menu

The Satanic Verses - Salman Rushdie (1988)

Alternatieve titel: De Duivelsverzen

mijn stem
3,64 (48)
48 stemmen

Engels
Fantasy / Sprookje

560 pagina's
Eerste druk: Viking, Londen (Verenigd Koninkrijk)

In het vage licht van een vroege winterochtend buitelen tussen plastic bekertjes, zuurstofmaskers, afgerukte ledematen en losse herinneringen, hoog uit de lucht twee acteurs als frutseltjes tabak uit een geknakte sigaar en zonder hulp van parachutes richting Kanaal. Het zijn de springerige Gibriel en Saladin Chamcha in driedelig grijs, die (zijn ze over de bodem van de zee gelopen, meegevoerd door zeemeerminnen?) levend en wel op een ondergesneeuwd strand aan de Engelse kust worden aangetroffen. Een wonder: maar een wonder met een bijsmaakje, want het tweetal begint al snel op een eigenaardige manier te veranderen. Gibriel krijgt een glanzend aureool terwijl tot zijn ellende Saladins dijen steeds hariger worden en zijn voeten in hoeven veranderen. En zijn die bulten op zijn voorhoofd een gevolg van zijn val?

zoeken in:
Bilal030
Dat er heel veel idioot geïnterpreteerd wordt met duivelse gevolgen is helaas de harde realiteit.

avatar van dutch2.0
4,5
Ik ben met terugwerkende kracht best een beetje boos op Khomeini. Zo'n fatwa uitspreken is al niet erg aardig, maar hij heeft met die fatwa dit boek een reputatie bezorgd die ervoor zorgde dat ik hem pas zoveel jaar na dato heb gelezen. Ik dacht altijd dat dit een lastig boek was, waarvoor je veel religieuze kennis moest bezitten en op de hoogte moest zijn van de fijnere twistpunten in de islam.

Niet dus. Wat dit wel is, is een heerlijk boek waarin ik een heleboel herkende van schrijvers en boeken die ik waardeer. Om te beginnen de structuur, die wel wat lijkt op die in Boelgakov's Master i Margarita (en dat is niet de enige gelijkenis). Ook in The Satanic Verses is het boek verdeeld in verschillende secties die los lijken te staan maar elkaar steeds weer raken. In dit geval drie secties: het verhaal van Saladin, het verhaal van de Profeet en het verhaal van de pelgrimstocht. Waarbij ik vooral de laatste tranentrekkend mooi vond.

Een tweede herkenningspunt was de stijl, die me sterk deed denken aan navolgers van Rushdie, zoals Aravind Adiga's The White Tiger en Mohammed Hanif's A Case of Exploding Mangoes. Het is de stijl van een hyperenergieke schelmenroman, waarbij de hoofdpersoon allerlei narigheid overkomt maar toch altijd weer komt bovendrijven. Een stijl waaronder je heel eenvoudig een duistere maatschappelijke werkelijkheid kunt ontdekken. Geestig, maar met een bittere ondertoon.

De meest in het oog springende invloed lijkt me die van Márquez. Ook Rushdie is een echte verhalenverteller en ook Rushdie trakteert de lezer op schitterende magisch realistische scènes. Het is dan wel een Márquez on speed, maar dat maakt het niet minder genietbaar. Zeker in het verhaal over de pelgrimstocht werkt het magisch realistische sausje perfect.

Wat de fatwa betreft, vroeg ik me nog af of dit een politieke zet was of dat het meer een persoonlijke kwestie was voor Khomeini. Hij wordt zelf in dit boek weggezet als een cranky banneling, en ook wordt (denk ik) indirect de spot gedreven met het feit dat een heleboel Iraniërs indertijd het gezicht van Khomeini meenden te zien in de maan (echt waar). Dit soort, door religie ingegeven hallucinaties spelen een belangrijke rol in dit boek.

Bijna een meesterwerk dus, maar net niet helemaal. Er zijn wat te veel personages en het thema (als dat er al is) kun je er maar met moeite uit peuren. Naar mijn idee gaat het over het gevaar van te leven in een verhaal (in tegenstelling tot te leven in het moment). Een verhaal kan worden gemanipuleerd, voor gewin worden aangepast en worden gebruikt als argument om ten strijde te trekken of een volk te onderdrukken. Maar misschien gaat het wel over iets heel anders, wie zal het zeggen.

Uiteindelijk is het wat sneu om te verkondigen dat mijn grote ontdekking van 2023 Salman Rushdie is. Maar beter laat dan nooit. Een heel oeuvre ligt op me te wachten.

Bilal030
dutch2.0Ben geïnteresseerd geraakt door jouw mooie review.

avatar van manonvandebron
4,5
"Gevallen Bollywoodacteur droomt dat hij een engel is". Met deze krantenkop kun je deze complexe roman samenvatten. Het is een raamvertelling met de vorm ABACABACA, waarbij B en C dromen zijn van Gibreel, het hoofdpersonage in A. Het begint met een actiescène: een val uit een gedynamiteerd vliegtuig. De volgende hoofdstukken springen meermaals terug in de tijd om uit te leggen wat voorafging.

Het hoofdthema is een clash tussen culturen: tussen Oost en West, tussen fundamentalistisch en vrijzinnig, tussen theocratie en democratie, tussen oud en nieuw. Welke plaats hebben sacrale teksten van meer dan duizend jaar oud in een moderne, geseculariseerde samenleving? Hedendaagse conflicten rond immigratie en de multiculturele samenleving komen aan bod.

Het meest controversiële zit in de B-gedeelten. De Koran is radicaal monotheïstisch, maar volgens sommige bronnen zou de eerste versie een polytheïstische passage bevat hebben die ingefluisterd werd door Satan. De profeet Mohammed (hier: Mahound) wordt bespot, en de goddelijke oorsprong van de Koran wordt in twijfel getrokken. Een scribent genaamd Salman speelt daar een rol in. Overigens wordt ook Margaret Thatcher gehekeld ("Maggie the Bitch"), maar daar deed niemand moeilijk over.

Een centraal motief is de wedergeboorte. Het begint al met Gibreel en Saladin die een metamorfose ondergaan. Zij zijn allebei acteurs die maskers of stemmetjes gebruiken om iemand anders te worden. Soms is er een overledene die komt spoken, maar ook een comeback is een soort wedergeboorte. Personages in verschillende landen en tijdperken dragen soms dezelfde naam (vb. Ayesha), als om te suggereren dat ze elkaars reïncarnatie zijn.

Nog een motief is de tegenstelling tussen hoog en laag, tussen hemel en hel, tussen vliegen en vallen, tussen een berg beklimmen en door de zee verzwolgen worden. Rushdie heeft een exuberante stijl met vervormde woorden en opzettelijke spelfouten, met een mengeling van eruditie en grove humor. Het is een postmodern bolwerk waarin de tijdgeest gevat wordt - niet geschikt voor ayatollahs met lange tenen.

Gast
geplaatst: vandaag om 12:06 uur

geplaatst: vandaag om 12:06 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.