De Druivenplukkers - A. den Doolaard (1931)

Het heeft even geduurd, eRCee, maar nu kwam A. dan toch aan de beurt, zoals beloofd!

Ofschoon het inderdaad, zoals het plot vermeldt, gebaseerd is op A.'s eigen ervaringen als zwerver en druivenplukker (zie voor meer achtergrondinformatie De druivenplukkers | A. den Doolaard - adendoolaard.nl), is het boek gefictionaliseerd, en is moeilijk te achterhalen wie bijvoorbeeld A. zou kunnen voorstellen. Is het de Oost-Europese Vladja (niet gek bedacht, gezien A.'s grote liefde voor Joegoslavië en omstreken), of André met het woeste oog? Ik denk dat beide hoofdpersonen wat kenmerken en opvattingen van de schrijver delen. Zo lijkt Vladja simpel en goedmoedig in zijn gedachten, wat me precies de dingen lijken die A. zo fijn scheen te vinden aan "des zwervers bestaan". André aan de andere kant lijkt het zichzelf ontzettend moeilijk te maken met interne conflicten: hij kan maar niet lijken te ontkomen aan de taken die hij zichzelf oplegt, en die hem meerdere malen in de gevangenis dreigen te doen belanden. Hij vertoont in ieder geval één sterke gelijkenis met de schrijver, waardoor ik wel moet constateren dat bepaalde meningen die André erop nahoudt overeen zouden moeten komen: het vermoorden van de minnaar van zijn echtgenote. Als je dit weet, maakt het het lezen van Andrés woorden in deze roman een stuk omineuzer, wetende wie het zegt en wie het schrijft.

Bepaalde zaken waaraan belang wordt gehecht in het boek houden het verdedigen van eer in: of het nu familie-eer, "'s lands (van herkomst) eer", eer van oorlogsdaden (helden- of mis-) &c. is. Deze vormen van eer worden niet onderbouwd of gemotiveerd, en komen nogal archaïsch over. Nu zijn er meerdere zaken die oud overkomen, maar het (al dan niet vrijwillig gekozen) zwerversbestaan en de perikelen van seizoensarbeiders en (al dan niet) economische migranten vinden nog steeds plaats. De plaats en de personen kunnen dan wel anders zijn, maar je vult andere woorden in en veel gebeurtenissen en wijsheden staan nog steeds overeind. Ik kon me bij deze zaken dus ook heel wat voorstellen. Bij de voornoemde zaken van eergevoel en bijbehorende motivaties voor acties kon ik me wat minder voorstellen, en dacht ik dus vaker: "Och jongen, wat ga je nu toch doen?" (Ja, het waren steeds jongens die dergelijke stommiteiten gingen ondernemen.) Ik leef dan op zulke momenten minder met die personen mee, helaas. Andere zaken, zoals de jonge Vladja die meermalen hopeloos verliefd werd, waarbij zijn hulpeloze acties niet altijd het gewenste effect leken te hebben, waren juist heel erg herkenbaar. Tja, hopeloze liefde is uiteraard iets van alle tijden.

