Sembazuru - Yasunari Kawabata (1952)

De heersende mening wil dat Japanse kunst subtiel is. Recensenten gebruiken woorden als 'verfijning' en 'miniatuur'. Mijn ervaring met Japanse films en boeken is omgekeerd. Heel vaak is het sentimenteel en zwart-wit, schreeuwerig soms. Hoewel ik de Japanse filmkunst vaak best kan waarderen.

Duizend kraanvogels van Kawabata valt ook in de categorie van zwart-wit en sentimenteel. Het boek kent een potsierlijke intrige, handelend over een handvol vrouwen die allemaal eerst op een vader azen en daarna op diens zoon. Het theeservies fungeert als symbool voor bepaalde karakters, wat letterlijk voor de lezer wordt uitgespeld. De duizend kraanvogels staan voor zuiverheid, de schrijver gebruikt dit telkens als een rode lap om te signaleren hoe een bepaald vrouwspersoon gezien moet worden.

De tekening van het drama en de personages voelt als een Griekse mythe, niet als een roman. Maar voor een mytheverhaal duurt het weer veel te lang. De reden dat toch woorden als 'verfijning' en 'miniatuur' vallen, komt waarschijnlijk door het aanbrengen van regeleindes na praktisch elke zin. Dit lijkt een soort van poëtisch qua bladspiegel maar wat er geschreven staat blijft even banaal.

Nu is het argument wat je tegen mijn betoog in kan brengen natuurlijk dat ik de cultuur niet goed begrijp. Toegegeven, dit is waar. Ik zie het echter niet zitten om Japanner te worden in de hoop dit boek dan meer te kunnen waarderen. Ieder oordele daarom voor zich over onderstaande passages:

Dankbaarheid voor de liefde die hij van mevrouw Ota ondervonden had, mengde zich met zijn schuldgevoelens jegens haar en scheen ze te verzachten.
Werd mevrouw Ota door schuld achtervolgd en was ze gestorven omdat het voor haar onmogelijk was eraan te ontsnappen? Of was het de liefde die niet afliet en die ze niet had kunnen onderdrukken?
Werd ze door liefde of door schuld gedood? Met die vraag had Kikuji een week lang rondgelopen.

en

'Gelukkig maar.'
'Vindt u dat werkelijk?'
Het gesprek friste Kikuji op. Het leek of hij vanbinnen werd schoongewassen. Kon men ook door de telefoon dat gevoel krijgen?
'Die Shino-waterpot. Iedere keer als ik hem bekijk verlang ik er naar om u terug te zien.'

Wie bij dit simplisme niet de neiging krijgt om een theeservies aan diggelen te smijten, die moet Kawabata vooral een kans geven.

Ha, ik ben erg zuinig op mijn denkbeeldige theeservies

Maar dit is duidelijk de verkeerde Japanse schrijver voor jou. Probeer Tanizaki of Soseki eens...

Ik heb nog maar 9 Japanse boeken gelezen zie ik (en 57 Japanse films gezien, waarvan ik er een paar op 4,5* heb staan). Er mag dus wel wat meer bij. Bedankt voor de tips maar als ik de plotomschrijvingen zo bekijk loop ik er nog niet direct warm voor.

Ik herken het trouwens wel wat je schrijft. Ook vaak zo'n belegen anti-establishment thema vol incest en/of tentakelseks.

Ik kan je nog een hele rits fijne Japanse films aanraden. Zowel zwart-wit als kleur. De beste Japanse film komt overigens dan weer van een Taiwanees maar goed.

Nou, dat hoeft niet want het is momenteel zo dat ik aan films kijk wat er voorhanden is. Maar nu we toch off-topic zijn: hoeveel Japanse films heb je op de teller?

135, 195 als ik ook co-productie meetel. Ik ben nog geen Onderhond in ieder geval.

En 16 Japanse boeken.

Japanse tradities als de theeceremonie spelen een grote rol in dit subtiel geweven verhaal. Kawabata betreurde de teloorgang van de oude cultuur. Het borduurwerk met duizend kraanvogels symboliseert een lang leven, want volgens een zegswijze worden deze duizend jaar oud. Een geërfd stuk keramiek met een lippenstiftvlek is een ander symbolisch element. Liefde, dood en de echo's van de vorige generatie zijn centrale thema's. Omgangsvormen zijn vaak overdreven formeel en beleefd, bijvoorbeeld wanneer iemand zich uitgebreid komt verontschuldigen terwijl die eigenlijk niks verkeerd gedaan heeft. Spectaculair wordt het nergens, maar wel geraffineerd.