O Ano da Morte de Ricardo Reis - José Saramago (1984)

Inderdaad het meest meanderende boek van Saramago, dat maar heel weinig verhaal biedt voor z'n 400 pagina's. Hoofdpersoon is de dichter-arts Ricardo Reis, een alterego van Fernando Pessoa die bij aanvang van de roman net overleden is. We schrijven de jaren '30 van de twintigste eeuw. Aanvankelijk lijkt Saramago zijn eigen socio-politieke opvattingen uit het boek te houden. Sterker nog, zijn hoofdpersoon is bijna antipathiek in z'n weifelend monarchistische ideeën, maar het is vooral het onvermogen van Ricardo Reis om over het standsverschil met Lydia heen te stappen, het kamermeisje dat zijn geliefde wordt en aan het einde zelfs zijn kind draagt, wat ronduit pijnlijk is. Pas in de laatste 50 pagina's laat Saramago zien waar een dergelijke houding, gepaard aan apathie, toe kan leiden. Heel de verschrikking van de 20e eeuw kondigt zich aan, zei het zijdelings. Het boek is dan ook een waarschuwing voor hen die er gevoelig voor zijn wanneer op de trom van het nationalisme wordt geslagen.

In tegenstelling tot JJ_D vond ik de eerste 100 pagina's niet zo geweldig (binnen het oeuvre van deze geweldige schrijver). Daarna komt het boek op stoom, maar als we over de helft zijn raakt de klad er weer wat in, omdat er simpelweg te weinig ontwikkeling is, waarna Het jaar van de dood van Ricardo Reis in het laatste deel volop ontbolstert. Het proza van Saramago is gelukkig zo bijzonder en zijn psychologisch inzicht zo fijn, dat je ook in de mindere passages veel moois kan vinden. De schrijver die je gaat lezen nadat je een boek van Saramago hebt dichtgeslagen valt dan ook te beklagen, want diens stijl zal bijna automatisch pover lijken. Van mijn kant wederom een ruime 3,5 voor het individuele boek, maar het complete oeuvre van de Portugees prijkt in de allerhoogste regionen van de literatuur (zie ook mijn berichtje op de auteurspagina).