The Satanic Verses - Salman Rushdie (1988)

Ik kan me niet voorstellen dat al die mensen die Rushdie graag dood zouden zien dit boek ook daadwerkelijk gelezen hebben. Ik heb er enkele passages van moeten lezen waar ik al bijna niet doorheen kwam. Zo gruwelijk saai en pretentieus geschreven dat ik er bijna misselijk van werd. Misschien dat het wat minder erg is als je het vanaf het begin leest, maar ik betwijfel het.

valt best mee, BoordAppel, zorg echter eerst voor wat achtergrondinformatie i.v.m. de koran e.d.

Vond het hier lastig stemmen. Ik heb 'De Duivelsverzen' begin jaren negentig in een keer uitgelezen en vond dat die fatwa over Rushdie niet nodig was. Maar ja, dat zag ik dan weer met mijn culturele achtergrond, een Westerse (christelijke) samenleving waar van alles over de Bijbel wordt gezegd en geschreven, waarbij ik niet zoiets heb van 'stenigen op de binnenplaats...'.
Als iemand de Duivelsverzen heel letterlijk leest, die tegelijkertijd heel erg de Koran op de letter volgt, dan kan ik me er aan de ene kant wat bij voorstellen, maar toch. Ik heb het toendertijd gelezen als stel je voor dat... Dat (anders) voorstellen is voor iemand die naar de letter leeft, van welke religie dan ook, denk ik blasfemie van de eerste orde. Er mag/zal niet getwijfeld/anders voorgesteld/gedacht worden.
Hiernaast, een paar jaar later moest ik om een bepaalde reden een fragment van 'De Duivelsverzen' tot mij nemen en tot mijn verbijstering dacht ik, hoe heb ik dit ooit in één keer kunnen lezen. Niet om doorheen te komen! Ben er nog steeds niet over uit hoe dit kan.

De Duivelsverzen is mooi maar moeilijk toegankelijk boek!
Ik heb de koran ook gelezen, maar die is soms zo dubbelzinnig dat het heel moeilijk is om deKoran naar de letter te volgen!
Ik weet niet of ik momenteel nog door De Duivelsverzen heen zou raken! Het is een boek waat je heel erg moet voor openstaan!

Zowel frustrerend onbegrijpelijk als bloedmooi en intrigerend tegelijkertijd.

Je zou haast denken dat iemand die zo mooi bepaalde aspecten van de Islamitische geschiedenis weet op te schrijven, toch enig respect moet hebben voor de culturele achtergrond. Maar misschien is het toch mijn ongelovige-zijn dat me verhindert om de keiharde provocaties op te pikken. Het had mij dan ook iets meer met duiding gebracht mogen worden. Waar slaan de metaforen eigenlijk op? Wat is het raakvlak met de echte Islam-beleving? Nu voelt het als een hele mooie som waar ik maar niet uit kan komen.

Rushdie beschrijft in de roman o.a. dat de opschrijver heel iets anders heeft opgeschreven dan de profeet (en eigenlijk Allah, via Gabriël) heeft gezegd. Dan hoeft er verder niets meer in het boek te staan dat niet zou kloppen met de letter van de Koran... dit alleen is al voldoende, om een aantal mensen, die het blijkbaar niet voor elkaar krijgen om fictie ook als fictie te zien en/of zich ergeren aan mensen die anders willen/kunnen denken, erg boos te maken. Die boze mensen zorgen er dan voor dat andere mensen, die nauwelijks weten waar het over gaat, boos worden, enz.
Bovendien kwam het blijkbaar erg goed uit dat die stok er was.....

Ik vond het overigens een prachtig boek ... maar ik houd (zo nu en dan) ook erg van de overdadige, magische-realistische wijze van schrijven van Rushdie.

Het probleem is dat je als westerling te weinig achtergrondkennis bezit om dit boek ten volle te kunnen begrijpen. Daardoor blijft er veel liggen.

Dat ben ik niet met je eens.... niet als het gaat om de inhoud van het boek... wel als het zou gaan om de reacties op dit boek, uitspreken van fatwa e.d. Maar dan gaat het nog niet om (alleen) kennis, denk ik, maar meer om opvoeding, referentie, cultuur, opleidingsniveau, etc.

Ik vond dit verschrikkelijk. De schrijfstijl, de vertelling. Zinnen lopen niet lekker. Het leest gewoon niet aangenaam en heeft bovendien teveel pretentie. Een fatwa voor de gedachte erachter is onterecht, een fatwa voor de schrijfstijl is meer dan terecht.

Ik vond dit een prachtig en hoogst vermakelijk boek. Niet zozeer opvallend qua stijl maar wel qua frivoliteit en kracht van de beelden. Ik heb er in een dag of twee doorheen gejaagd op vakantie, ik kon het niet wegleggen. Ik was ook uiterst verrast hoe makkelijk het leest, na alle afschrikwekkende verhalen.

