Also Sprach Zarathustra: Ein Buch für Alle und Keinen - Friedrich Nietzsche (1885)

Ik raakte eigenlijk gefascineerd door Nietzsche door twee boeken over hem. When Nietsche wept van Yalom en Nietzsche als opvoeder van Jan Keij, waarbij When Nietzsche wept vooral een fictief verhaal is en Nietzsche als opvoeder wat meer ingaat op de filosoof. Dus besloot ik me eens te wagen aan werk van Nietzsche zelf en dit leek me dan het meest geschikte boek. Maar om eerlijk te zijn vind ik het best pittig. Tot mijn frustratie vind ik boeken over filosofen (Nietzsche, Kierkegaard, Schopenhauer, Montaigne, Sartre) altijd erg interessant maar als ik de filosofen zelf ga lezen vind ik het een stuk moeilijker. Ik ben ook maar een eenvoudige HAVO scholier geweest maar soms voel ik me gewoon een beetje dom. De romans van bijv Dostojevski spreken me dan wel weer erg aan en Nietzsche en Dostojevski worden zo nu en dan in een adem genoemd dus wil ik me toch wat meer aan Nietzsche wagen. Aldus Sprak Zarathoestra is stilistisch best goed en sommige aforismen vond ik erg goed/pakkend maar ik heb toch het gevoel dat ik het grote idee of gedachtegoed niet helemaal mee krijg. Ligt dat aan mij of aan Nietzsche, ik weet het niet. Ik heb ook nooit een filosofieles gehad maar ben de filosofen op eigen iniatief gaan lezen. Ik geef het in ieder geval niet op en zal me over een tijdje aan een herlezing wagen.

Soms neem je bepaalde beslissingen op basis van een intuïtie geleid door toevalligheden die zich op dat moment aandienen. Mijn achting voor Nietzsche is door dit werk naar de hoogste rang gestegen. In het verleden stoorde ik me mateloos aan die "filosoof met de hamer" die louter afbreekt, niets lijkt op te bouwen, en voornamelijk populair is als anti-metafysicus die een hele traditie op de schop lijkt te gooien uit grootheidswaanzin. Die ene passage uit De Vrolijke Wetenschap waar de dolle mens de dood van God toeschreeuwt was dan wel weer bijzonder geniaal geschreven. Ooit zou ik dan toch tot dit werk komen. Uit mijn kleine collectie boeken besloot ik dan om uiteindelijk Aldus Sprak Zarathoestra uit de kast te halen maar waarom uitgerekend nu blijft een mysterie, ik vraag me nog altijd af wat me daartoe dreef. Later lijkt het dan alsof je zelfs weloverwogen geen betere keuze kon gemaakt hebben

Hoe dit boek is? Apart - Het loont de moeite om de hele discussie die hier reeds gevoerd is te lezen - Een vrij paradoxale leeservaring: soms ergerde ik me dood aan sommige verouderde spreuken, het zoveelste uitroepteken, het veelvuldig beginnen van zinnen met dezelfde woordconstructie of de zoveelste onduidelijke dubbelzinnigheid die voor de ontelbaarste keer, ofwel hetzelfde, ofwel iets anders lijkt uit te drukken. Nooit had ik echter enig gevoel van ressentiment, maar louter bewondering. Soms drijf je de spot met dit boek, maar dan enkel uit waardering. Het kwartje viel niet meteen, maar eens het viel was het hopeloos verloren in een onmetelijke diepte.

"Zarathoestra's voorrede"
- Als je delen apart kon beoordelen hoort Zóiets thuis in die denkbeeldige 6 sterren-categorie! Maar goed, waarschijnlijk zou Nietzsche vinden dat ik hem daar onvoldoend eer mee aandoe. 7 dan maar? Ach nee, dat is een heilig getal dus 8 misschien? Dan lijkt het alweer alsof je ergens halverwege gestopt bent en je niet een volle score toekent, dus maak ik dan toch liever meteen de sprong naar Tien.


Mijn interpretatie van dit werk houd ik dan voorlopig het liefst vrij open en bewust oppervlakkig: door de krachtige en archaïsche schrijfstijl in combinatie met de profetische figuur Zarathustra lezen we een soort 'geloofsboekachtige ontwikkelingsroman' (?) waarbij het voornamelijk draait om poëtisch geschreven filosofische redevoeringen. Ik ga ervan uit dat Nietzsche dit voor een groot deel zijn hoofdwerk vond vanwege de stijl: een soort doorsnede tussen poëzie, filosofie en roman. Juist deze stijl laat toe dat je dit werk op verscheidene manieren kan interpreteren, al is daarmee zeker niet elke interpretatie geoorloofd. Een boek voor allen, want ieder zal er door die open stijl wel iets uit kunnen halen; hetzij voor zichzelf, hetzij als algemene boodschap. Maar tegelijkertijd ook een boek voor niemand, waarbij ik er vanuit ga dat enkel Nietzsche écht begreep wat hij bedoelde.

Eigenlijk zou ik niets uit dit boeken willen quoten, maar het volgende deel vind ik dan erg doorslaggevend wat betreft mijn interpretatie en "het doel" van dit werk:Dit boek is een soort doolhof met meerdere ingangen en uitgangen.

