The Remains of the Day - Kazuo Ishiguro (1989)

In dit geval vind ik eens de film beter dan het boek. Mede dankzij prachtig innemende vertolkingen van Emma Thompson en vooral Anthony Hopkins.

Heerlijk boek.Ijzersterk verhaal en prachtig Engels.
De Nederlandse vertaling was ook goed en de verfilming voor één keer ook!

Fantastische film. Ik moet het boek ook maar gaan lezen.

Ik vond het een prachtig boek. Mooie schrijfstijl en het personage Stevens is heel erg sterk neergezet.

Prachtig boek. De butler tekent zichzelf al vanaf de eerste regels door het keurige, om niet te zeggen bekakte, Engels dat hij spreekt en dat pas verslapt als hij in de laatste bladzijden beseft dat heel zijn carrière eigenlijk niet was wat hij zich ervan voorstelde.
Het voornaamste kenmerk van de goede butler was volgens hem altijd “dignity”.De vreselijkste zin van het boek vond ik dan ook als hij in het voorlaatste hoofdstuk op de vraag wat “dignity” eigenlijk is, antwoordt: “I suspect it comes down to not removing one's clothing in public”. Is dat domheid, cynisme, wanhoop?

Prachtig boek. Het is geschreven in heel mooi Engels en het verhaal op zich is ook mooi. Op sommige momenten ontroerend, soms zelfs grappig (de wanhopige pogingen om iets terug te kunnen zeggen op opmerkingen van zijn nieuwe baas). In tegenstelling tot wat ik had verwacht was het boek niet verdrietig of deprimerend. Het is gewoon een mooi boek over een man die zijn leven overdenkt. De moeite waard.

Ik denk dat wanneer je die zin vertaalt: "Ik denk dat het inhoudt dat je emoties nooit publiekelijk toont."
Deze zin letterlijk vertalen lijkt me niet juist.

Ik heb nog uitgezocht of 'removing one's clothes' in overdrachtelijke zin iets betekent in de trant van wat jij daar zegt, maar ik heb geen bevestiging van die betekenis kunnen vinden.
Wel is het zo dat de butler, Stevens, in een eerdere passage iets zegt over dat de rol van de butler een performatieve is, te vergelijken met het aantrekken van een kostuum, en dat dat kostuum (om zijn vergelijking aan te houden) alleen uit mag als de butler helemaal alleen is. Het exacte citaat kan ik me niet herinneren, daarvoor is het te lang geleden dat ik het boek las.

Echter, als hij "I suspect..." antwoordt op de vraag die hem gesteld wordt, lijkt het mij dat hij het wel letterlijk, op een cynische manier, bedoelt, aangezien de vraagsteller geen enkel benul heeft van Stevens opvattingen, of die vergelijking, en Stevens net het vertrouwen in al zijn eerdere oordelen kwijt aan het raken is.
Waarschijnlijk de sterkste regel uit het hele boek, in elk geval de meest bijtende, en dan met name vanwege de callback.

Panta Rei geeft dus geen vertaling maar een interpretatie en waarom zou je de zin niet letterlijk kunnen of mogen vertalen? Tot in de vijftiger jaren van de vorige eeuw was je, zeker in het Verenigd Koninkrijk, geen "heer" wanneer je in het publiek zelfs maar je colbertje uittrok en je dus dan in hemdsmouwen vertoonde, laat staan dat je die dan nog eens opstroopte. Dat deden immers alleen arbeiders (en Amerikanen). Zelfs binnen in de kantoren, voor zover je als heer zelfs maar in een kantoor werkzaam was, bleef je je colbert dragen.

Zelden zal een verteller zo bescheiden geformuleerd hebben. Beroepsdeformatie bij butler Stevens, wiens gedienstige opstelling door de woordkeuze heen sijpelt: “I am inclined to believe I may well have read more into certain of her lines than perhaps was wise”. Hoewel ‘perhaps’ een van de meest voorkomende woorden in de roman moet zijn, gaat er toch bijzonder weinig twijfel uit van de geharnaste, stiff upper lip Engelsman. Het tekent de ambiguïteit van de roman, waar positieve waarden als loyaliteit, waardigheid en bescheidenheid van hun keerzijde worden bekeken.

Remains of the Day is zo’n roman waarbij de verteller niet te vertrouwen valt. Niet omdat hij intrinsiek leugenachtig is, maar omdat hij tot het bittere eind blijft geloven in zijn verhaal. Het besef van zijn zwaktes en misstappen zal hem te zwaar vallen. Al te menselijk en herkenbaar, wat de emotieloze en ijdele man toch voor me innam.

We zien in hem hoe werk een uitvlucht is zich als mens te manifesteren. Zijn menselijkheid, persoonlijkheid totaal opgeschort voor een rol. Het moge duidelijk zijn hoe Ishiguro dat in de context van WO II bedoelt. Dat punt zou voor mij niet per se nodig zijn geweest, ook het aanstippen van de frictie tussen beroepsmatige rol en eigen persoonlijkheid is al herkenbaar en interessant genoeg.

