Het Gevaar - Jos Vandeloo (1960)

Een prachtige roman vol symboliek. Althans zo'n 15 jaar geleden volgens mijn leraar Nederlands. Persoonlijk vond en vind ik het een prima roman over de hopeloze strijd van drie mannen tegen de dood. De meeste toendertijd vonden er maar weinig aan, want tja, als tiener heb je toch andere interesses en voorkeuren .

Kan het zijn dat dit boek op de leeslijst voor middelbare scholieren staat/stond? Ik heb het ooit gelezen en aangezien het een vrij klein boekje is, is de kans groot dat ik het destijds daarom uitkoos.

Onlangs pikte ik een bundeling romans van Vandeloo op, afgaande op de flaptekst (over Vandeloo). Toen ik begon te lezen herkende ik het ogenblikkelijk, al heb ik nooit geweten dat dit zeer aparte verhaal van Vandeloos hand kwam.

Het boek boeide niet overal, maar vooral het ijzersterke proloog, het laatste hoofdstuk en het epiloog waren ongelofelijk sterk.

Een boek dat de generatie van mijn ouders verplicht moest lezen op school. Het kampeerde al jaren in onze boekenkast voor ik de moeite deed om het zelf eens te lezen, en ik moet bekennen dat dit een zeer vlot lezend boekje is waar heel wat boeiende inzichten in voorkomen.

De ijzersterke proloog kan ietwat verwarrend overkomen, maar dat begrijp je wel als je verder gevorderd bent in het verhaal. De hoofdstukken waarin de drie mannen (uiteraard elk met een verschillend karakter) na radioactieve bestraling de dagen zien voorbijglijden in een geïsoleerde vleugel van het ziekenhuis, zijn zeer goed beschreven. Je voelt gewoon hun wanhoop en hun onmacht. De interactie tussen de personages zit dan ook zeer goed in elkaar. Af en toe overdrijft Vandeloo wel met zijn metaforische beschrijvingen, maar eigenlijk passen die wel in dat kader van eenzaamheid, vervreemding en waanzin. Vandeloo wil zelf ook zijn ei kwijt, dus krijgen we geregeld uitspraken en meningen over de samenleving en het lot van de mannen, maar dat wordt nergens storend. Het laatste hoofdstuk is bijzonder spannend en doet je nog meer meeleven met de personages. Tenslotte is de haast surrealistische epiloog (die aansluit op de proloog) ook schitterend geschreven.

Het gevaar is een kort boekje dat steeds boeit (zeker in de proloog, het laatste hoofdstuk en de epiloog, zoals al gezegd) en je tot nadenken aanzet.

Omdat ik Vandeloo's De Croton als een hoogtepunt in de Nederlandse literatuur beschouw, was ik nieuwsgierig naar Het Gevaar.
Helaas heeft het me weinig te kunnen boeien. Ik miste het beknopte, franjeloze proza dat De Croton zo indringend maakt. Teveel 'diepe' zinnen met 'grote' woorden verpesten het voor mij. Hou het sober, zou ik zeggen - het verhaal zelf is al schrijnend genoeg.
Vandeloo's novelle De Muur was voor tweederde behoorlijk fascinerend maar klapte voor mij op het einde stuk. Ook dat eindigde in een teleurstelling.
Ik denk dat ik het wat deze schrijver betreft maar moet houden bij het prachtige, ingetogen De Croton, zo'n 1 à 2 keer per jaar. Die bevrediging is mij vooralsnog genoeg....

Dit is zo’n boekje dat vroeger verplichte kost was op middelbare scholen, maar nu in vergetelheid dreigt te raken. Nochtans had het iets visionairs: zesentwintig jaar vóór Tsjernobyl beschreef Vandeloo reeds de gevolgen van een kernramp.

Drie mannen zijn in levensgevaar ten gevolge van radioactieve straling. De ene protesteert, de andere berust in z’n lot, de derde is al op een haar na dood. In de proloog en het slothoofdstuk verschijnt een soort Pietje de Dood als allegorische figuur.

Het is allemaal vlot leesbaar, netjes geordend, in keurig A.B.N., zonder vunzigheden. Typische stijlfiguren zijn de vergelijking (populieren als eenzame monniken), de metafoor (de zwarte raaf) en de personificatie (De zon rustte lui op de bomen). Nog steeds geschikt voor een boekbespreking!