Il Conformista - Alberto Moravia (1951)
Alternatieve titel: De Conformist
Italiaans
Psychologisch
392 pagina's
Eerste druk: Bompiani,
Milaan (Italië)
Hoofdfiguur is Marcello. Hij is de zoon van twee mensen die niet alleen nauwelijks interesse hebben voor elkaar, maar ook niet voor hun zoon. Uit verveling doet hij wrede dingen zoals zijn kat doden, weliswaar per ongeluk maar toch. Op straat rijdt een auto achter hem aan, de bestuurder spreekt hem aan. Meerdere keren, en Marcello ontdekt dat hij een bepaalde macht heeft over die man, die Lino heet. De ontmoeting bij Lino thuis verloopt dramatisch... Zeventien jaar later; Marcello is een jonge man. Zijn vader zit in een inrichting, zijn moeder is een eenzame, zedeloze vrouw. Hij bezoekt hen trouw maar hij haat hen beiden. Intussen is Mussolini aan de macht gekomen en Italië is onder zijn leiding fascistisch geworden en zo ook Marcello. Als hem gevraagd wordt om deel te nemen aan een complot tegen een antifascist, doet hij mee. Hij neemt zijn vrouw Giulia mee op reis naar Parijs waar de antifascist woont. Maar er gebeuren dingen waardoor Marcello begint te twijfelen: doet hij er wel goed aan om de man te helpen vermoorden?
De twee grootste mankementen aan Il conformista zijn wat mij betreft de dorre stijl en de nadrukkelijke manier waarop Moravia zijn hoofdpersonage duidt. Dat laatste uit zich bijvoorbeeld in een telkens terugkomende verklaring voor diens handelswijze; alles komt voort uit een zucht om zich te conformeren aan de "normaliteit". Er zijn gedeelten in het boek waar dit elke twee pagina's wel benoemd wordt.
Het verhaal bereikt nergens een hoogtepunt, alles voltrekt zich in een platte aaneenschakeling van gebeurtenissen en stilistisch is er, zoals al eerder gezegd, niks te beleven.
Toch nog 2,5 ster van mijn kant, omdat de analyse van Moravia over de wortels van het fascisme interessant is. Hoewel dit boek ook zeker niet te algemeen moet worden genomen, zo lijkt me.
Een teleurstelling dus. De onverschilligen vond ik een klasse beter.
Ik hoopte dat het me meer zou vertellen over het fascisme in Italië, maar wat dat betreft ben ik niet veel wijzer geworden.
Het gaat over Marcello, die zich een buitenbeentje voelt en wanhopig probeert niet op te vallen en zich dus conformeert aan de heersende mores.
Op het moment dat hij wèl opvalt (eenzame auto op grote vlakte) is het boek meteen uit. Een uit de lucht gevallen (
) tuinman-en-de-dood einde.Net als in De Onverschilligen doet de schrijver (te)veel moeite om zijn boodschap over te brengen.