Der Zauberberg - Thomas Mann (1924)

Wordt erg goed ontvangen, onder meer een lovend stuk van Maarten 't Hart in volgens mij de Volkskrant. Dit wordt denk ik volgend jaar een leesproject van me.

Ik ben wel benieuwd aangezien dit een van mijn meest geliefde boeken is, maar een prijs van 45 euro is niet echt vriendelijk. Jammer, dat wordt wachten.

Klim, klim, klim ... Maarten 't Hart schrijft het mooi ... De Toverberg is ongeveer het langste korte verhaal ooit. Helaas kan ik me niet in een keer onderdompelen. Aan de ene kant is het niet zo erg omdat het verhaal traag en langgerekt verloopt. Het is vrij makkelijk de draad weer op te pakken als ik even geen tijd heb.
Tegelijkertijd, ik ben nu op pagina 185 en Hans Castorp is nog geen drie weken op de berg. Hoe zal dat gaan met die overige zeven jaar??
Door het commentaar van 't Hart weet ik dat Mann meende dat de Toverberg het best twee keer gelezen kan worden ... Als ik ooit díe moed heb begin ik aan de nieuwste vertaling.
Mooi om te vergelijken maar ook, misschien raak ik dan minder snel onder zeil. Inderdaad is de vertaling uit 1975 ongeschikt om voor het slapen gaan van het nachtkastje te nemen. Het fragment van de nieuwste vertaling leest veel vlotter.
Toch wil ik (voor mezelf) wonderbaarlijk genoeg eerst verder op het oudere pad. Waarom bevat ik misschien bij een tweede keer. Voorlopig blijft het klim, klim, klim ...
Wordt vervolgd.

Je moet er natuurlijk wel even voor gaan zitten, maar dat van die Everest valt uiteindelijk wel mee; zo moeilijk te bedwingen is De toverberg welbeschouwd niet. Thomas Mann schrijft in een mooie stijl een heel divers, licht-komisch verhaal met een serieuze onderstroom. Het begint met de minutieuze beschrijving van het leven in een kuuroord zoals dat bestond voor de eerste wereldoorlog. Thomas Mann putte hiervoor uit eigen ervaring; hij bezocht ooit gedurende drie weken zijn vrouw die een halfjaar 'boven' verbleef. Eén van de thema's, dat van de relatieve tijd, wordt meteen geïntroduceerd en blijft de gehele roman aanwezig, zowel in de vorm (het boek verslindt de tijd steeds sneller) als inhoudelijk. Het kuurleven zelf, en de nu eens expliciete en dan weer subtiele kritiek op de medische praktijk, verdwijnt echter geleidelijk van het toneel. Zo wisselt de voorgrond van de roman veelvuldig; van de strakke kuurdiscipline met neef Joachim, naar de hartstochtelijke gevoelens voor Klavdia, de twistgesprekken tussen Settembrini en Naphta, tot de introductie van mijnheer Peeperkorn en tenslotte de seances, er ontvouwt zich voor de lezer een rijk panorama. Het nadeel daarvan is overigens, en thomzi50 stipte dat ook al aan, dat het boek het ene moment veel boeiender is dan het andere. Vooral de chaotische disputen met Settembrini halen de vaart er enorm uit, terwijl de sectie rond Peeperkorn magnifiek is, klaar. De mooiste scene vind ik echter die van de sneeuwstorm; zowel stilistisch als inhoudelijk, met dat visioen erbij, prachtig gewoon. Helaas kon ik niet de hele tijd zo genieten en vormt het boek bij momenten wel degelijk een behoorlijke inspanning. Het is het waard, want De toverberg is ontegenzeggelijk een literair hoogtepunt. Mann zelf beweert zelfs dat je de roman het beste twee keer kunt lezen, maar ik weet niet of dat er van komt: we hebben tenslotte niet allemaal zoveel tijd als Hans Castorp.

Dat klopt, geen topscore voor dit literaire hoogtepunt. Met die term druk ik dan ook niet zozeer m'n persoonlijke waardering uit maar benoem ik meer de positie die De toverberg terecht inneemt in de wereldliteratuur.

Sorry, ik had net mijn bericht verwijderd.
Het luidde:
3.5 sterren is niet veel voor een literair hoogtepunt, eRCee

Ik houd het niet meer uit, pak mijn koffer en ga naar beneden ...

Zie De Site >> Gebruikers >> Leesproject

Ik heb de nieuwste vertaling gereserveerd na een tijdje 'beneden', wie weet lukt het me nu toch die top te bereiken.

