‘Atropa’ is het slotdeel van Lanoye’s “triptiek van de macht”, die door Guy Cassiers in samenwerking met Toneelhuis Anterwerpen geënsceneerd wordt. Voor deze ambitieuze finale greep Lanoye terug naar “de moeder aller oorlogen” (de Trojaanse) in de oervorm der letteren (het Alexandrijn). Wie de absurde toon van Lanoye’s andere werk kent, zou zich kunnen afvragen of het resultaat de kwalitatieve standaard wel haalt.
‘Atropa’ is echter zowel inhoudelijk als taalkundig verbluffend – dit is zelfs ronduit het beste wat ik van Lanoye heb gelezen.
‘De wraak van de vrede’ vertelt het tragische lot dat Iphigenia beschoren was, over wat Agamemnon “plichtsbesef” noemt en alle smart die daar in zijn omgeving bij komt kijken. Uiteindelijk zal het doel (de vrede) zijn middel (het offer) wreken, en dat moet Lanoye beklemmend in versvorm gieten. Het oneindig aantal mogelijkheden tot archaïsche pathos en historisch gezwets laat hij gelukkig achterwege; Lanoye blijft immers ten allen tijde sterk gefocust. Ondanks de authentieke setting ontplooit zich een hedendaags drama, waarin elk karakter een eigen invalshoek belichaamt. Voor Agamemnon heeft Lanoye naar eigen zeggen vooral naar Bush geluisterd, en voor men er erg in heeft laat men zich ook echt meeslepen door “de truken van de foor”. Daartegenover staat een groep vrouwen (met centraal Klytaimnestra), die zich kritisch afvragen of we waarden kunnen negeren om andere te beschermen. Welke waarde biedt, in een dergelijke wereld, nog enig houvast?
De inhoudelijke diepgang weet Lanoye daarenboven moeiteloos om te zetten in heldere, vaak zelfs poëtische verzen. Zijn voeling met de Nederlandse taal resulteert hier in virtuoze ontboezemingen en kolkende tirades om duimen en vingers van af te likken. Het is onmogelijk om concreet aan te wijzen hoe Lanoye het precies klaarspeelt, maar zelfs het ritme lijkt tot in de puntjes goed te zitten.
Onlangs las ik drie werken van Shakespeare in vertaling, maar nergens waren deze zo briljant als Lanoye’s meeslepende variant op de oude dichtvorm. De grote vraag is of de formule ook werkt op de planken - spoedig krijgt u van mij een antwoord.
4*