Herinneringen aan Godfried Bomans - Michel van der Plas, Arnold Bomans, Jan Bomans, Rex Bomans, Wally Bomans, Mari Andriessen, Willem Brandt, Johannes Brants, Simon Carmiggelt, Lode Craeybeckx, Cedric Charles Dickens, Lodewijk van Deyssel, Anton van Duinkerken, Kees Fens, John Greaves, Jan van Hillo, Herman Hofhuizen, Wil Huygen, Karel Jonckheere, Théo Lefèvre, Jan Lokin, Joop Lücker, Henk Lunshof, Harry Mulisch, Joep Nicolas, Guus Oster, Wouter Paap, W.A.M. Peters, Harry Prenen, Harry G.M. Prick, A. Roland Holst, Ruth de Ruijg-Zobel, Herman van Run, Pieter Hendrik Schröder, Eduard Spanjaard, Kees Verwey, Victor E. van Vriesland, Piet Wesseling en A.G. de Wolf (1972)
Nederlands / Engels / Duits
Verhalenbundel
Biografie / Kunst en Cultuur
303 pagina's
Eerste druk: Elsevier,
Amsterdam (Nederland)
In het vroege voorjaar van 1971 was bij de uitgeverij Elsevier het plan gerezen, van alle bij haar verschenen boeken van Godfried Bomans een uniforme editie te laten verschijnen, met als voltooiing het laatste deel, aangevuld met een Liber amicorum, ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de schrijver, 2 maart 1973. Voor dat laatste boek zou een groot aantal vrienden en intimi worden verzocht om een bijdrage. De plotselinge dood van Bomans op 22 december 1971 haalde een streep door de plannen. Het leek de uitgeverij passend nu een gedenkboek samen te stellen met bijdragen van ongeveer dezelfde vrienden die eerder waren uitgenodigd aan het Liber amicorum mee te werken. Het feestgeschenk werd een In Memoriam. Genegenheid en dankbaarheid zouden nu de toon zetten in de bijdragen bij het gemis van de begenadigde schrijver. Maar dit boek biedt meer. Er is een compleet overzicht van de Bomans-bibliografie en biografische kalender toegevoegd en het boek zou niet compleet zijn zonder een bloemlezing toe te voegen uit Bomans’ mooiste bladzijden en korte verhalen. De redactie van het gedenkboek was in handen van Michel van der Plas, collega en niet minder persoonlijke vriend van Bomans.
Ongekend hoeveel publiciteit er was rondom dit overlijden van een auteur. Bomans was niet alleen een schrijver (hij schreef geen romans, wel verhalen en jeugdboeken, en vooral boeken met verzamelde 'stukjes’, zoals ook Simon Carmiggelt), maar ook een bekende persoonlijkheid van radio, TV en publieke optredens in het land. Godfried Bomans was overal voor in. Een nationale figuur. Ongekend veel belangstelling dus rondom zijn dood. De eerste druk van dit gedenkboek was van mei 1972 en een maand later was er al een tweede en derde druk.
Dat brengt ons op de vraag hoe hij door de literaire kritiek werd gewaardeerd. Bomans’ werk, hoe spitsvondig en geestig vaak ook, werd niet tot de literatuur gerekend. Het zal de schrijver, die beslist wel ijdel en zelfingenomen was, al was het vaak een pose, toch wel zeer gedaan hebben. De enorme rij aan grafredes die in dit boek voorbij komt, laat echter zien dat hij wel degelijk ook vele literaire vrienden had, in Nederland en België.
Maar toch, het was een stijl die we archaïsch kunnen noemen. Bomans speelde graag met verouderde woorden en zegswijzen. Hij vertegenwoordigde een conservatieve beoefening van de Nederlandse taal, op z’n Haarlems best. En zijn humor zat ‘m vooral in het doorbreken van de conventie door een geestig woord, een kwinkslag, een banale opmerking, liefst op een ongepast moment, zoals op het Grand Gala du Disque 1963. Op die momenten had hij de zaal plat, al overschreed hij de grenzen van de grap door zijn gespeelde klunzigheid. Iets dergelijks maken we vandaag de dag niet meer mee. De betekenis van een woord als ‘geestig’ is ons ontglipt. Daarmee merk je bij het lezen van dit boek dat er een kloof gaapt tussen de wereld van 1971 en die van nu.
Het hele maatschappelijk leven is veranderd, Haarlem is veranderd, de wereld van de academici is veranderd, men spreekt geen Latijn meer met elkander, het klassieke pak word niet meer gedragen, het Rijke Roomse Leven bestaat niet meer en de media zitten vandaag niet echt meer te wachten op de bespiegelingen van een in bruin pak gehesen, wat ouwelijk aandoende, pijprokende schrijver. Bomans was uniek, maar dan wel in zijn tijd.
Of dat jammer is en te betreuren, daar ga ik niet over. Ik ben geboren in 1962 en meen toch heel wat veranderingen te hebben meegemaakt. En herken de veranderde tijdgeest.
Van Bomans herinner ik me zijn serie programma’s met Jan van Hillo op TV: ‘Bomans in triplo’. We keken daar thuis wel naar destijds, al was ik jong. Later las ik zijn omnibussen met verhalen. Zijn stem heb ik nog op grammofoonplaat.
Ook ik ervaar de verhalen van Bomans vaak als stoffig en knus ouderwets, maar ik lees daar doorheen en ontmoet dan een onzekere, nieuwsgierige en toch wel erg aardige man die van het leven houdt en geen vlieg kwaad doet. Een man met een soort Brits optimisme dat net zo moedig als kwetsbaar is. Zelden stelt het lezen van zijn verhalen je teleur.
De laatste jaren van zijn leven werd hij serieuzer, ging hij dieper in op de grote vragen van het leven, hoefde ook minder te scoren als conferencier. Dat lees je ook terug in veel van de bijdragen in dit boek. Eigenlijk was Bomans al heel lang bezig met het thema dood. Het was voor hem dagelijkse realiteit. Het spookte rond in zijn geest. In het licht van die dood werd alles betrekkelijk. Heel mooi vind ik hier de bijdragen van stadgenoot Harry Mulisch en Simon Carmiggelt.
En dan mis je ook wel een paar namen, zoals die van W.F. Hermans. Maar ja, die was van de literatuur en dat was in die dagen toch nog een zaak van onderscheid. Bomans was meer een volksheld, zonder zijn stijl te verliezen. Een man die de deugd van het relativeren beheerste, je ook de andere kant van de werkelijkheid liet zien en niet oordeelde. Die de problemen niet uit de weg ging, zoals bleek in zijn belevenissen op Rottumerplaat, in 1971, waar hij er helemaal doorheen zat. Zelf niet vrij van ondeugden, zoals de recente biografie van Gé Vaartjes ons wil onthullen: Vleugelman: Godfried Bomans 1913-1971 - Gé Vaartjes (2025) Een auteur, bijna vergeten, misschien toch van wat groter formaat dan de literaire kritiek hem toestond.