Ik kan tot mijn vreugde melden dat ik De Toverberg uit heb en tot mijn grotere vreugde het boek terugbreng naar de bibliotheek.
Ik vind het lastig om mijn ambivalentie rondom dit boek onder woorden te brengen.
Eigenlijk kan ik me in alle voorgaande meningen vinden. Daar valt weinig meer aan toe te voegen. Wat mij betreft is en blijft De Toverberg wel degelijk een hele leesklim. Ik ben vertrokken en toch maar weer teruggekeerd. Het is bijzonder dat een boek dat me bij tijd en wijle zo tegenstond en om zoveel ongekende doorzetting vroeg, tegelijkertijd aantrok.
Thomas Mann stelde zelf: Deze patiëntenwereld daarboven is gesloten en brengt je in haar ban, zoals u wel gemerkt zult hebben toen u mijn roman las.
Het is natuurlijk meesterlijk dat een auteur de lezer letterlijk en figuurlijk alle hoeken van het leven laat zien en aan de lijve laat ondervinden. In die zin ben ik het eens met literair hoogtepunt
Had ik die leeservaring willen missen? Nee, stel ik tot mijn eigen verbazing.
Ik kan me zelfs voorstellen dat Mann ooit aangaf dat je de roman het best twee maal kunt lezen. Dáár ga ik in ieder geval voorlopig niet aan beginnen. Waarschijnlijk nooit. Ik verlang naar een lekker luchtig boek in de polder. Dat hoort voor mij evengoed bij het leven.

Ik begin er echt niet aan.

Ik bewonder je doorzettingsvermogen psyche en ik ben blij dat je het de moeite waard vond.

Ik heb afgelopen weekend een 'tussendoorboek' gelezen omdat ik daarnaar velangde. Het had iets weg van een Mcdonalds hamburger. Dat zet me direct op mijn plaats: sommig werk vraagt nu eenmaal (veel) meer inzet maar dan krijg je ook wat.

Lees gewoon de complete Sherlock Holmes; dan heb je het allebei.

Ik zal het onthouden

De Toverberg dus - toen ik zag dat de bekendere leden van deze site inmiddels het boek hadden gelezen en hoog gewaardeerd werd het voor mij toch echt eens tijd dit boek weer (een viertal jaar terug heb ik al eens dit boek geprobeerd te lezen maar toen ben ik om onduidelijke redenen verzand zo op een derde) uit de kast te pakken en mij op deze allicht hoogmis van de Duitse literatuur te werpen.

Het boek is wel degelijk een berg, maar dat zegt niet dat het heel zwaar is. Men moet wel geoefend hebben en een zekere basisconditie hebben want 1000 dichtbeschreven pagina’s zijn veel, maar behoudens enkele steile klimmen vol gruis en grind dat je snel doet glijden en glibberen, bestaat de tocht vooral uit mooi aangelegde om de berg meanderende wegen met genoeg rustpunten om van de vergezichten te genieten en vooral eenmaal boven geeft het boek echt een Hemels gevoel van voldoening. In een mooie stijl van lange zinnen en minutieuze beschrijvingen van van alles en nog wat (sigaren, etuis, meubilair, kleding, vooral de Aardse banale zaken) komt de wereld van het sanatorium tot leven, met subtiele humor en de geur van frisse Alpenlucht die je direct doet verlangen naar een verblijf in het hooggebergte (wel in de zomer overigens).

Wat het boek vooral mooi maakt is dat je erin kan verdwalen, dat je echt gast bent in Berghof en al de personages, zo razend knap beschreven, voelen als bekenden. Daarnaast zitten er veel mooie passages in die voor ieder wat wils hebben: de liefde voor Chauchat en het angstgevoelens van Castorp zijn zeer herkenbaar, net zozeer als de knap beschreven stervensweg van Joachim voor velen bekend zal zijn of het hoofdstuk ‘sneeuw’. Het spelen met tijd is ook leuk gedaan, juist door dat in het boek zo mooi te verwerken, al staat dat voor mij ook voor verslaving of alcohol in het algemeen – van die avonden dat je begint met een biertje en langzaam in de roes komt waarbij je steeds minder van tijd en omgeving opmerkt om ineens wakker te worden met barstende koppijn.

En hoewel het boek nooit saai wordt in al die 1000 pagina’s betekent het niet dat alles altijd even boeiend is. Zeker enkele filosofische disputen tussen Naphta en Settembrini zijn pittig, vooral door de manier van schrijven met lange zinnen. Het is soms even worstelen om de losse zinnen überhaupt te begrijpen, ook door veel woorden die mij toch wel onbekend waren, wat maakt dat de inhoud zelf juist onduidelijk werd. Die stukken zijn zeer geschikt om te herlezen, maar als dat moet tijdens een enkele leesbeurt van het hele boek dan is dat niet prettig. Wat dat betreft las Buddenbrooks fijner, of de cursus Vennootschapsbelasting om maar een iets banaals te noemen.