Dan de natuur. Het is overduidelijk dat de schrijver een grote liefde kent voor de omgeving van de zwerver (of misschien wel gewoon de bohémien), en dat is de natuur. Het romantiseren, soms zelfs verheerlijken van het zwerversbestaan van haast honderd jaar geleden kan gemakkelijk vertaald worden naar het nu (het "één zijn met de natuur"), en niet altijd heeft dat het beoogde effect bij mij (ik zie dan vaak een cartoon voor me, ik weet niet meer van wie, met een man die op een uitgestorven plek, verbaasd of gepikeerd, de woorden uitstoot: "is dít nu de vrije natuur?"), maar in dit boek was het goed uitgewerkt! Gecombineerd met des auteurs liefde voor woorden zorgt dit dan ook voor mooie beschrijvingen van de natuur, die niet uitgeweid werden, maar krachtig neergezet, en mooi egaal verdeeld werden over de rest van het verhaal. De schrijver wist dan ook, uit eigen ervaring, goed waar hij over sprak: zijn haast als zwerver professionele, eigen impressies van de natuur. Ik denk dat vooral het niet langdradige, maar goed samengevatte plaatsen in kernachtige zinnen wist te bereiken, dat ik me goed wist voor te stellen, wat de schrijver bedoelde; en dat was waarschijnlijk ook, wat hij poogde te bereiken bij de lezer. Middels sterke, heldere en simpele metaforen leek ik meteen te weten wat hij bedoelde. Normaal kan ik me weinig voorstellen bij een beschrijving van een omgeving of de natuur, maar hier lukte het de schrijver dus goed om me mee te nemen. Wellicht kan meegespeeld en geholpen hebben dat ik vaak op vakantie ben geweest in het gebied van Frankrijk waar A. over schrijft (sommige plaatsnamen herkende ik zelfs, waar ik op de camping heb gestaan), en ook vaak de natuur ben ingetrokken. (Over of "ben ingetrokken" als actieve of passieve handeling gelezen dient te worden, ben ik nog niet uit.) Zo kon ik me goed voorstellingen bij het geschrevene maken, en waande me soms genoeg ter plaatse om bijvoorbeeld de hitte van de Franse zomerzon te denken te voelen.

Er zitten verschillende verhaallijnen in dit boek, die op een mooie en verrassende manier bijeenkomen op een krachtig, doch ietwat onverwacht en daardoor wellicht toch wat abrupt einde. Niet iedere verhaallijn wist me echter altijd evenveel te boeien; misschien omdat de problemen van sommige, adellijke mensen meer met eergevoel dan met "aardsere" problematiek, zoals anderen, als de druivenplukkers, die hadden, te maken hadden. Dan komen de kwellingen van de eersten minder goed over dan die van de laatsten, als waren het onversneden eerstewereldproblemen tegenover derdewereldproblematiek. Dit kan ook opzettelijk zo geschreven zijn, met een dosis niet goed waar te nemen ironie, want het lijkt toch soms expres te schuren; maar je lijkt toch iets van empathie voor iedereen te moeten voelen, en dat voelde ik toch niet altijd. De onderliggende verhalen voor deze problemen an sich waren daarnaast ook niet van iedereen even interessant, dus bepaalde hoofdstukken heb ik onbewust (uit interesse, niet om ervan af te zijn) sneller gelezen dan andere.

Alles bijeen was het dus erg interessant om deze roman te ervaren! Den Doolaard heeft een eigen stijl (al is dit dus het eerste werk dat ik van hem lees), en die is vaak recht-door-zee! Geen zon die aan het einde van de beschrijving al onder is gegaan, zoals van Couperus nogal eens wordt gezegd (ik weet helaas niet door wie), en dat is ook wel eens fijn (al wil ik geen onvertogen woord over Couperus schrijven), en in dit geval ook zeer geslaagd!
Ik ga graag verder met de omnibus die ik van hem heb, en waar dit het eerste deel van is, dus de andere twee delen, Oriënt Express - A. den Doolaard (1934) en De Bruiloft der Zeven Zigeuners - A. den Doolaard (1939), zullen vlug volgen, alsmede de reacties/recensies op de desebetreffende pagina's!

Mooi! Ik ben van het najaar nog op het A. den Doolaard-paadje geweest in Hoenderloo, waar tevens een huisje staat waar hij verbleef/schreef. Nu moet ik ook eigenlijk nog eens een boek van hem ter hand nemen want de laatste keer is denk wel 20 jaar geleden.

WildeOscar schreef:Ik ga graag verder met de omnibus die ik van hem heb, en waar dit het eerste deel van is, dus de andere twee delen, Oriënt Express - A. den Doolaard (1934) en De Bruiloft der Zeven Zigeuners - A. den Doolaard (1939), zullen vlug volgen, alsmede de reacties/recensies op de desebetreffende pagina's!

Ik heb dezelfde omnibus in 2006 op de boekenmarkt in Dordrecht gekocht en er onlangs pas in begonnen. Een commetaar volgt nog mettertijd.

Het ontbreekt hier aan een verhaal. Er gebeurt niet bijster veel. De personages vind ik ook niet boeiend. Gauw door naar het tweede boek in de omnibus, Oriënt Express.