Dama s Sobatsjkoj - Anton Tsjechov (1899)

Samen met een hele resem andere kortverhalen uit de verzameling 'Huwelijksverhalen', weet Tsjechov ons hiermee te confronteren met de onontkoombare wegen van liefde en lust. De plaats van het huwelijk tussen deze twee begrippen wordt soms ontzettend absurd en irrationeel.
De uit het leven gegrepen situaties tonen zeer treffend de ontreddering en melancholie die hierop volgen, zonder het te romantiseren met een happy ending.

Naast gezellige leesvoer voor de late avond vormt dit ook lekker maatschappij- en menskritisch stof tot denken.

Gaat het hier nu om het welbekende kortverhaal De dame met het hondje, of om een bundel waarin dat verhaal opgenomen is?

De bundel als je 't mij vraagt.

Zie bovenaan:

Wat ik nu van Tsjechov vind, kan ik moeilijk zeggen. Ik heb zojuist een aantal van zijn verhalen gelezen, waaronder De dame met het hondje, en ik weet nauwelijks wat ik er van moet vinden.

Tsjechov heeft overduidelijk een enorm talent om personages en situaties in een paar woorden levensecht te beschrijven. Schijnbaar moeiteloos roept hij een bepaalde, vaak melancholische sfeer op die het hele verhaal kleurt. Daarbij wordt het nooit melodramatisch of te zoet.

Waar ik meer moeite mee heb, is het ontbreken van de gangbare plotstructuur, om het zo maar uit te drukken. In korte tijd leren we personages kennen en zien we hoe ze voor een bepaald dilemma komen te staan. Met een beetje geluk, maar lang niet altijd, zien we ook welk besluit de personages nemen, maar hoe dit uitpakt wordt er niet bij verteld. Sowieso heb ik vaak moeite met een open einde, maar in veel van Tsjechovs verhalen komt dat open einde op een voor mij erg onlogische plek.

Aan de andere kant denk ik dat dit voor een groot deel aan het genre ligt en voor een groot deel aan mij. Tsjechov kan ik er niet de schuld voor geven. Ik ben erg benieuwd naar zijn toneelstukken, die vermoedelijk wat vollediger afgerond zijn.

Ondanks mijn niet onverdeelde enthousiasme toch een netjes cijfer voor De dame met het hondje. Tsjechov weet in die weinige pagina's zo ongelooflijk veel te vertellen en uit te drukken!

Nou, wat ik me van die toneelstukken kan herinneren (ik heb er een stuk of vijf gezien) is dat de personages allemaal grootse plannen hebben, ze zijn alleen te suf en sloom om ze ook nog eens uit te voeren. Ze willen allemaal best, maar liever niet vandaag en liever ook niet morgen.

Dus of je die toneelstukken beter kunt smaken dan zijn verhalen, vraag ik me af. Ik vind zijn verhalen trouwens in het algemeen erg sterk.

dutch2.0, Pageturner, J.Ch., welke bundel is dit? Of althans, welke verhalen staan hierin?

Ik heb zelf wel enkele verhalen in bundels, waaron die van LJ Veen. Maar die is door Nederlandse uitgevers samengesteld en heeft ook bijvoorbeeld Zaal No 6 erbij, die staat al apart op deze site.

mjk87, ik kan het me oprecht niet herinneren, sorry. Het was een bibliotheekboek met in ieder geval ook De Meeuw en De Drie Zussen erin.

In ieder geval dank.

In mijn versie stonden alleszins ook de twee verhalen die hierboven in de plotomschrijving vermeld worden (Rothschilds viool en Grote Volodja en kleine Volodja), maar ook Zaal No. 6 (dat fan-tas-tisch begint, maar toch een beetje met een anticlimax eindigt), het drieluik Over de liefde-Wilde kruisbessen-De man die in een etui leefde (waarvan Over de liefde het beste is, ongelooflijk ontroerend geschreven) en dan nog iets over twee geliefden in een koets die hun vurige passie voor elkaar snel zien uitdoven, maar daarvan vind ik de titel niet meer terug. Mijn bibliotheek heeft de bundel blijkbaar ook niet meer in het rek staan.

Die verhalen heb ik ook in deze bundel. Bonne, als ik die alle uit heb plak ik er wel een cijfertje aan. Dank.

Al vraag ik me wel af of Tsjechov het ooit als bundel heeft uitgegeven of alle verhalen los.

Zoals in die tijd gebruikelijk was, werden de verhalen eerst in een tijdschrift gepubliceerd, maar ik kan nergens vinden of ze toen ook als bundel verschenen zijn.

Deze bundel bevat: Het verhaal van mevrouw NN, Een zenuwinzinking, De vlinder, Zaal 6, Grote Volodja en kleine Volodja, De zwarte monnik, Rothschilds viool, Anna om de hals, De man in het etui, Kruisbessen, Over de liefde, De dame met het hondje, De bisschop en De bruid.