Ik denk dat ik dit boek nog het best met ‘leeservaring’ kan omschrijven, echt iets voor langere duur. Het boeide vaak, het liet me lachen en huiveren, het bracht prikkeling voor de geest en ontroerde maar al te vaak. Er zijn inderdaad een aantal kritiekpunten, en zeker als het gaat om puur leesplezier zijn er betere boeken geweest, maar als compromis geef ik het boek 5* maar plaats hem niet in mijn top 10.

Na een opmerking van een crewlid met de vraag of ik als mens rijker ben geworden, of ik iets geleerd heb, moet ik helaas 'nee' antwoorden. En dat lijkt mij het stukje dat toch ontbrak, iets dat ik bij een Ulysses wel had (ondanks ook daar kritiek of geen vol leesgenot) en ook absoluut bij de Russen in mijn top 10, en zelfs bij Buddenbrooks wel. Verlaagd naar 4,5* al zie ik wel dat literatuurcritici dit waarderen als allicht het beste Duitse werk uit de 20e eeuw.

Interessant, nog los van de vraag of dat per se zou moeten. Voor mij is De Toverberg toch een van de boeken gebleken die nog regelmatig door m'n hoofd schiet. En dat is vooral als de gedachten gaan over subjectieve tijdsbeleving, waarover Mann veels zinnigs te melden heeft en ook in de structuur van het verhaal verborgen zit (in m'n review schreef ik daar al wat over). Het is dan misschien vooral een soort herkenning die ik relateer aan De Toverberg. Ja, ik denk wel dat ik als mens iets rijker ben geworden van het lezen van De Toverberg.

Ja, juist dat stukje 'subjectieve tijdsbeleving' vond ik vaak maar open deuren intrappen, of in zoverre, dat had ik voor mezelf ook al wel bedacht.

En nee, je hoeft niet per se ergens lering uit te trekken, of als mens te groeien, maar er was wel iets dat ik miste toen ik het boek uit had en de vinger erop leggen kon ik niet helemaal. Het was nu vooral: goed, mooi en interessant, maar wat moet ik er mee? Wat kon ik hiermee? En dat weerhield me vooral van de 5*, niet van die andere topscore.

Ik ben nog niet in een vijfde, maar de 'beklimming' van de Toverberg maakt me gek. Hoe verder ik erin doordring, hoe meer ik terug zou willen, eruit zou willen springen, maar hoe meer ik tegelijk verstrikt raak en me er niet meer van kan losmaken... Als gevangen in een spinnenweb... Als Hans Castdorp zelf... Bijna als in Kafka?

De Toverberg is bedwongen! Ik ben boven geraakt, en dus ook terug beneden...
En ik heb eigenlijk een even dubbel gevoel bij deze kanjer.
Enerzijds ben ik namelijk zeer diep onder de indruk zowel van de enorme geestelijke rijkdom (staaltjes daarvan zijn de rode draad van de tijdsbelevenis, het gesprek tussen Hans en Clawdia, de uiteenzettingen van Naphta over maatschappij, vrijheid en wetenschap, de algemene historisch-maatschappelijke bespiegelingen, enz.) als van de verbluffende literaire kracht en pracht (bijvoorbeeld in het hoofdstuk over de sneeuwstorm, in het laatste hoofdstuk over de oorlog, enz.).
Maar anderzijds vond ik het geheel wat onevenwichtig, zowel inhoudelijk als stilistisch. Het eerste deel heeft voor mij een heel subtiele, mysterieuze en beklemmende spanningsopbouw, zelfs een beetje Kafkaiaans, die ik miste in het tweede deel, waarin alles veel expicieter maar tegelijk ook onsamenhangerder wordt, en dat dus die sterke spanningsboog mist. Het is voor mij net alsof Mann gaandeweg van opzet is veranderd, en er op zeker ogenblik gewoon nog zoveel mogelijk bij heeft willen steken. De oorspronkelijke spanning is daarmee weg, en regelmatig wordt het boek in het tweede deel zelfs bijna saai...
Tot plots de grote donderslag... maar eigenlijk ook weer - vergeef me de uitdrukking - een tang op een varken...
Ik vond Dood in Venetië in dezelfde mate evenwichtiger als gebalder...