Helpt het als je Nietzsche een beetje kent uit andere lectuur? Indien het je doelstelling is om te achterhalen wat Nietzsche bedoelde natuurlijk wel. Belangrijker echter is de vraag of je hier voor jezelf iets mee kan aanvangen. Zelf luister ik heel graag vioolstukken omdat ik het een zeer mooi klinkend instrument vind, verder hoef ik echter bij elke compositie niet te weten wat de context was waarin ze geschreven werd, wat de componist hiermee bedoelde of zelf viool te kunnen spelen. Dat paradoxale, aforistische, metaforische, magisch (profetisch) realisme heeft iets, aan ieder om voor zichzelf uit te maken wat dat is natuurlijk. Zolang je het maar niet interpreteert zoals veel triestige zielen dat deden en nog altijd doen vanuit een nationalistische en politieke invalshoek zit het goed, anders behoor je wel degelijk tot die overtolligen die er genadeloos van langs krijgen in dit boek.

Dat Nietzsche dit het grootste vond dat ooit op aarde is verschenen, daar knijp ik graag een oogje bij dicht

Zo, dan verlaat ik u mijn oneindige, zoete bron, de laatste slok heeft het verlangen naar meer gewekt. Weg naar die woestijn en dat gebergte zal ik mij opnieuw begeven, waar ik zal genieten van de vruchten der bomen gevoed door uw ondergrondse loop. Teneinde op gepaste tijde van tijd tot tijd terug bij u te keren. Dat kwartje dat viel en verloren raakte, moge het daar blijven en dat het oneindig blijft vallen! Om nimmer teruggevonden te worden en de eeuwige vergetelheid moge haar noodlot worden. Waarlijk meer heb ik gewonnen door haar te kwijt te spelen!
- Aldus sprak Dardan.

Vergeeft u mij dit laatste hersenspinsel, het mag af en toe wat luchtiger hoop ik.

Het boek nog eens uit de kast gepakt.

Dit nou werkelijk het boek te noemen.

Het boek dat dingen doet.

Gelijk begint als vanouds die vertrouwde sprankeling in mij te vlammen en voel ik mij meer mannelijk.

‘Also Sprach Zarathustra’: liefdesverklaring aan de vrije, vrolijke mens - NRC €

Omdat de Übermensch het belangrijkste begrip van dit boek is en daar nogal wat onduidelijkheid over lijkt te bestaan als ik door de reacties scroll geef ik een poging tot korte uitleg. Het concept is Nietzsche’s antwoord op de twee belangrijkste begrippen van de moderniteit: vrijheid en evolutie die verbonden zijn met het project van de Verlichting (het geloof in de rede en de vooruitgang).

De grote kwestie van de moderne filosofie betreft de vrijheid: als alles gedetermineerd is volgens natuurwetten, zoals de ‘mechanisering van het wereldbeeld’ ons voorhoudt, waar blijft dan onze vrijheid (en in het verlengde daarvan de moraal en de religie)? Kant leerde een vrijheid als ‘zelfwetgeving’ (autonomie) die berust op de rede die ons de morele wet geeft waarmee we ‘bovennatuurlijk’ (metafysisch) kunnen ingrijpen in de natuurlijke causaliteit. Nietzsche wees dat af: er is slechts natuur en determinatie waarbij de moraal niet alleen een leugen – net als bij Kierkegaard kan het handelen op grond van zo’n universele, onpersoonlijke wet nooit ‘authentiek’ zijn – maar ook decadent dus de soort verzwakkend is omdat het een instrument van de zwakkere is om de sterkere (het recht van de sterkste) te overwinnen. De moderne staat geeft haar burgers vrijheden maar die kunnen daar niets mee, want de kudde conformeert zich slechts aan de moraal en andere eigentijdse dwalingen: vrijheid is iets wat je alleen maar kunt verwerven uit kracht en strijd. Vrijheid is een moedig, Dionysisch ja-zeggen tegen het leven en zijn tragiek (realisme) in plaats van een nihilistisch ontkennen of willen verbeteren ervan (idealisme) door middel van bv. de moraal – en daarmee verantwoordelijkheid, schuld en straf – waarmee je je instincten moet onderdrukken (het tegen je instincten moeten gaan omdat die ontaard zijn omdat je zwak en ziek bent is decadentie en bv. het christendom is zo’n ziekmakend gif). Vrijheid berust op kracht (wat Machiavelli ‘vrirtus’ noemde) waarmee we onszelf en onze omgeving kunnen overwinnen en scheppen: de vrije mens stelt zelf de wet.

Tegen de sociaal-darwinisten meent Nietzsche dat de sterksten niet winnen, want de zwakken zijn met meer en zijn slimmer (zij bedenken uit rancune bv. de moraal). De mensheid wordt dus steeds zwakker en wekelijker (christelijker). Maar zoals Nietzsche niet gelooft in een gegeven vrijheid of eenheid van het ‘ik’ (ziel) maar alleen de sterke mens zich vrij en één kan maken, gelooft hij ook niet in het individu als atoom: elk mens vertegenwoordigt de neer- of opgaande lijn van het leven. Zo vertegenwoordigt de sterke, vrije mens de opstijgende lijn van de mens en juist omdat hij zichzelf kan overwinnen en met zijn hardheid de neergaande lijn kan ombuigen kan hij zo de mens naar de Übermensch leiden. Net als de ‘dood van God’ is ‘Übermensch’ een term uit de christelijke theologie en staan beide voor Jezus die stierf aan het kruis en die goddelijk was. Juist uit vrijheid en kracht speelt Nietzsche daarmee: nu we God hebben vermoord en we doelloos alle kanten op vliegen, moeten we zelf goden worden om zelf onze eigen autoriteit te worden.