À l'Ombre des Jeunes Filles en Fleurs - Marcel Proust (1919)

Na het eerste deel met veel plezier en in vrij hoog tempo het tweede deel gelezen. Marcel blijft een wonderlijk personage/persoon; soms moeilijk te volgen, maar vaak met heel interessante inzichten.

Ben benieuwd naar de rest.

Ik heb zojuist dit deel uit en 't heeft me toch flink wat moeite gekost. Er zaten een aantal passages in die erg goed waren: m.n, die over de vriendschap tussen Marcel en Saint-Loup. Toch vond ik dit deel zwaarder dan het eerste (maar dat is dan ook wel zeker 3 jaar geleden dat ik dat gelezen heb). Missschien dat ik over een paar jaar 'De kant van Guermantes' oppak, maar nu eerst weer eens even wat lichtere literatuur!

Wordt terug uitgegeven in een nieuwe vertaling door De Bezige Bij. Verwacht op 6 september 2018.

Is dat de vertaling van Marcel de Haan?

De Bezige Bij geeft het in een nieuwe vertaling uit in november:

https://www.debezigebij.nl/boeken/in-de-schaduw-van-meisjes-in-bloei/

Er staat geen vermelding wie de vertaler is, maar op de website van Martin de Haan staat dat hij aan een vertaling werkt en dat die misschien ergens in 2018 zal verschijnen. Hij schrijft hier echter dat Philippe Noble en Désirée Schyns ook aan een vertaling werken voor de Bezige Bij. Ik vermoed dat zij de nieuwe vertalers zijn.

Bloeiende meisjes – Hof/Haan - hofhaan.nl (een interessante site!)

Ah kijk eens aan. Ik dacht dat De Bezige Bij simpelweg een heruitgave bracht van de vertalingen die ze reeds had liggen, maar bijzonder dat daar blijkbaar ook nog aan geschaafd wordt.

De inmiddels overleden Theresa Cornips is de vertaler, aldus de site van De Bezige Bij. Ze heeft deze cyclus enkele decennia geleden vertaald. Het betreft dus enkel een heruitgave van dat werk.

Volgens Martin de Haan hebben Philippe Noble en Désirée Schyns het onvoltooide vertaalwerk van Theresa Cornips afgemaakt op basis van haar nagelaten manuscript. Het is denk ik dus geen heruitgave, maar ik heb de eerste uitgave van het boek helaas zelf niet meer om te zien wie de vertaler was.

Wel nog een artikel over het vertalen:

Recensie: de nieuwste Proust-vertaling is scherper, directer, alledaagser - HP/De Tijd - hpdetijd.nl

In het tweede boek is het hoofdthema het ontluikende liefdesleven van Marcel, dat zich voornamelijk in z’n hoofd afspeelt. In Parijs verliest hij z’n interesse voor Gilberte Swann zodra deze te dichtbij komt en bereikbaar wordt.

In het Normandische kustdorpje Balbec - gebaseerd op Cabourg - bewondert hij een groep jonge meisjes van op afstand. Hij vergelijkt hen met bovennatuurlijke wezens, met Italiaanse schilderijen en met planten in bloei. Het meest wordt z’n aandacht getrokken door Albertine, voor wie hij een obsessie zal ontwikkelen. Zelf staat hij in de schaduw, want hij is te schuchter om zich op te dringen.

Belangrijke nevenpersonages zijn de schrijver Bergotte en de schilder Elstir. Met hen heeft hij gesprekken over kunst en literatuur, met name over de vraag of een kunstenaar net als een wetenschapper iets nieuws uit kan vinden. Neventhema’s zijn snobisme en antisemitisme. Dit alles verwerkt Proust in sierlijk proza met lange zinnen, lange alinea’s en kronkelende overpeinzingen.

Ik lees momenteel de reeks in de uitgaven van De Bezige Bij, en het illustreert heel sterk het effect van de vertaler op een werk.

