Het is de vooravond van de Amerikaanse verkiezingen als ik dit boek, dat mij een paar weken in zijn greep heeft gehouden, sluit en weer op de kast zet. Na deze verkiezingen krijgt de wereld minstens vier jaar te maken met Barack "change" Obama of John "fight" McCain. Vanaf de eerste tot de laatste bladzijde vouwt Naomi Klein uiteen hoe het Amerikaanse systeem werkelijk functioneert; het zullen de komende vier jaar niet Obama of McCain of hun achterban zijn zijn die de beslissingen maken maar de grote corporates. De grote bedrijven die achter de vertrouwde logo's schuilgaan - de swoosh, de shell, de golden arches - of namen zoals Disney.
Naomi Klein geeft een helder verslag hoe deze corporates opereren; van het sluiten van de fabrieken in de VS, het aanstellen van contractors en sub-contractors, die sweatshops runnen in de export free zones van de derde wereld, tot het uiteindelijke product dat via miljoenenverslindende reclamecampagnes en bonussen voor CEO's in de winkels beland. Van de kinderen uit de achterstandswijken, die dagelijks op TV zenders (hip-hop) helden voorgeschoteld krijgen en hun zelfvertrouwen moeten ontlenen aan het aantal merken dat ze aan hun lichaam hebben hangen, tot de grote scholen die deals sluiten met softwarebedrijven of sneakergiganten, vaak onder het mom van wiens brood men eet wiens woord men spreekt.
De schrijfster belicht ook de mensen en organisaties die, vaak op ludieke wijze, in protest komen tegen de vervuiling en het in beslag nemen van de publieke ruimte door 'de merken'. Maar ze onthult ook de wantoestanden die plaatsvinden alvorens het vloeibare goud in onze auto's kan stromen of de schattige Disney sweater of Barbie onder de kerstboom kan worden gelegd. De keerzijde van het protesteren wordt echter ook uiteengezet; een succesvolle rechtzaak tegen een olieproducent leidde bijvoorbeeld tot een order voor een andere, maar minder geprononceerd aanwezige, op de ranglijst, die echter evenveel op zijn kerfstok bleek te hebben.
In mijn (engelse) versie van No Logo staat een extra hoofdstuk omdat, na het verschijnen van de eerste druk, het ineenstorten van de WTC torens op 9/11/2001 plaatvond. Een gebeurtenis die onder andere verlaging van belastingtarieven en vereenvoudiging van de wetten voor de grote corporates tot gevolg had.
Ik heb zelf weinig met grote witte gympies of muizen op truien. Wel gooi ik benzine in mijn auto, waarvan ik niet weet waar en onder werkelijke omstandigheden de basis, de crude, opgepompt is, en ervaar ik de gevolgen van de vrije marktwerking; halflege bussen die bij sommige haltes niet mogen stoppen, het verdwijnen van de groentenwinkel op de hoek van de straat, de telefoontjes 's-avonds op etenstijd om me te laten overstappen van het een op het ander, homogenisering van het straatbeeld, narrowcasting en de ontelbare berichten in de krant over de zogenaamde noodzaak van economische groei.
Gelukkig zijn er mensen die hierover helder, vlot en kritisch kunnen schrijven. Naomi Klein is daar één van, No Logo is een aanrader.
4,5*