Nu als afzonderlijk verhaal op de site. N.a.v. de voorafgaande berichten kan ik meedelen dat er gewerkt wordt aan het afzonderlijk plaatsen van Tsjechov's verhalen, trouwens verschillende van die losse verhalen staan al op de site. Verdere toevoegingen zijn dus welkom waarbij ik denk dat m.n. afbeeldingen een uitdaging zullen vormen. De achterliggende gedachte is dat de diverse verhalenbundels van Tsjechov in feite bloemlezingen zijn of in de verzamelde werken staan.

Halley23,
Dat geldt in feite ook voor een hele reeks andere Russische schrijvers, zoals Tolstoï.
Van hem is eveneens makkelijk te achterhalen, welke Russische literaire tijdschriften zijn korte verhalen het eerst hebben gepubliceerd tegen het einde van de 19e eeuw en op welke datum dat was. Maar die beruchte afbeeldingen.....
Ik heb die een paar weken geleden geprobeerd te achterhalen.
Als het lukt, krijg je natuurlijk wel een stortvloed aan verhaaltjes van minder dan 10 pagina's op deze site.

Ik weet niet of dit nou wel zo wenselijk is.

Dat kan ik me voorstellen, maar het is wel de consequentie waar je tegenaan botst.


Edit: ik vind het ook praktischer een (eventuele) verhalenbundel toe te voegen.

Al die losse verhalen van E.A. Poe staan er ook op; ik vind het geen meerwaarde hebben.

Het zou mooi zijn als kortverhalen apart staan bij de auteur, net als EP's los staan van albums op Moviemeter.

Een verhalenbundel kan natuurlijk niet, want dat gaat tegen het hele principe van Boekmeter in met alleen eerste en originele uitgaven.

Eens, tenzij die verhalenbundel natuurlijk oorspronkelijke verhalen bevat die niet eerder zijn verschenen. En bij die eerdere verschijning tellen voorafgaande publicaties in tijdschriften of kranten niet mee, voor zo ver ik hier de regels kan overzien.

Leuk kortverhaal, veel sfeer en de hoofdpersoon beschrijft zijn gevoelens erg mooi. Ergens voelt het ook aan als langer verhaal, maar is toch te kort om echt indruk achter te laten. 3,5*.

Moet ik dit verhaal nou apart beoordelen. Net zoals bijv zaal 6 een apart verhaal is en los op deze site staat. Of moet je alle verhalen samen beoordelen. Bij Tolstoj heb ik begrepen dat je het verhaal apart moet beoordelen maar hier is me dat niet duidelijk.

Kafka, apart ja. Deze stond er ooit op als bundel, maar dat bleek onjuist. Tsjechov heeft al deze verhalen ook los gepubliceerd en nooit bedoeld als verhalenbundel.

Samen met 'De zwarte monnik' vind ik dit kortverhaal de beste van de LJ Veen Klassiek-verhalenbundel. Het oproepen van een sfeer van vergankelijkheid en weemoed doet Tsjechov goed. Wat mij ook wel raakt, is hoe in bijna elk verhaal in de bundel de hoofdpersonages een existentieel probleem meemaken, dat tot uiting komt door bijvoorbeeld overspel, liefdesverdriet, onvervulde verlangens, onuitgesproken woorden en misschien wel het best uitgewerkte gevoel: het idee dat je totaal geen aansluiting vindt met je omgeving en je daardoor vereenzaamt en je zelf geen raad meer weet. Heel herkenbaar en menselijk.

Ik ben niet compleet in de ban van Tsjechovs minimalisme, eerlijk gezegd. Als beginnende lezer zie ik vaak niet de 'stille dieptes' die worden gesuggereerd in de literatuur en dus ook niet bij Tsjechovs verhalen. Dit maken de verhalen wel wat interessanter voor een herlezing! Dat de verhalen lekker kort zijn, helpt ook mee.

Bij Flaubert en bij Tolstoj leidde een overspelige relatie onvermijdelijk tot de ondergang, maar Tsjechov brak met die traditie. Met z’n open einde suggereerde hij dat de geliefden een kans op geluk hebben als ze voor een echtscheiding kiezen. Daarmee ging hij in tegen de heersende moraal.

De twee hoofdpersonages ondergaan een verandering. Hij evolueert van rokkenjager tot trouwe minnaar; zij overwint haar aangeleerde schuldgevoel. Het witte keeshondje speelt een actieve rol. Goerov biedt een bot aan bij wijze van perfecte openingszin. In het stadje S. herkent hij het diertje op straat terwijl Anna binnen zit.

De plaatsbeschrijvingen zijn subjectief, omdat Goerov er z’n gevoelens en herinneringen op projecteert. Het kustgebied in Jalta lijkt het paradijs wel. Het hek waarachter Anna met haar echtgenoot woont, doet aan een gevangenis denken. Het is de tegenstelling tussen de eeuwige, waarachtige natuur en de leugenachtige cultuur met haar conventies en schijnheiligheid. Tsjechov had weinig woorden nodig om veel te zeggen.

