I et Speil, i en Gåte - Jostein Gaarder (1993)

Toevallig gisterenavond nog eens gelezen, en hoewel ik in mijn herinnering had dat het een nogal sentimenteel en wat zweverig boek was, was ik er deze keer toch serieus van gepakt. Het is natuurlijk een verhaal dat snel tranerig zou kunnen worden, maar eigenlijk viel me vooral op dat het dat juist niet is: je hebt een ongeneeslijk ziek meisje, een hulpeloze familie die niet anders kan dan trachten haar zolang het nog kan bij te staan en wat geluk te geven, dat alles temidden van de kerstsfeer - sentimenteler kan haast niet. Maar toch is het gewoon een heel mooi, lief boekje geworden, waar vooral het wonder van de schepping centraal staat: hoe mooi de wereld wel niet is en hoe verbazingwekkend zintuigen zijn, en terwijl Cecilie dit mysterie ontdekt en erdoor verrukt raakt, ontglipt haar leven haar. Zonder enig moment van hysterie, maar gewoon langzaam, soms kwaad maar dankzij de rustige, mooie, soms kinderlijke maar altijd vrolijke woorden van Ariël nooit gefrustreerd. Ik heb zelf geen enkele ervaring met sterfgevallen of pijnlijke ziektes in mijn omgeving, maar ik durf denken dat dit boek een geweldige steun kan zijn voor wie achterblijft, en ook los daarvan is het prachtig om te lezen.

Opvallend is dat alles heel religieus getint is: het boek gaat over engelen, over het wonder van de schepping en over God, maar dat allemaal op een heel luchtige, niet-dogmatische manier: God wordt opgevoerd als het alomtegenwoordige mysterie maar ook als een wat falende schepper, die zich verontschuldigt voor de foutjes die in zijn wereld zijn geslopen. Het kerstverhaal en Adam & Eva komen ter sprake, maar er wordt net zo goed ingegaan op de evolutie en de Noorse mythologie. God is een persoon, maar op andere momenten een transcendente aanwezigheid. Gaarder fietst door religie zoals hij door de filosofie fietst, geeft door wat hem mooi of passend lijkt en trekt zich van coherentie of dogma's niets aan: dat maakt het boek voor een ketter als ik perfect verteerbaar: zelfs zonder religieus te zijn kun je perfect erkennen dat de schepping (ook al noem je die dan niet zo natuurlijk ) een wonder is en leven een onverklaarbaar mysterie. Het ligt in de menselijke aard om daar dan bevattelijke beelden, symbolen en ideeën aan te verbinden, en zolang het blijft bij die verwondering en bewondering, kan ik me om religie echt niet druk maken. En als het een troost kan bieden zoals dit prachtige boekje dat kan, is het zelfs een zegen