Oliver Twist - Charles Dickens (1838)

Typisch Dickens: langdradig drama dat er wel heel dick bovenop ligt. Uitermate moraliserend. Zwart-wit.
Ook typisch Dickens: humorvolle beschrijvingen, varierend van lichte ironie tot bijtende spot. Scherpe maatschappijkritiek. Eén brok emotie.
eRCee's Salomonsoordeel: 3*.

Een klassieker en bij herlezing volkomen terecht. Een prachtige Dickensiaanse beschrijving van het Engeland uit de 19e eeuw en het verhaal blijft, hoewel bekend, toch weer verrassend mooi.

Een klassieker inderdaad, en sfeervol zoals altijd bij Dickens (tenminste, bij de boeken die ik van hem heb gelezen).
Natuurlijk is het allemaal wat sentimenteel en karikaturaal af en toe, maar dat maakt het voor mij niet minder een meeslepend en mooi boek. Vond het af en toe vrij ontroerend allemaal.

Oliver Twist kende ik altijd alleen als de hoofdpersonage uit die tekenfilmserie uit mijn jeugd. Een hond die allerlei avonturen beleefd in een stad, die achteraf dus Londen blijkt te zijn. In die tekenfilm zijn alle personages dieren, en wordt het verhaal maar heel losjes gevolgd. De naam Charles Dickens had ik weleens gehoord, maar ik besefte pas heel laat dat het Oliver Twist een boek was, geschreven door Dickens, dat niet over een hond ging, en ook niet voor kinderen was, maar juist heel serieus.

Hier in een klein winkeltje verkochten ze een paar jaar terug een aantal collecties van tien boeken bij elkaar, in een bepaald thema, voor bijna niks, meer dan twintig euro was het zeker niet, wellicht zelfs tien euro. Echt heel weinig. Eén was in het thema russische schrijvers, nog één was tien boeken van Louis Couperus, en een ander was tien boeken van Charles Dicken bij elkaar. Ik heb ze alledrie, en eigenlijk nog veel te weinig van gelezen. Hoe dan ook, zo stuitte ik op Oliver Twist, en die besloot ik dus te gaan lezen. En eigenlijk vanaf de eerste pagina beviel het me tot mijn verbazing meteen ontzettend goed, geweldige schrijfstijl, het lag me helemaal.

Oliver Twist dus, over een wees die ontsnapt uit het weeshuis, naar Londen gaat, en daar precies op een aantal criminelen stuit. Zo beleeft ie van alles in het Londen van de negentiende eeuw, waar een hoop armoede heerst. Dickens heeft een prachtig verhaal geschreven over wat de kleine Oliver allemaal meemaakt, waarbij hij in verschillende milieus en bij allerlei soorten mensen terechtkomt. Charles Dickens weet zelfs in zo'n (grotendeels) triest verhaal toch nog een hoop humor te verwerken, zonder dat het misplaatst is, en dat vind ik knap. Zijn humor ligt me ontzettend, de gevatte opmerkingen als verteller van het verhaal. Dickens is erg scherp in zijn rol als verteller.

Het verhaal zelf wist me wel te raken, en er zaten genoeg interessante wendingen in om het boeiend te houden. Sentimenteel? Mwah, vond ik wel meevallen, het is nou eenmaal een heftig verhaal. Karikaturaal? Ja, een beetje wel, maar dat werkt juist goed in dit boek. Daarbij geeft Dickens een mooi beeld van het Londen, zoals het toen was, met de nodige maatschappijkritiek erin verweven. Ja, het is vrij zwart-wit. Kon me er echter niet aan storen. Mooi boek.

Steeds meer begin ik Dickens te waarderen. Heb sterk het gevoel dat ik ben
'uit'gelezen. Zo af en toe komt er nog eens pareltje voorbij, steeds minder en
minder helaas.

Nee, dan Dickens, wat is die man scherp zeg. En humoristisch, maar ja, dat
valt wel te verwachten van een Engelsman.

Op een gegeven moment komen Oliver Twist en The Artful Dodger (mijn lieve-
lingspersonage) in dat dievenhol terecht, waar Oliver en Fagin hun eerste
ontmoeting hebben.
Vraagt Fagin aan The Artful Dodger: 'Waar komt die jongen vandaan?'
Waarop The Artful Dodger antwoordt: 'Uit Groenland.'

Wat een geniale grap!

Of de volgende, The Artful Dodger (Linke Jackie) is opgepakt wegens zakkenrollerij en zit in
een kooi in de rechtszaal:

'Nu,' antwoordde Linke Jackie, 'hier niet, want in deze tent is geen recht te koop, bovendien
is mijn advocaat vanochtend te ontbijten gevraagd bij de vice-president van het Lagerhuis;
maar op een andere plaats zal ik nog wel een woordje te zeggen hebben en hij ook; en tevens
zullen daar een groot aantal aanzienlijke kennissen van me spreken, zodat de rechters hier
zichzelf nog wel honderd voet onder de grond zullen wensen en betreuren dat ze zich niet
door hun eigen handlangers aan het staartje van hun pruik hebben laten ophangen vóórdat
ze die vanmorgen op me afstuurden om het mij te doen. Ik zal...'

En even later:

'Kalm maar aan! Ik kom al, 'antwoordde Linke Jackie, terwijl hij met zijn handpalmen zijn hoed
opstreek. 'Zeg hoor, (dit tot de rechtbank) het geeft niks al kijken jullie nog zo benauwd, ik zal
met jullie geen pardon hebben, geen spat. Jullie zult er voor bloeden, heertjes. Ik zou niet graag
in je schoenen staan. Al vielen jullie op je knieën om me te smeken, ik zou niet vrij willen.
Vooruit, breng me naar de gevangenis! Pak me mee!'