De dame met het hondje is een van Tsjechovs bekendste verhalen. Volgens Nabokov is het een van de beste korte verhalen ooit geschreven en het is inderdaad een parel: subliem geschreven en een bijzonder diep-filosofische, zelfs wat raadselachtige inhoud. Dat heeft ermee te maken dat de twee thema’s die in het verhaal verweven zijn dubbelzinnig en gelaagd zijn en ook bij wijze van literair spel knap door het verhaal geweven zijn.

Het eerste thema is natuurlijk de liefde. Het verhaal gaat over een man met een grote aantrekkingskracht op vrouwen: hij weet zelf niet waarom vrouwen hem aantrekkelijk vinden want hij is eigenlijk weinig bijzonder en vrouwen lijken in hem slechts een fantasie te zien die hij in werkelijkheid niet is. Sterker, omdat hij zo makkelijk vrouwen aantrekt kijkt hij op ze neer en noemt hij vrouwen “het lagere ras”. Het is dan ook niet zo bijzonder voor hem of verwonderlijk voor de lezer dat hij in de badplaats Jalta (de Krim) een affaire beleeft met een mooie jonge vrouw die ook wel zin heeft in een avontuurtje. Maar deze affaire lijkt meer dan een vakantieavontuur: op prachtige wijze beschrijft Tsjechov niet alleen hoe de affaire ontstaat maar ook hoe die zich verdiept tot een mystieke verheffing in hogere sferen. Het lijkt ware liefde en lotsverbinding die het anders zo grauwe en zinloze leven kleur en zin geeft en na het afscheid blijven ze aan elkaar denken waarop de man opnieuw toenadering zoekt tot de vrouw. Tegelijk verloopt de affaire zoals elke voorgaande affaire van de man: het begin is eenvoudig en amusant, wordt daarna ingewikkeld en tenslotte onhoudbaar, waardoor toch ook de suggestie is dat er geen echte transformatie optreedt. Al met al belicht het verhaal de verheffende kracht van de liefde – die de verliefde beter en de wereld mooier maakt – waarbij die transcendentie echter niet duurzaam kan worden gebouwd op de dagelijkse realiteit, wellicht resulterend in wat we nu seriële monogamie noemen: elke affaire (verliefdheid) is tijdelijk de ware liefde, die elke voorgaande affaire laat verbleken als onwaar, terwijl ze evengoed een illusie zal blijken en we ook het object van onze liefde niet eens echt kennen, laat staan liefhebben, maar we slechts een fantasie op de ander projecteren.

Deze dubbelzinnigheid van ware en onware liefde en de werkelijke en onwerkelijke persoon die we liefhebben – welke tegenstellingen door de liefde in zekere zin worden opgeheven zoals ook niet kan worden gezegd dat de schoonheid van de wereld die de verliefde als een mysticus ervaart op definitieve wijze waar of onwaar is – wordt gekoppeld aan het typisch 19de eeuwse want romantische thema van het openlijke vs. het verborgen leven waardoor de liefde of transcendentie niet kan bloeien of standhouden. De beschaving, inclusief het huwelijk, is de leugen van het daglicht waarin we gedwongen worden een leeg, zinloos leven te leiden terwijl we ons ware leven in het duister van het geheim leiden: juist het bedrog maakt het authentieke leven mogelijk terwijl dat geheime leven zowel gelukkig als ongelukkig maakt omdat het een geniepig leven als dat van dieven is waarin de liefde als een zonde het daglicht moet mijden, zoals ook de liefde zelf het grootste geluk en de grootste pijn geeft (de afwijzing van de geliefde en de maatschappij komen zo overeen). Niet voor niets bloeit de liefde in de natuur bij Jalta en lijkt het huis in de stad waar de vrouw woont een gevangenis waarbij ook de verboden liefde wordt beschreven als een gevangenis waaruit zij zich willen bevrijden. De vrouw vreest de verachting – niet in de laatste plaats zelfverachting – die het leven in zonde (het geheim) geeft, maar zoekt wellicht daarom haar geluk – misplaatst of juist passend? – bij een man die elke vrouw veracht terwijl zij hem aanbidt als een hoger wezen terwijl hij in werkelijkheid van laag allooi is. Hierin weerklinkt de romantische kritiek op de burgerlijke maatschappij die de mens verhindert een authentiek en gelukkig leven te leiden.

Terwijl het verhaal lineair het simpele plot vertelt, weeft het zo toch ook de thema’s van ware liefde en authentiek leven op een gelaagde en literair briljante wijze erdoor dat het verhaal grote – psychologische en filosofische – diepgang en stof tot nadenken geeft.

PS. Het lijkt eigen aan Tsjechovs stijl dat hij geen duidelijke ontknoping of moraal aan zijn verhalen geeft: ik denk dat dit ermee te maken heeft dat hij een ‘realist’ was die het leven wilde laten zien zoals dat is. Het echte leven kent ook geen ontknoping of moraal maar is fundamenteel dubbelzinnig, paradoxaal en problematisch, wellicht zelfs onmogelijk en in ieder geval multi-interpretabel: ik zie wat dat betreft in hem een verwantschap met Kafka, een andere pionier van het modernisme.