Zo las ik overal dat Marcel Proust 'lange, complexe' zinnen hanteert waar je je. aandacht bij moet houden, ook omdat hij zo met woorden en taal zou spelen, maar in heel deel 2 vond ik dat wel meevallen. Het leest soepel weg, ik zou zinnen niet opmerkelijk lang willen noemen, en ook het vocabulaire is niet opmerkelijk.

Inmiddels heb ik deel 2 uit en ben ik begonnen aan deel 3, De Kant van Guermantes, en het verschil in taalgebruik is opmerkelijk. Ineens begrijp ik alle lof over Proust - je moet meer focussen om alles te volgen, maar het geheel is duidelijk van een hoger niveau, en ik geniet aanzienlijk meer van de schrijfstijl.

Nu ben ik er even ingedoken, en de vertaling van deel 3 is van de hierboven genoemde Theresa Cornips, die volgens mijn research van alle vertalers het dichtst naast de stijl van Proust staat (en ze vertaalde nog met de hand, met pen en papier!). In de noot van de vertalers achterin In de Schaduw van Meisjes in Bloei delen de vertalers van dat werk dat ze begonnen uitgaande van Cornips, maar dat al snel bleek dat het niet te doen was om haar stijl aan te houden, en ze er dus vanaf zijn gaan wijken, en hun eigen stijl hebben gehanteerd.

Zinnen zouden in sommige vertalingen ingekort worden (omdat de lange zinnen van Proust in het Frans door de syntax goed vloeien, maar in andere talen niet zozeer), maar de vertalers van deze uitgave claimen dat zij dit zelf niet gedaan hebben. Wel geven ze toe de tekst wat 'vereenvoudigd' te hebben, en komt het moderner over (logisch ook wel, want de vertalingen van Cornips dateren van de jaren '80, terwijl deze vertaling in 2018 is opgeleverd). Dit alles kan natuurlijk dat grote verschil met Theresa Cornips verklaren.

Nu begrijp ik dat niet iedereen datzelfde niveau van Proust kan evenaren, maar het grote verschil in tekstbeleving tussen beide boeken doet mij haast wensen dat ik de Franse taal kon beheersen om het origineel te kunnen lezen. Het maakt weer eens duidelijk wat de kwaliteit van een vertaling kan doen met je beleving van een boek.

Jaren terug las ik ooit deel 1. Prachtig op momenten maar het tweede gedeelte in dat boek vond ik echt helemaal niets. En sindsdien links laten liggen. Ik liep er toevallig langs bij de bieb en toch maar dit boek meegenomen voor een tweede kans. Nou, ik weet zeker dat ik op ga voor deel drie.

Het schijnt wel dat dat boek, door invloed van vertalers, weer lastiger te lezen zo begrijp ik uit bovenstaand bericht maar dat neemt niet weg dat dit boek deel 2 echt geweldig goed leesbaar is. Lange zinnen ja, maar vloeiend en soepel. Je moet niet elk stukje willen begrijpen maar je gewoon laten leiden door de stroom aan woorden. Het beste is Proust als hij enorm uitweidt. Zo gaat het pagina's lang over de klank van iemands stem of over de binnenvoering van kleding die verborgen blijft voor de meesten en vrijwel alle gevoelens worden ellenlang beschreven. En dat is positief bedoeld. Of overpeinzingen over het aankleden van vrouwen en uitkleden van courtisanes en het verschil daartussen of zo'n geweldig stukje hoe iemand niet te wanhopig wil overkomen en zo bepaalde uitgaansavonden mijdt terwijl men juist wel verwacht wordt elke avond te komen. Dit boek telt 650 bladzijden maar zo veel gebeurt er niet eens. Dit is echt een boek om te lezen voor de woorden, niet zozeer voor het verhaal hoewel dat milieu waarin het afspeelt wel mooi tot leven wordt gewekt. Onder meer in dat voorbeeld over het bezoeken van elkaar.

Niet elke passage is even boeiend en de lange zinnen leiden soms ook af van de inhoud; meeslepend wordt dit nergens. Maar als leesvoer is dit boek wel zalig. 4,0*.