Toch maar weer even terug naar de rechtszaak van The Artful Dodger.

Een agent had de Dodger in een menigte de zak van een onbekende heer zien
rollen en er een zakdoek uit zien nemen, die hij omdat het maar een oud vod was
er weer doodkalm in terug had gestopt, nadat hij er even zijn neus mee had
gesnoten.

Tot zover de aanklacht, er hangt de Dodger dus een zware straf boven 't hoofd:
levenslang of bengelen.

Wanneer de Dodger op z'n dooie gemak de rechtszaal binnen komt sloffen,
linkerhand in de zak, hoed in de rechter, vóór de gevangenisbewaarder uit,
begint het allemaal pas echt.

Vanaf dat moment laat Dickens werkelijk de kurken knallen en zijn scherpte
rijkelijk vloeien. Het gepeupel dat een hoogst amusant verbaal gevecht aan-
gaat met de gevestigde orde, in de personificatie van een straatschoffie.
En wat geeft Dickens dat kind een stem! Ironisch, spottend, fel, sarcastisch,
uitermate zelfbewust. Hier hebben de pruikekoppen niet van terug, hoogstens
een paar zouteloze waarschuwingen en bevelen. De Dodger blaast ze met
gemak omver.

Zelfs tot in de cel toe blijft de vrije vogel tieren en tieren, en het laatste wat hij
doet, voordat ie van het toneel verdwijnt, is de beambte recht in zijn gezicht
uitlachen.

Petje af hoor.

Ik heb weer genoten van dit boek van Dickens! Hoewel de situatie, evenals in David Copperfield, vaak weer schrijnend was, vind ik de boeken van Dickens wel altijd "warm" en de hoofdpersoon komt me ook direct sympathiek voor. Inderdaad is het soms behoorlijk ontroerend allemaal en er wordt een aardig beeld neergezet van het arme gedeelte van het 19e-eeuwse Londen.

Het begin is wat mij betreft het sterkst: met heerlijk sarcasme (startpunt van de typisch Engelse humor?) zet Dickens het weeshuisbeleid en de ambtenaren, zoals Mr. Bumble, neer.

Het verdere verloop van het verhaal kent weinig grijstinten, maar dat is ook wel wat je verwacht als je Dickens gaat lezen. Het heeft ook een zekere charme.

Ook leuk vond ik om alle echt bestaande locaties te lezen. Ik kan me zo voorstellen dat er legio wandelroutes met dit boek als thema bestaan in Londen.

Eerste deel was inderdaad beter maar daarna moest ik me doorheen het boek worstelen om erdoor te komen. Ik kan het moeilijk omschrijven maar de schrijfstijl van Dickens is helemaal mijn ding niet. De dialogen en de zinnen nemen te veel kronkels. Matig boek. 3*

Veel mensen denken dat ze Oliver Twist kennen, maar de vele adaptaties zijn slechts een afkooksel van dit originele meesterwerk. De eerste hoofdstukken sluiten aan bij de traditie van de schelmroman, waarin iemand arm geboren wordt en opgroeit met een opeenvolging van jobs, incidenten en ontmoetingen. Oliver zelf is de vleesgeworden onschuld, maar het lot slingert hem heen en weer tussen contrasterende sociale milieus. In het werkhuis krijgt hij gruel voorgeschoteld, een soort havermoutpap. Bij meneer Brownlow - het paradijs op aarde - krijgt hij broth of bouillon. Enkele van de smerigste plaatsen in en rond het victoriaanse Londen komen erin voor.

Tot de verbeelding spreken de personages met verdorven eigenschappen in verschillende gradaties. Meneer Bumble is een komisch nevenpersonage met kleine kantjes. Als beadle of parochiefunctionaris waant hij zichzelf heel belangrijk, maar later komt hij onder de plak te zitten. Voor vingervlugge zakkenrollers als The Artful Dodger en Charley Bates kun je als lezer sympathie koesteren, net als voor Nancy, die in een slechte omgeving opgegroeid is maar een goed hart heeft. Voor Fagin kun je aanvankelijk een sprankeltje sympathie voelen omdat hij Oliver onderdak biedt en een theaterstukje opvoert, maar dat eindigt wanneer hij Bill Sykes aanzet tot de moord op Nancy. Bill is een echte bruut. Het hoofdstuk net na de moord, waarin hij met z'n geweten worstelt, is meesterlijk geschreven.

Olivers levensstadia worden chronologisch afgehandeld, maar tegelijk is het een soort detectiveverhaal waarin de afkomst van de jongen beetje bij beetje ontsluierd wordt. Elementen daarin zijn een gestolen medaillon, een bekentenis op een sterfbed, een portret met een opvallende gelijkenis en een mysterieuze, ziekelijke halfbroer met de schuilnaam Monks.

Het taalgebruik en de verteltechniek van Dickens zijn pluspunten. De alwetende verteller gebruikt een bloemrijke woordenschat en kabbelende volzinnen. Ironisch is de aankondiging van Fagin als een merry old gentleman. In de directe rede komen verschillende sociolecten voor. De bedienden spreken met een plat accent. The Artful Dodger gebruikt slangtermen als peaching (klikken), trap (politieman), wipes (zakdoeken) en tickers (horloges). Er is een naadloze afwisseling tussen komische en ernstige passages. Onder de schalkse belevenissen gaat een felle aanklacht schuil tegen de New Poor Law van 1834. Kortom, dit boek is veel meer dan die paar scènes en oneliners die tot het collectieve geheugen behoren.