menu

O Ano da Morte de Ricardo Reis - José Saramago (1984)

Alternatieve titel: Het Jaar van de Dood van Ricardo Reis

mijn stem
3,93 (7)
7 stemmen

Portugees
Sociaal

414 pagina's
Eerste druk: Caminho, Lissabon (Portugal)

In december 1935 keert de dichter-arts Ricardo Reis, een van de heteroniemen van de grote Portugese dichter Fernando Pessoa, terug naar Lissabon omdat Pessoa enkele dagen eerder overleden is. Hij neemt zijn intrek in een hotel, waar hij verliefd wordt op het kamermeisje dat dezelfde naam draagt als de aanbeden vrouw uit zijn klassieke oden: Lydia. We volgen hem op zijn dooltochten door de stad, zijn worsteling met de poëzie en met de tijdgeest, die bepaald wordt door de dictatuur van Salazar, de Spaanse Burgeroorlog en Hitler-Duitsland. Het jaar van de dood van Ricardo Reis is een hommage aan Pessoa, maar tegelijkertijd een roman over een tijd waarin een waanzinnig geworden wereld haar eigen ondergang tegemoet raast.

zoeken in:
avatar van JJ_D
4,0
Enkele gedachten bij dit fascinerende en schitterende boek:

Mijn eerste Saramago en meteen erg onder de indruk. Stilistisch was ik voorbereid op een pareltje en dat kreeg ik ook: de lange zinnen lezen als "zuchten" (ik ben wellicht niet de eerste die dit zo omschrijft - het voelt werkelijk zo), als lange gevoelsstromen die juist door het wegvallen van de interpunctie zeer direct tot bij de lezer komen - zonder onoverzichtelijk of onnavolgbaar te worden.

Daarnaast is het zalig hoe Saramago speelt met zijn fictie, door imaginaire dialogen op te voeren (zoals de vermeende vriendschap tussen Marcenda en Lydia), waardoor hij voor de ogen van de lezer in plaats van één talloze universa schept, vol mogelijkheden en relaties die zus, dan weer zo in elkaar steken. Ook hier blijft Saramago echter een transparant literator die nimmer scherpte verliest en altijd zeer efficiënt zijn gedachten ordent. De werkelijkheid wordt troebel, Saramago wijst ons er meermaals op dat zij geen werkelijkheid is, maar toch stelt hij alles in het werk om zijn ficitieve wereld daar het aanschijn van te geven...

De humor maakt het boek bovendien bijzonder genietbaar; de zelfrelativering waarmee José Saramago aan 'Het jaar van de dood van Ricardo Reis' bouwt, maakt het voor de lezer zeer eenvoudig om in het absurde concept mee te stappen. De personages zijn bovendien erg warm en fijn getekend, hoewel de roman (naar analogie met de politieke situatie in Portugal) wranger wordt en met de bladzijde ook killer.

En dan is er natuurlijk nog het verhaal zelf, dat omwille van zijn tragische (en zoals het einde zal uitwijzen ook laffe) protagonist bijzonder hartverscheurend leest. Mijns inziens doen de vele politieke spanningen een beetje af aan de intensiteit en vooral in het tweede deel van de roman had ik graag meer over Reis zelf gelezen dan over Portugal en Spanje, maar Saramago is nu eenmaal een schrijver die zich mateloos interesseert voor dit soort (onderbelichte) delen van de geschiedenis. Dat werkt niet storend voor de lezer, maar de klemtoon komt ergens te liggen waar ik hem (persoonlijk) liever elders had gezien.

Tot slot kan men zeggen dat Saramago met het dankbare uitgangspunt Fernando Pessoa eigenlijk niet zo heel veel doet - behalve uitermate boeiende dialogen opvoeren die immens veel inzicht bieden in het karakter van Reis. Een "twist" of een nieuw inzicht in Pessoa's oeuvre zit er echter niet in, niet dat dit ook moest. Het is maar iets dat ik achteraf bedacht...

