De Komst van Joachim Stiller - Hubert Lampo (1960)

Heerlijk archaïsch taalgebruik, soms wat vergezocht maar met prachtige (en intelligente) dialogen...
4*

Leest als een thriller, vond ik. 4*

Ja, inderdaad...

Geweldig verhaal vol verwijzingen naar het magisch realisme, dat vooral boordevol religieuze en apocalyptische profetien staat. Ooit voor mijn boekenlijst heb ik het verhaal volledig geanalyseerd, waaruit bleek dat er verrassend veel diepere lagen in voorkomen. Helaas weet ik er eigenlijk niet veel meer daar vanaf. Ik zou het eens opnieuw moeten uitzoeken...

Met name het einde is briljant; het gehele boek snak je naar een logische verklaring, waar Lampo duidelijk naartoe zit te werken, tot plotsklaps blijkt dat deze nooit zal komen. Andere schrijvers komen er niet mee weg, zouden overkomen alsof ze het zelf ook niet meer weten, maar bij De Komst Van Joachim Stiller zet het de lezer juist aan het denken; het voorgaande verhaal zit immers zo zorgvuldig in elkaar! 4.5*

Het verhaal intrigeert maar de schrijfstijl bemoeilijkt soms een wat makkelijkere doorgang van het boek. Maar dat zijn slechts momenten in een verder uitstekend en vlot geschreven roman. Een boeiend uitgangspunt voor een boek maar over het verloop, en zeker naar het einde toe, ben ik niet helemaal tevreden. Al met al een goede 3,5 ster.

Dit is veruit het bekendste boek van Lampo, en dikwijls wordt ernaar verwezen in zijn andere verhalen (zo is de hoofdpersoon in andere boeken dikwijls de schrijver van dit verhaal).
Naar mijn mening is de schrijfstijl juist de grote charme van Lampo; hij koketteert en flirt met zowel de Nederlandse, Duitse, Engelse als Latijnse taal op een manier die soms wat opschepperig, maar altijd vergeeflijk is.
Het belangrijkste minpunt in dit boek is voor mij dat Lampo zich af en toe verliest in een scheldkannonade naar andere schrijvers, en dat staat soms in de weg van de plot of van zijn anders opgewekte manier van doen.

Het personage joachim stiller is nog altijd heel visueel voor mij!

Erg goed boek. Vol met bizarre raadsels en spanning. Alleen het einde wat niet echt wat ik ervan had verwacht. 4,5*

En is dus onvoorspelbaar

Maar ik vond eigenlijk dat het teveel eindigde in een anticlimax. Ik had het einde veel grootser en meer openbarend verwacht. Aan de andere kant vind ik het ook wel positief dat alles eigenlijk een groot mysterie blijft.

Heeft Lampo eigenlijk verder nog sterke (lees: vergelijkbaar met deze) boeken geschreven?

Bas, veel van zijn werk vertoont dezelfde trekjes. Zo is het ik-personage in vele andere boeken de auteur van "de komst van Joachim Stiller"
"Een geur van Sandelhout" is ook erg magisch-realistisch. Zoek naar andere romans die zich ook in Antwerpen afspelen, dan kan je niet misgaan.

Jaren geleden dat ik hem voor het laatst las, maar echt een geweldig boek, en een van mijn favoriete Nederlandse boeken. Was totaal vergeten op deze te stemmen. Nu alsnog gedaan.
Het boek is erg goed geschreven en leest ook lekker weg. Het geheimzinnige verhaal spreekt me ook erg aan. Ik hou wel van een beetje mystiek.

'Joachim Stiller' is zeker een van zijn beste, maar ik raad je zeker ook 'Zeg Maar Judith', 'Hermione Betrapt' en 'De Goden Moeten Hun Getal Hebben' aan.

Overigens is de overeenkomst tussen Messias en Stiller, aldus Lampo himself, niet opzettelijk. In een interview heeft hij er zich eens over verbaasd dat het boek de geschiedenis is ingegaan als een roman over een messias-figuur, terwijl zijn insteek veeleer die van interdimensionalisme en het lot was.