The Remains of the Day is verre van zwaar. De herinneringen ontrollen zich in een melancholieke sfeer tijdens een soms kluchtige autovakantie, terwijl in het beschrevene satire nooit ver weg is. Wat te denken van Stevens die de zoon van een geëerde gast de werking van ‘bloemetjes en bijtjes’ bij moet brengen terwijl zijn vader op sterven ligt? Of de ernstige toelichting dat de flutromannetjes die hij in zijn spaarzame vrije tijd leest, als serieus studiemateriaal dienen. Ja, een memorabel man, dat is Mr. Stevens.

Voordat ik mijn waardering voor dit boek uitzet, moet ik iets opbiechten, een schuldgevoel dat tijdens het lezen uitgroeide tot redelijke proporties. Als ik van tevoren had geweten dat dit boek gedragen werd door zo een indrukwekkende schrijfstijl, met een dermate elegante en nauwkeurige doorspekt met haarfijne finesses - of, om met de hoofdpersoon van het verhaal te spreken: ‘waardigheid’ –, dan had ik het boek natuurlijk in de oorspronkelijke taal gelezen: het Engels. En dan had ik de zinnen af en toe luidop en op zijn Brits uitgesproken, zodat ze niet alleen in mijn verbeelding hoorbaar waren. Maar ja, ik heb de Nederlandse vertaling gelezen. Zo, dat is eruit. Nu kunnen we verder, want ondanks die handicap heb ik van het boek genoten.

We volgens de ik-persoon, Mr. Steven, een Engelse butler op weg naar een oud medewerkster die hij wil overtuigen om weer terug te komen naar Darlington Hall. Tijdens de reis die een aantal dagen in beslag neemt, dagen waarop hij voor het eerst sinds tijdens eens vrijaf heeft, beschrijft hij zijn geschiedenis. Om de toon te zetten zet hij ten eerste zijn visie op het butlerschap uiteen en daarmee wordt meteen duidelijk met wie we te maken hebben. Een rationele man op zoek naar ultieme waardigheid, geïnspireerd door een vader die ook butler was en tegen wie hij zijn hele leven heeft opgekeken. Er ontstaat een verhaallijn waarin langzaam maar zeker duidelijk wordt wat er achter de rationele analyse van Mr. Steven schuilgaat.

Wat zo knap is aan het schrijven is dat Ishiguro Mr. Stevens niet de woorden heeft gegeven om de strijd die zich achter zijn waardigheid lijkt af te spelen – de strijd waarin het gevoel zich slechts sporadisch door de nagenoeg onbreekbare muur van de ratio weet te wurmen – te omschrijven of misschien zelfs te bevatten. Hij mist het daarom niet, maar als lezer kun je je wel voorstellen dat je in sommige situaties zoveel meer zou kunnen voelen. Zo is er de vader-zoon-relatie die zo zakelijk, zo “waardig” is, dat het af en toe schrijnend is. Maar toch is deze op het eerste gezicht zo gevoelloze relatie toch vol liefde, vol menselijkheid, maar is de manier waarop die liefde wordt getoond iets wat alleen zij van elkaar begrijpen. Ik begrijp dat deze omschrijving heel cryptisch is, dat het weinig betekenis heeft als je het boek niet gelezen hebt. Misschien volstaat daarom een ander voorbeeld: de zoektocht van Mr. Stevens naar wat hij andere mensen heeft zien doen, mensen die “een hartelijk contact met elkaar weten te bewerkstelligen”. Dit heeft volgens Stevens te maken met “een vaardigheid in het schertsen”. Hij vraagt zich af of het misschien wel tijd wordt dat hij zich “met meer geestdrift aan die kwestie van het schertsen (moet gaan) wijden. Immers”, zegt hij, “welbeschouwd is het zo’n dwaze bezigheid nog niet, zeker niet als het waar is dat scherts de sleutel is tot menselijke warmte”. Na dit boek kan het niet anders dan dat je van Mr. Stevens houdt.

Over het plot zal ik verder niets verklappen, maar tot slot wil ik nog wel kwijt dat het boek een mooie indruk geeft van het Britse denken in een moeilijke periode in de recente geschiedenis (Mr. Stevens maakt doorslaggevende diplomatieke bespreking tussen beide wereldoorlogen van dichtbij mee). Op geniepige wijze worden ook de schreeuwerige Amerikanen in een hoekje gezet.

Van begin tot eind heb ik genoten van dit boek en wie weet, om terug te komen bij waar ik begon, zal ik het boek ooit eens ga lezen in de taal waarin ik hem had moeten lezen.

Wat een schitterend boek is 'De Rest van de Dag' van Nobelprijswinnaar Ishiguro. Het verhaal beschrijft een butler (Mr. Stevens) die nastreeft om zijn beroep met de hoogste waardigheid uit te voeren. Hier gaat hij zo in op dat hij zichzelf totaal wegcijfert en niet door heeft wat er om hem heen gebeurt. Als lezer ga je in deze beleving mee en kom je er mondjes maat achter wat er aan de hand is. De kracht van dit verhaal zit in de geweldige stijl, die toegankelijk is en tegelijkertijd de waardigheid van Stevens onderstreept. Hierdoor ontstaat een verhaal dat ik het best kan omschrijven als kwetsbaar.