In de bibliotheek kan ik kiezen voor de vertaling van G.A. von Winter (de nieuwe vertaling) of Hans Driessen. Iemand een uitgesproken voorkeur of zijn de verschillen verwaarloosbaar?

Ik ben destijds begonnen met de vertaling van Winter. Omdat ik het boek een grote leesklim vond, heb ik het aanvankelijk teruggebracht. Uiteindelijk geeindigd met de nieuwe vertaling.
Zoals het me bijstaat was deze vertaling meer in hedendaags Nederlands, dat las vlotter. De oudere vertaling is wat betreft taalgebruik echter ook goed leesbaar. Als beide boeken 'in huis' zijn of bestelbaar zou ik uit beide vertalingen wat pagina's lezen en zelf oordelen.

De nieuwe vertaling is van Hans Driessen voor de duidelijkheid, en daar zou ik dan ook voor gaan. Zie bijvoorbeeld het enthousiasme van Maarten 't Hart. Als ik de kenners mag geloven heeft die moderner taalgebruik en vormt het een nauwkeuriger weergave van wat Mann heeft opgeschreven dan andere vertalingen.

Bedankt voor jullie snelle reactie!

Ik ga dan voor de nieuwe vertaling. Twee van dit soort dikke pillen in de koffer mee op vakantie is iets teveel van het goede!

Ben benieuwd hoe ver ik ga komen in drie weken. Vorige vakantie (ook drie weken) Ontdekking van de Hemel + Hoe het groeide (Hamsun) uitgelezen. Altijd lekker om een boek echt goed aandacht te kunnen geven. En dat zal voor De Toverberg ook echt wel nodig zijn.

Als ik zie wat je zoal leest en naar je top tien kijk, komt dat vast goed. Fijne vakantie!

Ondanks dat beide boeken tegen de 1000 pagina's hebben heeft De Toverberg zeker tweemaal zoveel woorden, dus reken dan ook op veel meer tijd. Naast dat Mulisch wat simpeler schrijft.

Uiteraard heb ik ook niet de illusie dat ik dit boek even in drie weken uit ga lezen. Ik ga er eens rustig de tijd voor nemen!

@psyche: bedankt!

De eerdere versie is, voor de goede orde, van de hand van Pé Hawinkels, die zich wel wat vrijheden permitteerde. Er wordt nog schande gesproken over de frase waarin het boemeltreintje dat Hans Castorp in de alpen aflevert van de vindingrijke Hawinkels een rokershoestje krijgt toebedacht. En toch, ik hou van zijn stijl. Hans Driessen is meer naar de letter, blijft meer op de achtergrond. Maar Hawinkels, die onder meer ook teksten schreef voor Herman Brood en eveneens werd voortgejaagd door drugsgebruik (hij is er geen 40 mee geworden), heeft wel meer rock 'n roll:



Genoemde G.A. von Winter schreef het indrukwekkende nawoord bij Pé Hawinkels' versie. Wie dat leest wordt meteen bevangen door de drang alle grote werken van Mann er achteraan te lezen. Denk je dat je net een berg beklommen hebt...

Bij de woorden van Hawinkels die Manta hierboven citeert, wil ik enkel opmerken dat zijn "moderne" vertaling inmiddels ook 40 jaar oud is, en dat het criterium van "levend, modern Nederlands" dus altijd erg relatief blijft. Hoewel ik de vertaling van Hans Driessen niet gelezen heb, en ook geen kritiek wil uiten op die van Hawinkels, ben ik in principe dan ook voorstander van een vertaling die dicht bij de originele letter durft te blijven...

Kan ik me goed in vinden, ThomasVV. En ook dat standpunt is een weerslag van tijdgeest. Hoe meer ik me erin verdiep, des te meer het doordringt: vertalen is een onmogelijke opdracht. Manns beruchte lange zinnen, de samengevoegde woorden, dat loopt in het Duits allemaal veel natuurlijker, zit als het ware in die taal besloten. Moet je dat dan overnemen in een taal die andere kwaliteiten heeft? 'Zauberberg' vertalen als 'Toverberg', daar valt eigenlijk al op af te dingen. Hoe absurd de vraag ook is, ik vind het wel interessant om na te denken over hoe Thomas Mann zijn woorden gekozen zou hebben ware hij Nederlander geweest. Of dat naar zijn eigen 'originele letter' zou zijn, durf ik te betwijfelen; daarvoor was-ie veel te eigenwijs.

Met het citaat was het me vooral te doen om de branie waar het van getuigt, die vind ik terug in de oude vertaling en spreekt mij aan. Maar het blijft een concessie...