Sátántangó - László Krasznahorkai (1985)

Grappig, bij m'n beoordeling van het boek kom ik eigenlijk op hetzelfde uit als bij de beoordeling van Bela Tarrs verfilming.

Satanstango, alleen al die titel. Het is een boek van sfeer. Zonder één enkele witregel (de hoofdstukindeling even buiten beschouwing gelaten) beschrijft Krasznahorkai voortdurend striemende regenbuien, reusachtige modderpoelen, afbladderend pleisterwerk en oprukkende spinnenlegers. De ongenaakbare aaneenschakeling van zinnen, waarin je als lezer geen adempauze wordt gegund, accentueert de uitzichtsloosheid van de situatie waarin de personages zich bevinden. Hun leefomgeving wordt aangeduid als 'de kolonie'; het is een vervallen en achtergelaten gehucht waar een handvol mensen existeert, in de ware betekenis van het woord (een van de personages heet 'de schoolmeester' maar er is slechts één kind in 'de kolonie', en die is debiel). Al hun hoop is gevestigd op de mysterieuze Irimias (Jeremia), die ze vertrouwen en volgen terwijl hij hun eigenlijk bij voortduring misleidt. Eén van de sterkste hoofdstukken vond ik het voorlaatste, waarin Irimias zijn mening over de bewoners van de kolonie op schrift stelt, waardoor pijnlijk duidelijk wordt hoe hij hen ziet. Het zijn mensen in de marge, die totaal niet meetellen en om wiens persoonlijke dromen en ambities niemand zich bekommert, tenzij om die belachelijk te maken.

Ten opzichte van de film is het boek wat begrijpelijker, de personages en hun handelingen zijn beter te plaaten. Het hoofdstuk over Estike en de kat krijgt daardoor zin, terwijl ik dit gedeelte in de verfilming nog overbodig vond. Helaas wordt het niet echt inhoudelijker, Satanstango is veel eerder beschrijvend dan analyserend. Het tempo ligt bij Krasznahorkai een stukje hoger dan bij Tarr het geval is, ik denk zelfs dat je het boek nog wat sneller uit hebt dan de zevenenhalf uur die de film je kosten. Daar staat tegenover dat Tarrs beklijvende longtakes hier ontbreken (en ook de fantastische, 10 minuten durende dansscene in de kroeg).

Echt veel ontwikkeling is er niet, binding met de personages evenmin, en als geheel maakt de roman derhalve ook niet enorm veel indruk. Boeiend is het wel, eigenzinnig ook, maar daar blijft het bij. Kortom; waar ik erop hoopte dat het boek me vooral inhoudelijk meer zou bieden, valt dat een klein beetje tegen, en blijven boek en film verder behoorlijk vergelijkbaar. Moet je echter persé één van de twee kiezen, dan zou ik toch de film van Tarr aanraden.