Du Côté de chez Swann - Marcel Proust (1913)

Prachtig taalgebruik, maar ik kan slechts een paar pagina's per keer lezen. Om het goed door te laten dringen en de zinnen binnen te laten komen wil ik het boek niet te snel afraffelen. Maar het begint veelbelovend. Hebben de andere lezers van dit boek er ook zo lang over gedaan of ligt het aan mij dat ik er zo rustig mee om moet gaan?

Klopt wel, dat het niet echt in sneltreinvaart leest. Waarbij dit eerste deel trouwens wel het meest stroperige is van de hele cyclus. Veel natuurbeschrijvingen, veel beschrijvingen op de vierkante milimeter van menselijke gevoelens en verlangens. Een echte pageturner wordt het nooit, maar het is absoluut een belevenis om de hele cyclus te lezen. Veel plezier, geluk, geduld ermee (doorstrepen wat niet van toepassing is).

Dank je wel voor je reactie.

Het kan raar lopen in een mensenleven, want ik had nooit gedacht dit ooit weer eens te gaan lezen. Maar nu heb ik zowaar de nieuwe vertaling van Martin de Haan en Rokus Hofstede Swanns kant op aangeschaft
en op de een of andere manier klinkt de tekst weer fris in de oren...

Jeetje, Swanns Kant Op is echt literatuur van de next level. Schitterend geschreven/ vertaald, maar redelijk onnavolgbaar. Laat zich prima lezen in bed om in slaap te vallen. Je laat de woorden als een kabbelend beekje door je gedachte resoneren. Ik neem er rustig de tijd voor en wissel het daarom af met de roman Tirza van Arnon Grunberg, die me door een collega werd getipt. Het verschil van leesniveau is dan wel weer opmerkelijk groot.

Vreemd? Vreemd. Vreemd!

Ik ben bereid alle merites van ‘Swanns kant op’ te erkennen: het vernuft van de stijl en de eruditie qua taal, het raffinement van de psychologische tekening, de vindingrijkheid van bepaalde ideeën, het vermogen om leven en kunst natuurlijk met elkaar te verweven, de soepelheid waarmee de auteur zijn modern-fragmentarische techniek hanteert, enzoverder, enzovoort.

En toch. Toch moest ik mezelf meer en meer naar de fauteuil slepen (en met door mijn partner laten verplichten), kortom het was me een gevecht om in dit boek te vorderen. Een liefde van Swann heb ik het liefst doorploegd, hoewel ik nooit echt voeling kreeg met wat Swann drijft tot een dergelijke graad van fanatisme – alsof Proust het gevoelsleven alles bij elkaar genomen te rationeel, te veel vanuit het intellect benadert. In Combray herkende ik dan weer een stoofpot van indrukken, geuren, kleuren, herinneringen – en fijne humor, zeer zeker! Alleen staat de bombarie de soepelheid er in de weg. En idem eigenlijk voor Plaatsnamen: de naam, dat mij na ettelijke pagina's ellenlange oneindigheid enzoverder enzovoort nog maar matig kon interesseren.

Dus, euhm: groots, klassiek, meesterlijk, noodzakelijk? Misschien, voor sommigen. Zelf ga ik de volgende delen echter netjes parkeren tot ik er weer trek in heb. Wie weet, ooit?

2,75*

Als kind verbleef Marcel Proust wegens z'n zwakke gezondheid bij z'n oudtante in Illiers, een natuurrijk dorp nabij Chartres. Die ervaring verwerkte hij in Combray, het eerste deel van dit eerste boek van z'n beroemde roman fleuve. Later werd het dorp omgedoopt tot Illiers-Combray.

De ik-verteller, de volwassen Marcel, wil niet zomaar wat oude anekdotes ophalen, maar z'n jeugdherinneringen via zintuiglijke prikkels herbeleven. De smaak van een in thee gedoopt madeleinekoekje helpt hem het verleden herop te bouwen in z'n hoofd, net als de geuren en kleuren van de meidoorn en andere planten. Het thema homoseksualiteit, controversieel voor 1913, wordt geïntroduceerd via roddels over een lesbische relatie.

Het middendeel, Un amour de Swann, springt verder terug in de tijd. Marcel was nog niet geboren toen Swann z'n latere echtgenote Odette leerde kennen. Deze relatie wordt getekend door jaloezie. Het snobistische kliekje rond de familie Verdurin bepaalt wie hoog genoeg staat op de sociale ladder voor een uitnodiging. De oude rijken kijken neer op een nieuwe rijke als Swann, de joodse zoon van een beursmakelaar. Een melodie uit een pianosonate brengt de herinneringen associatief tot leven.

Het derde deel speelt zich af in Parijs, in een wijk nabij het Bois de Boulogne. Opnieuw helpt de natuur om het geheugen te stimuleren. Marcels gevoelens voor Gilberte Swann blijven onbeantwoord. Bij Proust is verliefdheid belangrijker dan seks; het verlangen belangrijker dan de daad. Het gaat erom wat er zich in het hoofd van Marcel afspeelt. Dit is een vorm van solipsisme: de enige realiteit is het bewustzijn.

De stijl is mijmerend, met lange zinnen en lange alinea's, met veel bespiegeling en weinig actie. Dit maakt het uitdagend om je volle aandacht erbij te houden. Door de subjectieve vertelstijl en de gewaagde onderwerpen was dit een mijlpaal van het modernisme in de literatuur.