Ja, ik weet niet precies wat ik ervan moet denken. Zoals je zegt: het hele boek wordt de spanning opgebouwd en op het eind snák je gewoon naar een verklaring, die Lampo vervolgens gewoon niet geeft. Toegegeven, het getuigt van wat lef, maar tegelijkertijd voelde het ook als een koude douche. Misschien dat het zo'n einde is dat je later pas écht kunt waarderen, maar nu is het nogal een teleurstelling. Geen stem voor dit boek, daarvoor ben ik toch iets té verward door het einde.

Ik ben het niet met je eens dat Lampo geen verklarin g geeft. Hij doet alleen niet wat je als lezer verwacht, nl. dat Freek kennismaakt met Joachim. Volgens mij wil Lampo aantonen dat er meerdere dimensies naast elkaar bestaan (een bekend thema van hem), die soms op een gekke manier met elkaar in contact komen. Zoals ik al zei, dat hele Messias gebeuren vind ik te gemakkelijk.

Ik ben benieuwd wat voor cijfer je gaat geven!

Dat had ik wel meegekregen, dat van die meerdere dimensies. Het wordt echter helemaal niet duidelijk waarom Joachim en Freek met elkaar in contact komen. Wat was het nut ervan dat Freek schreef over de werklui? Waarom had die ene pleekunstenaar (om het maar even makkelijk te zeggen) het over Stiller? Enzovoorts.
Of heb ik soms weer eens niet goed op zitten letten?

Toen ik dit las wist ik albsoluut niet wat ik me er bij moest voorstellen.
Nu ik het boek gelezen heb zeg ik, ja inderdaad, leest als een thriller.

Ik heb wel even moeten wennen aan de schrijfwijze van Lampo, maar eenmaal ik enkele pagina's verder was en hieraan gewend, heb ik echt ontzettend genoten van het boek.

Gelukkig zijn die ooit gebundeld in de "Antwerpse Romans". Mooie bundel.
Dat Lampo zijn boek niet religeus bedoeld heeft wil ik wel geloven, maar dat het zo wel overkomt is ook wel logisch. Bijna elk boek wat het "lot" of "noodlot" als thema heeft wordt een religeuse motivatie toebedeeld (denk bijv. aan Bidden wij voor Owen Meany van Irving). Begrijpelijk omdat het "lot" de tegenpool is van religeuse voorbeschikking. Dat Lampo heeft beweerd dat hij de religeuse component nooit zo heeft gezien tijdens het schrijven of bedenken is logisch, maar natuurlijk flauwekul. Maar vanuit het uitgangspunt van het magisch realisme kan hij niet anders beweren. Het geheel der gebeurtenissen valt niet te verklaren (de magie) en is dus strijdig met welke religie dan ook waarin alles altijd een reden heeft.
Dat het einde voor sommige lezers tegenvalt of een anti-climax is begrijp ik niet. Ik zou niet weten hoe het boek anders zou moeten aflopen. Maar ja, het is dan ook geen thriller

Ik heb mijn stem voor Joachim Stiller eens wat opgekrikt. Fabelachtige roman. Ik verheug me erop in de toekomst meer boeken van Lampo te lezen.

De finale van dit boek was overigens magnefiek! Zoals Divart eigenlijk al een beetje aangaf: niet zeuren dus.

Wat ben ik mezelf dankbaar voor die avontuurlijke bui dankzij dewelke ik, rondsnuffelend op zolder, dit boek terugvond in een grote boekenkast van mijn moeder vol thrillers (die ik nooit gelezen heb en nimmer lezen zal, tenzij alle andere boeken tot as vergaan door spontane zelfontbranding, en dan nog).

Heerlijke schrijfstijl! Ietwat verouderd en soms moeilijk te doorploegen, maar dat maakt het des te prettiger om een woord als teenagers te zien opduiken tussen de vele dochs en ofschoons. Ik zou lyrisch kunnen doen over de manier waarop Lampo personages en acties beschrijft, doch dat bespaar ik mijn medemens liever. Onthoud gewoon dat het toch wel echt heel goed geschreven is.

