Corazón Tan Blanco - Javier Marías (1992)

Ik wilde het niet weten, maar ik ben te weten gekomen dat een van de meisjes, toen ze geen kind meer was en kort nadat ze was teruggekeerd van haar huwelijksreis, naar de badkamer ging, zich voor de spiegel posteerde, haar blouse losknoopte, haar beha afdeed en haar hart zocht met de loop van het pistool van haar eigen vader, die in de eetkamer zat met een deel van het gezin en drie gasten.

Een geweldige beginzin van een geweldig boek, een typische Marías. Een hart zo blank is de officieuze prequel van de Jouw gezicht morgen-trilogie als ik me niet vergis: de personages Juan en Louisa zijn herkenbaar als jonggetrouwd koppel terwijl ze in Madrid wonen. Ook de thematiek is vergelijkbaar, hoewel die eigenlijk nog meer overeenkomt met Zo begint het slechte, en dat geldt ook voor de manier waarop het verhaal is opgebouwd.

Opnieuw (of eigenlijk begon het hiermee) goochelt Marías met geheimen van zijn personages, waarbij de onwetendheid en het niet-vertellen te verkiezen blijken boven het deelgenoot maken en kennen. Het verhaal ontvouwt zich werkelijk, waarbij details gaandeweg betekenis krijgen en het volledige patroon pas aan het einde voor de ogen van de lezer wordt ontsluierd. De samenhang die wordt bereikt tussen alle motieven, thema's en narratieve zijstraten grenst wederom aan het geniale. Misschien worden sommige verbanden dit keer iets te nadrukkelijk uitgelegd in vergelijking met z'n latere werk, maar dan ben ik eigenlijk al spijkers op laag water aan het zoeken.

Heel bijzonder is hoe weinig je als lezer eigenlijk te weten komt van de protagonist, nota bene de ik-persoon. Dit is dan ook absoluut niet een klassieke held of een klassieke anti-held (wat goed beschouwd niet zo'n erg groot verschil is). Ondanks de minutieuze observaties en de ongelofelijke nauwkeurigheid in het detail, blijft zijn figuur zelf tamelijk ongrijpbaar, zodat het zelfs nog moeilijk is om uit te maken of Juan nu sympathiek is of niet. Hoogstens krijg je hiervan een indruk door de antipathieën die hij voelt voor andere personages.

De schrijfstijl is prachtig en karakteristiek, met lange zinnen die zich aan elkaar rijgen en die de spanning tegelijk vasthouden en uitstellen, en het boek leest net wat gemakkelijker dan zijn latere werk. Qua intensiteit en ideeën vind ik deze titel een tikje minder dan zowel Jouw gezicht morgen als Zo begint het slechte, maar als ik die romans nog niet kende dan was dit goed geweest voor 4,5. Een ideale instap-Marías dus, die alles bevat wat deze schrijver zo goed maakt maar iets makkelijker te verteren is dan zijn absolute meesterwerken.

Onbewust moest ik bij de naam Marías aan de Marai denken en die associatie blijkt niet geheel onterecht. Ook hier speelt de afstand tussen de gevoelswerelden een rol, maar dan meer gericht op de ongrijpbaarheid van andermans intenties. Een gegeven dat we dikwijls opmerken, maar dan vertaald middels de woordenschat van onze eigen gevoelens. Op het moment dat Javier Marías uitvoerig stilstaat bij de vertaalbezigheden van Juan was het overduidelijk dat dit een thematische kern vormt van het boek, maar niettemin weet deze schrijver wel zo vernuftig op te bouwen dat de uiteindelijke onthulling nog steeds een mokerslag van jewelste is. (Sinds de Donkere Kamer van Damokles was ik niet meer zo onder de indruk van een einde!). Javier Marías blijkt mede daardoor een schrijver te zijn waarvoor je naar de betere boekhandel snelt. Nu wil ik namelijk ook meer lezen van de beste man. Gelukkig heb ik nog een boek van hem in huis.

In deze meeslepende roman van Javier Marías geeft het kersverse huwelijk van Juan en Luisa aanleiding om thematiek als verborgen verleden en weten en niet willen weten te onderzoeken. Voor Juan en Luisa (beide tolk en vertaler) is luisteren, het weten, een belangrijke eigenschap. Shakespeare, de schrijver die tijdens een tolksessie wordt aangehaald, en meermaals terugkeert, geeft prachtige (filosofische) context aan het boek, waaronder het gevaar van het luisteren, 'de oren hebben geen kleppen die zich instinctief kunnen sluiten' en de kracht van het influisteren, 'de tong die onderzoekt en ontwapent'.

De geheimen waar echtgenoot Juan mee wordt geconfronteerd worden hem min of meer ingefluisterd, en gaan niet (alleen) over zijn eigen huwelijk, maar met name over het huwelijk van zijn vader. Zijn voorgevoelens worden versterkt en bevestigd door diverse personages die zich stuk voor stuk aandienen. Naar mate het verhaal zich vordert, ontstaat er samenhang tussen de verschillende delen; elementen vanuit het verleden en het heden krijgen steeds meer betekenis. De herhaling van details en de perspectiefwisselingen zijn betoverend, en werkte op den duur ook op mijn zenuwen (op een fijne manier).

Soms duurde het even voordat ik het ritme van het boek te pakken had; het vereist wel de nodige concentratie, mede door de lange zinnen. Toch is Een Hart Zo Blank het meest plezierige boek van Marías dat ik tot dusver heb gelezen. Wederom heb ik genoten van de prachtige zinnen, filosofische gedachtes en indringende observaties. De zenuwslopende ontknoping waarin alle zaken samenkomen vond ik ronduit geniaal: 4,5 sterren, maar leunend naar 5.