De achterflaptekst van mijn uitgave van De Duivelsverzen bestaat uit zeven zinnen, waarin de woorden 'controversieel', 'omstreden', 'ophef' en 'geruchtmakend' allemaal voorkomen. Inderdaad werden, naast de (inmiddels weer ingetrokken) fatwa die over Rushdie zelf werd uitgesproken, een Noorse uitgever en een Japanse vertaler van de roman aangevallen. Daarmee krijgt de het boek aan de ene kant wat teveel eer en wordt het aan de andere kant tekort gedaan.

Zoals eerder gezegd valt bij het lezen van Salmans Rushdie's bestseller vooral op hoe weinig spectaculair de islamkritiek eigenlijk is (of lijkt te zijn). Maar veel belangrijker is nog dat dit aspect helemaal niet centraal staat in de roman. De twee grote thema's van De Duivelsverzen liggen veel eerder op het terrein van goed en kwaad en immigratieproblematiek. Ik snap de opmerkingen dat dit boek de Koran letterlijk volgt dan ook niet zo goed: slechts een bescheiden gedeelte gaat over het leven van Mohammed en dat zou inderdaad gebaseerd zijn op enkele dubieuze Soera's uit de Koran, maar dat is het wel.
Salman Rushdie schreef mijns inziens een bonte fantasie over een duivelachtige mensengel en een engelachtige mensduivel, met bijrollen voor de Indiase samenleving, immigranten in Engeland en Mohammed, maar zeker geen anti-islamitisch pamflet.

De vraag is natuurlijk: is het een goed boek? Dat zou ik persoonlijk niet durven zeggen, niet uit angst voor fundamentalisten, maar gewoon omdat ik het boek niet echt goed vind. Het is echter ook geen slecht boek en het leest inderdaad helemaal niet zo moeilijk als vaak wordt beweerd. Naast hoogdravend en over de top is De Duivelsverzen ook fantasievol en divers. Er wordt fraai gespeeld met het contrast tussen de hoofdpersonages, en Rushdie slaagt erin de twee buitennissige figuren regelmatig van rol te laten wisselen. Dat is aardig gedaan. Daarnaast zitten er zoveel verhaallijntjes in de roman dat er telkens wel weer wat interessants te vinden is.

Een prima leeservaring dus. De Duivelsverzen maakt zijn controversiele reputatie voor de gemiddelde westerling misschien niet helemaal waar maar heeft wel allerlei zaken te bieden die men in de doorsnee roman niet snel tegenkomt. Zeker het proberen waard.

@ Ercee:

Ik heb me de laatste jaren veel verdiept in de Islam en ben tot diepere inzichten gekomen in het hoe en waarom van die fatwa. Het afbeelden van profeet Mohammed, in welke vorm dan ook, is binnen het Islamitische gedachtegoed streng verboden. Ook al bedoelt de schrijver het goed, toch zal de afbeelding gezien worden als provocatie. Het is zo'n niet te overbruggen kloof tussen Oost en West.

Ja, dat zou best kunnen. Wikipedia geeft daarnaast de 'afvalligheid' van Rushdie als een van de redenen voor de fatwa.

Daarbij staat er echter ook het volgende:

En daarbij zou je toch denken dat de Goddelijke almacht zelf zijn touwtjes in handen heeft, dat hij zonder moordlustige imams ook aan het laatste oordeel kan beginnen.

Volgens mij mogen christenen God ook niet afbeelden, maar doen dat wel. Zonder iemand op de tenen te willen gaan staan hoor, maar moslims zijn hier blijkbaar allemaal wat strenger mee, want zonder dat Mohammed aan Allah gelijkgesteld wordt (wat christenen wel weer doen, maar Mohammed is ook géén [directe] zoon van Allah). Volgens mij lag de controverse meer in dat Mohammed als mens van vlees en bloed neergezet wordt, met menselijke zwaktes dus.
Maar ik heb de roman nog niet gelezen en moet dat zeker eens gaan doen, hoewel ik er dus wel goed de tijd voor wil vinden als ik het zo zie hier.

Overigens, zijn hier op BoMe geen moslims aanwezig die de roman hebben gelezen en zich hier over uit willen laten?

Die moslims hadden zich vast al uitgesproken, denk je ook niet?

Daarbij denk ik dat het afbeelden van heiligen bij ons hevig is veranderd na de beeldenstorm en de splitsing van het katholicisme en protestantisme. Binnen de Islam is de moraal t.b.v. afbeeldingen van menselijke heiligen dan ook nooit onder discussie komen te staan, temeer daar de religieuze teksten het zeer duidelijk afwijzen als haram.

Ik heb het gevoel dat Rushdie wat te veel in één boek heeft willen combineren...
Sommige stukken zijn gewoon schitterend, zowel stilistch als inhoudelijk, maar andere vond ik soms ver gezocht, langdradig, overbodig of er niet echt toe doen...
Het geheel komt mij dan ook een beetje geforceerd, krampachtig over, ondanks de vaak knappe literaire stijl.