De oprechtheid van Stevens is zo prachtig, dat de wereld om hem heen dat alleen maar kapot kan maken. Ondertussen raakt Ishiguro alle grote thema's aan: goed/kwaad, familie/werk, liefde en de moeilijkheid om dat allemaal goed in te schatten en de juiste dingen te doen. De poging van Stevens is in ieder geval bewonderenswaardig. Prachtig hoe je langzaam van hem gaat houden, ondanks dat hij totaal verkeerde inschattingen maakt. Alles om onze waardige butler te beschermen.

Na het lezen van het boek zou je eigenlijk zelf de vraag moeten stellen: Wat is waardigheid? Ik denk dat ik na het lezen van dit boek nog wel een aantal weken moet nadenken om die vraag goed te beantwoorden.

Mooi verhaal, dat in mijn optiek wel een beetje traag op gang komt. Pas op twee derde wist het boek me echt te grijpen. Dat komt misschien doordat Stevens in het begin zo erg in zijn rol als butler blijft. Dat is natuurlijk ook de kracht van het boek, want Stevens is inderdaad prachtig neergezet. Zijn beroepsdeformatie en de bijbehorende ontgoocheling aan het einde van zijn reis zorgen er waarschijnlijk wel voor dat dit verhaal me nog lang zal bijblijven.

Blij dat ik dit boek heb gelezen. Stevens is een bijzonder intrigerend personage. De taal en de stijl (ik heb het in het Engels gelezen) zijn fantastisch en de voortdurend ingehouden emoties heel fraai. Met name in de gesprekken met Miss Kenton is de onderhuidse spanning voelbaar. Er is zoveel dat niet wordt uitgesproken, maar verborgen blijft achter het masker van 'dignity'. Op het einde laat Stevens nog steeds weinig zien van zijn innerlijke leefwereld, je moet goed tussen de regels doorlezen. Begrijpen doe je hem uiteindelijk niet, ik ben daar in ieder geval niet in geslaagd. Dat geeft niet, het was een mooie leeservaring.

Goed boek, hoor. Blij dat deze me wel beviel (Klara and the Sun vond ik tegenvallen). Stevens intrigeert met zijn tegenstrijdige handelen (bescheiden opstelling vs. onvermurwbare meningen) en zijn blinde vlekken. Vond het een vrij onuitstaanbaar personage, maar dat maakt op zich niet zoveel uit, want Ishiguro zet hem bijzonder overtuigend neer. Als lezer krijg je steeds wat meer informatie, dat is slim gedaan en houdt de spanning erin. Ik vond wel dat richting het einde het boek wat aan subtiliteit verloor en dat de 'boodschap' me iets te veel door de strot werd geduwd, maar al met al heel plezierig om te lezen.

3,75*

Kazuo Ishiguro werd geboren in Japan, maar schreef de meest Britse roman van de jaren '80. Butlers komen vaak voor als romanfiguur, maar meestal als nevenpersonage. Hier komt een butler genaamd Stevens aan het woord als protagonist en ik-verteller. Door zijn ogen krijgen we de veranderende maatschappij te zien in verschillende decennia van de twintigste eeuw.

In de jaren 1950 maakt hij een autorit van vier dagen in westelijke richting doorheen het zuiden van Engeland, waar hij voor het eerst in z'n leven aandacht heeft voor de schoonheid van het landschap. Hij houdt een dagboek bij, als zou het ook kunnen dat hij een dictafoontje bij heeft of dat de lange monoloog slechts in z'n hoofd plaatsvindt. Hij blikt terug op het interbellum, toen hij nog aan het hoofd stond van een groot huishouden met een Engelse Lord en veel personeel. Voor iemand van zijn klasse heeft hij de hoogst mogelijke positie bereikt. In een uitgebreide bespiegeling over de waardigheid van een butler legt hij uit hoe iemand met dat beroep alles in goede banen kan leiden zonder emotie te tonen en zonder aandacht op zichzelf te vestigen.

De titel verwijst naar de opvatting dat de avond het mooiste gedeelte van de dag is. Dat kun je letterlijk interpreteren, maar ook figuurlijk. Butler Stevens staat aan het begin van z'n levensavond. In het begin idealiseert hij Lord Darlington als vertegenwoordiger van het gouden tijdperk, maar gaandeweg wordt duidelijk dat er van alles mis was met z'n voormalige werkgever. Darlington geloofde in de politiek van appeasement in de tijd van Neville Chamberlain. Doorheen de onbewogen, afstandelijke vertelstijl van de butler sijpelt bij momenten toch de menselijke kant door. De verhoudingen tussen de personeelsleden, de leden van de hogere klasse en de nieuwlichters van na de Tweede Wereldoorlog zijn treffend beschreven.