Quatrevingt-Treize - Victor Hugo (1874)

Schitterend boek over twee familieleden die in de Franse revolutie aan twee verschillende kanten strijden. Lantenac is de koningsgezinde leider van de opstand in Bretagne, terwijl zijn neef Gauvain strijd voor de republikeinen. Het gevecht komt tot een hoogtepunt bij het oude familiekasteel Tourgue (gebaseerd op het Château de Fougères, waar in 1793 inderdaad een slag plaatsvond), waar alle zorgvuldige opgebouwde verhaallijnen samenkomen.
In een schitterend gecomponeerde roman laat Victor Hugo zien dat er niet zoiets bestaat als goed en fout. Hoewel Hugo laat doorschemeren republikein te zijn, geeft hij een gebalanceerd beeld van de strijdende partijen. De idealen zijn verschillend, maar hun gevecht is hetzelfde. Hoeveel moet je opgeven voor idealen? Wat is rechtvaardigheid? Het zijn de vragen waar de hoofdpersonen in dit verhaal mee worstelen.
1793 werd pas recent (2015) voor het eerst in het Nederlands vertaald, maar is zeer de moeite waard. Het boek is tot nu toe het hoogtepunt van mijn leesproject over de Franse revolutie. Laten we hopen dat meer uitgevers het aandurven om 19e eeuwse Franse werken te vertalen. Dit smaakt naar meer!

De laatste roman van Victor Hugo gaat over de nasleep van de Franse Revolutie. De situatie in 1793 was ingewikkeld. Er was niet enkel het conflict tussen monarchisten en republikeinen, maar binnen die laatste strekking waren er kleinere groeperingen die elkaar naar het leven stonden: girondijnen, jakobijnen, montagnards, sansculottes… Dit boek – met inbegrip van een voetnotenapparaat – maakt de lezer wegwijs in dat politieke wespennest.

De idealen van de Revolutie waren uitgelopen in het schrikbewind van de Nationale Conventie. Eén hoofdstuk bestaat uit een felle discussie tussen drie historische figuren: Robespierre, Danton en Marat. Tegenover deze hooggeplaatsten in Parijs stonden de boeren die in opstand kwamen in de Vendée en Bretagne.

De drie hoofdpersonages staan voor drie ideologieën. Lantenac is de koningsgezinde reactionair; Cimourdain is de radicale revolutionair. Tussen die twee uitersten bevindt zich Gauvain, die gelooft in een gematigde, op verzoening gerichte politiek. De woorden genade en amnestie vallen herhaaldelijk.

Menselijke eigenschappen worden toegekend aan de zee en aan het bos. Op het einde staan de guillotine en een Bretoens kasteel naast elkaar als symbool van de bloedige Revolutie en het Ancien Régime. Met deze grootse historische roman bewees Hugo dat hij na z’n zeventigste nog springlevend was.