingen komen aan bod: Tories en Whigs; anglicanen, presbyterianen en katholieken. Het boek loopt over van spanning en romantiek, en je houdt er een hoop kennis aan over van een historisch conflict en van het oude Schotland.