Alles bij elkaar is het vooral Saramago's meesterschap die deze roman voor mij zo'n verrassende en aangename ervaring hebben gemaakt, vooral in de eerste tweehonderd bladzijden, wanneer je als lezer de stijl, de personages, de locatie nog aan het aftasten bent.
4,25* (en op basis van dit boek alleen voor mij toch een terechte Nobelprijswinnaar...)

avatar van Pythia
Mooi bericht JJ_D.
Mijn belangstelling is meteen gewekt.

avatar van eRCee
3,5
JJ_D schreef:
(en op basis van dit boek alleen voor mij toch een terechte Nobelprijswinnaar...)

Zeer, zeer zeker. Sterker nog, ik vind Saramago een van de grootste schrijvers van de laatste 25 jaar.

Denk dat de rest van zijn oeuvre, dat een stabiel hoog niveau heeft, je ook zeker zal bevallen. Ik ben zelf nu bezig in Het beleg van Lissabon, en beschouw dat tot nu toe als zijn beste werk.

avatar van dutch2.0
5,0
Fijn dat deze wat aandacht krijgt. Of het de beste Saramago is weet ik niet, maar het is wel mijn favoriet. Wat deze voor mij zo bijzonder maakt is dat de beschouwende (of meditatieve) stijl van Saramago voor de eerste en enige keer samenvalt met een verhaal dat net zo beschouwend (of meditatief) is. Je slentert met Reis en Pessoa door de straten van Lissabon, bestookt door meanderende gedachten die maar doorgaan en doorgaan en doorgaan.

Volgens Saramago (heb ik tenminste ooit gelezen) gaat het boek over kunstenaars die langs de kant blijven staan en zich niet in het maatschappelijk debat wensen te mengen. Volgens Saramago was dat de enige zwakte van Pessoa, die hij verder enorm bewonderde.

avatar van JJ_D
4,0
dutch2.0 schreef:
Volgens Saramago (heb ik tenminste ooit gelezen) gaat het boek over kunstenaars die langs de kant blijven staan en zich niet in het maatschappelijk debat wensen te mengen. Volgens Saramago was dat de enige zwakte van Pessoa, die hij verder enorm bewonderde.


Dat is inderdaad een zeer duidelijk laag in de roman, ja...

avatar van eRCee
3,5
Inderdaad het meest meanderende boek van Saramago, dat maar heel weinig verhaal biedt voor z'n 400 pagina's. Hoofdpersoon is de dichter-arts Ricardo Reis, een alterego van Fernando Pessoa die bij aanvang van de roman net overleden is. We schrijven de jaren '30 van de twintigste eeuw. Aanvankelijk lijkt Saramago zijn eigen socio-politieke opvattingen uit het boek te houden. Sterker nog, zijn hoofdpersoon is bijna antipathiek in z'n weifelend monarchistische ideeën, maar het is vooral het onvermogen van Ricardo Reis om over het standsverschil met Lydia heen te stappen, het kamermeisje dat zijn geliefde wordt en aan het einde zelfs zijn kind draagt, wat ronduit pijnlijk is. Pas in de laatste 50 pagina's laat Saramago zien waar een dergelijke houding, gepaard aan apathie, toe kan leiden. Heel de verschrikking van de 20e eeuw kondigt zich aan, zei het zijdelings. Het boek is dan ook een waarschuwing voor hen die er gevoelig voor zijn wanneer op de trom van het nationalisme wordt geslagen.

In tegenstelling tot JJ_D vond ik de eerste 100 pagina's niet zo geweldig (binnen het oeuvre van deze geweldige schrijver). Daarna komt het boek op stoom, maar als we over de helft zijn raakt de klad er weer wat in, omdat er simpelweg te weinig ontwikkeling is, waarna Het jaar van de dood van Ricardo Reis in het laatste deel volop ontbolstert. Het proza van Saramago is gelukkig zo bijzonder en zijn psychologisch inzicht zo fijn, dat je ook in de mindere passages veel moois kan vinden. De schrijver die je gaat lezen nadat je een boek van Saramago hebt dichtgeslagen valt dan ook te beklagen, want diens stijl zal bijna automatisch pover lijken. Van mijn kant wederom een ruime 3,5 voor het individuele boek, maar het complete oeuvre van de Portugees prijkt in de allerhoogste regionen van de literatuur (zie ook mijn berichtje op de auteurspagina).

Gast
geplaatst: vandaag om 17:25 uur

geplaatst: vandaag om 17:25 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.