Ik ben niet eentje die gemakkelijk te vinden is voor mystiek en door het onverwachte einde zat ik er aanvankelijk maar gefrustreerd bij. Het verhaal wordt zodanig sterk opgebouwd naar dat eindpunt toe en in een opwelling zou ik het boek een slecht cijfer gegeven kunnen hebben, maar uiteindelijk zou ik het niet anders willen. (En die schrijfstijl! Voor degenen die het nog niet doorhadden.)

Me dunkt, stilistisch gezien een te bewonderen boek en een aanrader voor eenieder die de Nederlandstalige literatuur verkent.

Mij vergaat het andersom dan voorgaande posters. Las het boek 25 jaar geleden en op herinnering 4,5* gegeven, maar bij herlezing (zit er middenin) voel ik lichte irritatie bij de schrijfstijl. Lampo observeert prachtig, met name de beschrijvingen van Antwerpen zijn mooi, maar de dwingende behoefte aan een geslaagde volzin en zijn grote liefde voor komma's maakt het minder leesbaar dan ik me herinner. Of ik ben veranderd natuurlijk

4,5 --> 4*

Mijn favoriete boek allertijden. Een vreselijk spannend boek met enorme spanningsbogen doorgaans... je blijft je maar afvragen wie is nou die Joachim Stiller? Het feit dat je daar nooit achter zult komen is juist het mooie van het hele boek.

En dan de schrijfstijl; mooie volle, uitgebreide zinnen en vaak voor deze tijd ouderwetse formuleringen. Dat vind ik alleen maar leuk aan boeken. Het is ook daarom dat ik liever oudere boeken lees.

Ik zou nog meer erover kunnen zeggen, maar dat hebben anderen al heel mooi vóór mij gedaan. Het is alleen echt een aanrader als je m nog niet hebt gelezen.

Ook ik heb het boek net weer eens herlezen en kan me er wel iets bij voorstellen. Sommige passages zijn te lang. Met name als er gezocht wordt naar een wetenschappelijke verklaring voor de gebeurtenissen.
Maar dat weegt niet op tegen al het positieve van dit boekje. De beschrijving van het het Antwerpen uit de jaren '50 is prachtig. Het verhaal is boeiend en mysterieus. En van de sfeer en de toon kan ik eigenlijk geen genoeg krijgen. Melancholisch maar toch optimistisch.

‘De Komst van Joachim Stiller’ is een meer dan een verhaal over een mysterieuze man. Het is een boek dat compleet ondergedompeld is in het het Antwerpen van de jaren ’50. De fans van deze stad zullen dit boek zeker kunnen smaken. Ik behoor niet tot de categorie, maar ik kreeg toch direct zin om de trein te nemen en de hele nacht door de diverse straten te kuieren, alle groezelige kroegen afschuimend.

Bijna elk hoofdstuk van het boek wordt vooraf gegaan door een zorgvuldige en gedetailleerde omschrijving van de omgeving. Meestal is dat geen probleem, maar soms krijg ik de indruk dat Lampo dit patroon vooraf had ingesteld, en er niet van wou afwijken. Daarom voelt het - vooral na een beklijvend einde van een vorig hoofdstuk - nogal ‘onnatuurlijk’ aan om er de snelheid uit te halen door een hele beschrijving te geven van de omgevingsfactoren in het volgende hoofdstuk. Het leest gewoon niet vlot op die manier.

Dat alles gebeurt met een heel statig woordgebruik, dat waarschijnlijk wel typerend is aan die tijd. Ik zou hieronder verschillende stukjes tekst kunnen neerpennen die om van te smullen zijn! Ik geef er eentje mee, over openbare urinoirs:
“Talrijke voorbijgangers had ik reeds dit oord van inkeer zien betreden om het plengoffer aan de beperktheid van onze menselijke staat te brengen.”(hoofdstuk 6)

Inhoudelijk vind ik Joachim Stiller net iets te vaag om er diepgaande conclusies uit te trekken. Naar mijn gevoel mochten er net iets meer aanwijzingen naar de man in het boek voorkomen. Vaak duurt het vele pagina’s voor hij weer iets van zich laat horen, waardoor de aandacht intussen verschoven is naar kleinigheden.
En een deel van die kleinigheden zijn totaal overbodig. Het hele liefdesverhaal tussen Freek en Simone boeit echt niet. Ook het hoofdstukje over het circus kan ik niet helemaal in het plaatje passen.
Wanneer men dit alles zou schrappen zou het boek al snel een pagina of 40 korter worden, en zou de focus nog meer op Joachim Stiller liggen.