Herlezen, in het Engels deze keer, en opgewaardeerd naar het volle pond. Want wat een geweldige schrijverij. Creatief tot en met, vermakelijk surrealistisch, een sterke religieus/filosofische noot die een heel eigen smoel wordt gegeven (toch eens nagaan hoeveel er overeenkomt met de historische realiteit) en Rushdie's bekende droge humor. Geweldig boek, zeer van genoten. Ik snap waarom sommigen Midnight's Children hoger plaatsen (historische insteek) maar ik vond Satanic Verses vermakelijker.

Moeilijk om grip te krijgen op dit werk. Daarvoor is de kloof in cultuur en achtergrond gewoonweg te groot voor mij. De zelfverzekerde fantasievolle stijl accentueert dat alleen maar; Rushdie doet absoluut geen concessies om een breder (Westers) publiek mee te krijgen. Dat valt te prijzen, maar ik heb mijn tanden er een beetje op stukgebeten. Toch denk ik dat ik ook met een beter begrip van de materie niet tot heel veel meer waardering zou zijn gekomen, merkte ik aan passages die makkelijker weglezen. Zo’n bonte stoet aan larger than life-personages die alleen maar in extremiteiten praten en handelen; ik heb er niet zo veel mee. Hoe buitenissiger hoe beter, lijkt het adagium te zijn, ook in schrijfstijl. Het is een probleem waar ik vaker tegenaanloop bij romans met een magisch realistische inslag. Als de kleurrijke beelden vervlogen zijn, blijf ik vaak zo onverzadigd achter. Er is weinig in deze roman dat ik lang met me mee zal dragen.

Ze wilden zijn die rushen dus.

De westerse mens eigenlijk een soort Skynet.

We werden gecreëerd door de almachtige.

Toen wierpen we 'm omver.

Gingen we voor onszelf denken.

John Connor kansloos.

Kijk maar naar IS.

Verbijsterend nieuws.

Die knul was niet eens geboren toen het boek werd gepubliceerd. Dat vind ik zo onbevattelijk aan de hele kwestie.

Tja, dat is het vergif dat geloof (irrationeel tribalisme) heet; het heeft de vervelende kwaliteit dat het mensen drijft om een ander die je niet kent (wiens boeken je niet gelezen hebt) te doden. Of althans, om een poging daartoe te doen.

Dat laat overigens onverlet dat de mythologische verhalen van een religie mooi en inspirerend kunnen zijn. Dan komen we ook weer mooi terug op de paradox van de Duivelsverzen. Want de religieuze symboliek van dit boek maakt dat het al een tijdje op mijn denkbeeldige nog-te-lezenlijst staat.

Het is bijzonder treurig, 30 jaar na de fatwa, dat dit dan alsnog gebeurt.

Als de fatwa eenmaal over je is uitgesproken moet je levenslang over je nek kijken of er niemand in de duurt is die je hoofd van je romp wilt snijden, het klinkt banaal, maar zo is het wel. Rushdie lette even niet op na al die jaren en het noodlot slaat direct toe, een Wilders kan ook nooit meer onbevangen leven, zelfs niet als hij zich over 20 jaar heeft teruggetrokken in de bergen van Bulgarije, men weet hem te traceren om de profeet te dienen.

Waarschijnlijk een kritische leeftijd waarin men eerder vatbaar is voor radicalisering en geweldadige acties. Ongetwijfeld ook iemand die geen letter van de schrijver heeft gelezen. Wat mij vooral somber stemt is het gegeven dat de eindelijke hoop van relatieve veiligheid na zovele jaren van onderduiken tevergeefs is geweest en het noodlot alsnog naargeestig heeft toegeslagen.

Vorig jaar zomer zag ik het treurige interview dat Van Dis met Rushdie had op een geheime locatie toen de man nog maar net kort daarvoor door de Iraanse theocratie vogelvrij was verklaard.

Ze dienen eerder hun eigen haat en onzekerheid. De profeet staat veel te hoog om door iemand als Wilders beledigd te kunnen worden. Daarnaast is de islam duidelijk over hoe om te gaan met laster etc.

The servants of the Most Merciful are those who walk upon the earth in humility and when the ignorant address them harshly, they say words of peace. (25:63)

When they hear ill speech, they turn away from it and say: for us are our deeds, and for you are your deeds. Peace be upon you, for we seek not the way of ignorance. (28:55)

Be patiënt over what they say and avoid them with gracious avoidance. (73:10)

Verschrikkelijk. Geweld kan en mag nooit een reactie zijn op kritiek of kunst. Ga in debat, bekritiseer of schrijf een boek. Het rechtvaardigt alle kritiek en geeft aan dat het nodig is. Helaas zijn lugubere regimes en een of ander ‘geleerde’ vaak het gezicht van islam, toegegeven, de westerse media ziet hen ook vaak als ‘de’ woordvoerders. Het is spijtig dat zoiets nog gebeurt. Ik hoop dat Salman Rushdie er bovenop komt. Dit heeft wel mijn interesse in zijn werk opgewekt.

Helaas is de interpretatie ervan heel vaak, ontzettend vaak, Duivels, beschreven zoals in dit boek, en met die hersenloze interpretaties, hebben we te maken, laten we daar niet te naïef in zijn.