Er worden wel een aantal - al dan niet bestaande - denkpistes aangereikt. Er wordt verwezen naar Jung (betekenisvol synchronisme) en Ouspensky (“A New Model of the Universe”), en er wordt ook volop gebrainstormd. Maar er blijft - door het abrupte einde - niet veel meer van overeind.
Ik vind het enerzijds wel passend om een mysterieus persoon op die manier aan zijn eind te laten komen, anderzijds wordt het verhaal er een beetje door onthoofd.


Desalniettemin een deftige score voor een boek dat ik graag verfilmd zou willen zien, met "Ik wil deze nacht door de straten verdwalen" in het achterhoofd.
3,5

Inmiddels is in Amerika de Engelse vertaling onder de titel 'The Coming of Joachim Stiller' verschenen bij Valancourt Books.
The Coming of Joachim Stiller (1960) - Valancourt Books - valancourtbooks.com

Deze roman is het beste voorbeeld van magisch realisme in de Vlaamse literatuur. Protagonist en verteller Freek Groenevelt heeft hetzelfde beroep en dezelfde leeftijd als zijn bedenker Hubert Lampo. Geconfronteerd met een mysterie zoekt hij een aantal experts op die hem helpen vanuit hun vakgebied. Nogal wat personages zijn bezig met literatuur of kunst, maar er is een tegenstelling tussen oude en nieuwe opvattingen. Groenevelt wordt op z’n zevenendertigste reeds als achterhaald beschouwd door een stel nieuwlichters.

De Antwerpse locaties kun je bezoeken als literair toerist. Het verleden ademt in de beschrijvingen door. Er is aandacht voor architectuur uit de Gotiek en de Renaissance, en Groenevelt stelt zich voor dat Bruegel dezelfde kathedraaltoren gezien heeft. Hij heeft een traumatische herinnering aan een bombardement op een tram tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Hij krijgt contact met het verleden als met de uitdijende rimpels op een oceaan. Joachim Stiller lijkt buiten tijd en ruimte te staan. Op zoek naar een verklaring worden wetenschap, occultisme en religie erbij gehaald. Een andere mogelijkheid is de magische gebeurtenissen uit te leggen als dromen en hallucinaties ten gevolge van posttraumatische stress en overmatig alcoholgebruik, maar dat blijft onbevredigend.

Lampo gebruikt sierlijke volzinnen die je kunt ontleden tot in het zevende vlak. Hij heeft een rijke woordenschat met hier en daar een archaïsme (ofschoon, loochenen, mare). Vermoedelijk moest hij van z’n Nederlandse uitgever het woord schepen vervangen door wethouder. Een hecatombe is een offer van honderd dieren, maar Lampo gebruikt het voor het bloedbad na het bombardement. Er zitten verwijzingen in naar Shakespeare, Molière en Griekse mythologie, maar zonder dat dat al te intellectualistisch overkomt. De infiltratie van bovennatuurlijke voorvallen in een alledaagse context levert een spannend mysterie op dat ruimte laat voor verschillende interpretaties.

Dit boek bleek een fijn tussendoortje met een mooie mysterieuze sfeer. Het eikenhouten taalgebruik van Lampo doet verder denken aan Simon Vestdijk. Het werkt sfeerverhogend! Zeker als de onverklaarbare gebeurtenissen dreigender van karakter worden. Het onbestemde einde kon ik ook wel waarderen. Echt een emotionele impact had het boek echter niet, waardoor mijn hogere voldoendes aan deze roman voorbij gaan. Het verhaal voldeed echter feilloos als onderhoudend vermaak gedurende wat treinreizen.

Uit 'Pulp Fiction': "Oak's nice."